D ü Ş Ü n c e d ü n ya s I n da
Yüklə 1,74 Mb. Pdf görüntüsü
|
127 S İ Y A S E T V E K Ü L T Ü R D E R G İ S İ Abdullah Tukay tarafından yazıldığı düşünülen ve çarlık idaresini sert tenkit eden “bu hayata kalben razı olan kişi Müslüman da değil, mümin de değil, insan da değil demek istiyorum” ifadesi yüzünden Kamil büyük bir ceza ödemek zorunda kaldı ve valinin emriyle derginin yayını sonra verildi. Rusya’da Birinci Duma’nın dağıtılmasından sonra basın üzerindeki kontroller daha da sıklaşmış, Uralsk şehrindeki sosyalist gruplar dağıtılmıştı. Uralsk şehrinde yaşayan bazı mutaassıp gruplar, Kamil’e ve onun çıkarmakta olduğu gazete ve dergilere hücum yapmaya başladılar. Valiye yapılan müracaatlar neticesinde Kamil’in naşirlik ve muharrirlik izinleri iptal edildi, babası ve kendisi mahkemeye verildi. Uralsk şehrinde yaşayan Murtaza Gubaydullin isimli bir zengin Mu’tilerin Terakki isimli neşriyat şirketini satın alarak Mu’ti ailesini bu zor durumdan kurtardı. Ancak kısa bir müddet sonra dergi ve gazetelerin en önemli yazarı olan Abdullah Tukay’ın zenginlere karşı aşırı kini ve düşmanlığını gören Murtaza Gubaydullin yayıncılık işinden çekilmeye karar verdi. Kamil Mu’ti ve babası mahkemeye verildi, mahkeme Kamil’i bir buçuk yıl, babasını da altı ay Petropavlovks şehrindeki siyasi hapishaneye gönderme yönünde karar verdi, böylece babasının mollalık belgesi elinden alınacak ve medresesi de kapatılacaktı. Kamil Saratov şehrinde bulunan üst mahkemeye temyize gitti ve davayı kazandı. Ayrıca yayınına son verilen Fikir’in yerine Yeni Turmış isimli bir gazete çıkarmaya karar verdi. 11 Kasım 1907’de çıkmaya başlayan bu gazete de Şubat 1909’da şehrin valisinin emriyle kapatıldı. Kamil bu arada yeni kurulmuş olan Tatar tiyatro grubunun problemleri ile de ilgilenmeye başladı. Moskova’ya turneye çıkmış olan Tatar tiyatro gurubu seyirci azlığından zarara uğramış, grubun lideri olan Kudaşev ekibi Moskova’da bırakarak Petersburg’a gitmişti. Artistler Moskova’da zor durumda kalmışlardı. Durumdan haberdar olan Kamil dostlarından topladığı yol parasını Moskova’ya göndererek artistleri Uralsk şehrine davet etti. Şehirde bir bina tutarak sahne hazırlattı, Tatar gurubu Uralsk şehrinde yeniden eserler sahnelemeye başladılar. “Seyyar Truppası” isimli bu grup, Tatar tiyatrosunun ilk meşhur grubudur. Yeni Turmuş’un kapatılması, Uralsk şehrindeki baskı ortamından etrafındaki dostlarının dağılması, babasının da artık siyasî ve içtimaî meselelere karışmaması neticesinde Kamil tamamen yalnız kaldı. Artık yeni bir gazete ve dergi için hükûmete müracaat etmenin de manası yoktu, nasıl olsa izin verilmeyecekti. Kamil çaresiz kalmıştı. Yeniden medrese açarak eğitim işine başladıysa da vali şehirden onu sürgün etti. Kamil Ocak 1909’dan itibaren Saratov şehrinde yaşamaya başladı. Edebî ve müzik geceleri düzenleyerek yaşamını idame etmeye çalıştı. Saratov Konservatuarı öğretim üyelerinden Prof. R. Rudolf’dan özel müzik dersleri aldı ve R. Rudolf, Kamil’in 20 şarkısını besteledi. Ancak Saratov şehrinde konser vermesine izin verilmediğinden Kazan’a gitti. Kazan’da da konser için izin alamadığından tiyatro grubu Seyyar’a katıldı ve artistlik yapmaya başladı. Rusya Müslümanları arasında ilk konserler Kamil tarafından düzenlendi. Kamil kendi yazdığı şarkıları okuyordu. 1917 ihtilaline kadar geçimini konserler düzenleyerek temin etti. Rusya’da Müslümanların yaşadığı bütün şehir ve büyük köyleri dolaşarak 1500 civarında konser düzenledi. 128 D Ü Ş Ü N C E D Ü N Y A S I N D A T Ü R K İ Z 1916 yılında askere alındı ve Petrograd şehrinde hasta bakıcı ve aynı şehrin posta idaresinde tercüman olarak görev yaptı. Müslüman askerlere konserler düzenledi. 1917 İhtilali’nden sonra Lenin’in meşhur Doğu Halkları Bildirgesi’ni Tatarcaya tercüme etti ve 1917 İhtilalinden sonra çıkan ilk Tatarca gazete olan Yarlı Halk’ın redaktörlüğünü ve Müslüman İşleri Merkez Komiserliği’nin Çulpan isimli gazetesini çıkardığı gibi Halk Komiserliği’nin dış işleri bürosunda tercüman olarak çalışmaya başladı. 1918 yılından itibaren Samara Müslüman Komiserliği’nde matbuat komiseri olarak görev yaptı ve bu şehirde çıkmakta olan Kineş gazetesinin redaktörlüğünü yürüttü. Samara’nın Aklar ve komünistler arasında birkaç defa el değiştirmesi sırasında Yana Küç, Biznen Fikir gazetelerinin baş muhabirliğini yaptı. 1919 yılında Samara’dan Uralsk şehrine gönderildi ve Komünist Partisi’nin uyuşturulmasında görev aldı. Uralsk’ta Tatarca olarak İhtilal Bayrağı isimli gazeteyi çıkarmaya başladı. Ancak şehrin Aklar tarafından ele geçirilmesinden sonra Ural taraflarına giderek Başkurt tümenlerinin kurulmasında oğlu Hamit ile birlikte görev yaptı. Uralsk’ın tekrar komünistler tarafından ele geçirilmesinden sonra Yana Fikir isimli gazeteyi çıkarmaya başladı. Görevli olarak Kazakistan’ın çeşitli şehirlerindeki Komünist Partisi’nin oluşturulmasında görev yaptı. Uralsk’a döndükten sonra hakkında yapılan bazı şikâyetler üzerine partiden çıkarıldı. Mahkemede suçsuz olduğu ispat edilmesine rağmen partiye tekrar alınmadı. Uralsk’tan Kazan’a gitmek zorunda kaldı ve burada Halk Maarif Komiserliği’nde tercüme, radyo programları ve konserler vermeye başladı. Bu yıllarda sahne eserleri yazmaya başladı: Tuzak, Güreş, Şeytan Öne. Uylap Tabuci isimli piyesi basılamadı. Tuzak altı perdelik iç savaşı anlatıyor. 1935 yılında hastalık nedeniyle emekli edildi. 1937 yılında Bil-Belotserkovskiy’in Ştorm isimli eserini Tatarcaya tercüme etti ve eser sahnelendi. Moskova’da Tatar Opera Stüdyosu Müdürü ve Çaykovkski Konservatörlüğünde parti sekreteri oğlu Hamit, “halk düşmanı” ilan edilerek hapse atıldı ve Kamil’in emekli maaşına el konuldu. 1937 yılında yazdığı “Ben nasıl şarkıcı oldum” isimli hatıratında vefatından önceki yıllarda çektiği sıkıntıları anlatmaktadır. 26 Ocak 1941’de hastalıktan vefat etti. Tatarlar arasında sosyalist neşriyatın kurucularından olan ve aynı zamanda Tatar tiyatro edebiyatının en önemli yazarı Aliasker Kemal 07.01.1879’da Kazan’da doğdu. Ailesi fakir olduğu için çocukluk yıllarını annesinin köyü olan Aşağı Masra’da geçirdi ve medrese eğitimine de bu köyde başladı. Köydeki medreseye bir kış devam ettikten sonra babası onu Kazan’a getirerek dönemin meşhur medresesi olan Osmaniye’ye verdi. Babasının sık sık ev değiştirmesi nedeniyle Kazan’ın birçok medresesinde eğitim gören Aliasker Kemal, 1893-1900 yılları arasında ise meşhur din alimi ve Usul-i Ceditçi Alimcan Barudî’nin Muhammediye Medresesi’nde okudu. Babasının müsaadesiyle medresede okuduğu sırada bir Rus okuluna da devam ederek Rusça öğrendi ve Rus edebiyatıyla tanıştı. Kışları medresede okuyan Aliasker Kemal, yaz günlerinde İdil-Ural bölgesinin en önemli ticaret şehirlerinden olan Nijni Novgorod panayırına giderek babasına yardım ediyordu. Bu panayır şehrindeki hareketli yaşam, tiyatro ve sirkler onun küçük yaştan Yüklə 1,74 Mb. Dostları ilə paylaş:
|