Dərslik (I hissə)

 

63 

-nəticəyönümlü  fənn  kurrikulumlarının  hazırlanıb  tət-

biq olunması;  

 

 

 

-təlim  mühitinin,  təhsil  fəaliyyətinin  səmərəliliyinin, 

təlimin  inkiĢafetdirici  və  qabaqlayıcı  xarakterinin,  bilik, 

bacarıq  və  vərdiĢlərin  təhsil  pillələri  üzrə  konsentrik  prinsip 

əsasında müəyyənləĢdirilməsinin təmin olunması; 

-Ģagird  nailiyyətlərinin  obyektiv  qiymətləndirilməsi  və 

stimullaĢdırılmasının təmin edilməsi. 

Bununla belя, иslahatlar чяrчиvяsиndя gюrцlяn ишlяr иlbяиl 

dяrиnlяшdиkcя  nяzяrя  alыnasы,  yerиnя  yetиrиlяsи  aktual  mяsя-

lяlяrиn  mиqyasы  da  genишlяnиr,  qarшыya  qoyulan  vяzиfяlяr  get-

dиkcя mцrяkkяblяшиr. Hяmиn vяzиfяlяrи tяlяb olunan sяvиyyяdя 

hяyata  keчиrmяk  цчцn  tяhsиlи  иdarя  edяn  orqanlarыn,    tяhsиl 

prosesиnиn  nяzяrdя  tutulan  bцtцn  ишtиrakчыlarыnыn  zəruri 

metodik  vəsaitlərlə  sиstemlи  шяkиldя  tяmиn  olunmasы  яn  vacиb 

шяrtdиr. Bu gцn tяhsиl sahяsиndя reallaшdыrыlan иslahatlarыn hя-

dяfи  elя  mцяyyяnlяшdиrиlиb  kи,  onlarыn  яsasыnы  tяшkиl  edяn 

иdeyalarыn  яsl  mahиyyяtи  proses  ишtиrakчыlarыnыn  hяr  bиrиnя 

aydыn  olmazsa,  uьurlu  nяtиcяlяrdяn,  mяktяblяrdя  иslahat  ab-

havasыndan,  шagиrdlяr  цчцn  иnkишafyюnцmlц  tяlиm  mцhиtиnиn 

yaradыlmasыndan danышmaьa dяymяz. 

 

Kurikulum anlayıĢının məzmunu, xarakterik  

xüsusiyyətləri, məqsəd və vəzifələri 

 

“Kurikulum”  (curriculum)  latın  sözü  olub,  lügəvi  mənası 

“kurs”,  “elm”,  “yol”,  “istiqamət”  deməkdir.  Bu  söz  ingiliscə-

rusca  lügətlərdə  “təlim  kursu”,  “tədris  planı”,  “proqram”  kimi 

izah  olunur.  “Curriculum”  sözünə  ilk  dəfə  Leyden  (1582-ci  il) 

və  Qlazqo  (1633-cü  il)  Ģəhərlərinin  universitetlərinin  sənəd-

lərində  rast  gəlinir.  Bəzi  alimlərin  qeyd  etdikləri  kimi,  1876-cı 

ildən  etibarən  ondan  bir  termin  kimi  istifadə  olunmağa  baĢlan-

mıĢdır.  Ġlk  fənn  kurikulumları  1918-ci  ildə  ABġ-da  meydana 

gəlmıĢdir.  Ötən  əsrin  70-ci  illərindən  sonra  kurikulum  nəzə-

---

 

64 

riyyəsi formalaĢmıĢdır. Azərbaycanda bu termindən keçən əsrin 

90-cı illərinin axırlarından baĢlayaraq istifadə olunur. 

Kurikulum  islahatları  Azərbaycan  hökuməti  ilə  Dünya 

Bankının  Beynəlxalq  ĠnkiĢaf  Assosiasiyası  arasında  bağlanmıĢ 

ilk Kredit SaziĢi əsasında baĢlanıb. 15 iyun 1999-cu il tarixində 

“Azərbaycan  Respublikasının  Təhsil  sahəsində  Ġslahat  Proq-

ramı”  təsdiq  olunmuĢdur.  Kurikulum  islahatı  təhsil  islahatının 

əsas istiqamətlərindən biridir. 

“Azərbaycan  Respublikasında  Ümumi  Təhsilin  Kon-

sepsiyası (Milli Kurikulumu)”  30 oktyabr 2006 –cı ildə Nazir-

lər  Kabinetinin  sərəncamı  ilə  qüvvəyə  minmiĢdir  və  2008-  ci 

ildən tədrisə tətbiq olunmağa baĢlanmıĢdır. 

Nazirlər  Kabinetinin  sərəncamı  ilə  3  iyun  2010  –cu  il 

tarixində  “Ümumi  təhsil  pilləsinin  dövlət  standartı  və  proq-

ramları  (kurikulumları)”  adlı  yeni  kurikulum  sənədi    qəbul 

olundu  və  əvvəlki  “Azərbaycan  Respublikasında  Ümumi  Təh-

silin Konsepsiyası (Milli Kurikulumu)” çərçivə sənədi quvvədən 

düĢmüĢ elan edildi. 

Milli kurikulum təhsilin məzmunu (ümumtəlim nəticələri, 

məzmun  xətləri,  əsas  və  alt  standartlar),  təĢkili  (fəal  dərsin 

təĢkili prinsipləri, fəal dərsin planlaĢdırılması, fəal dərsin forma 

və  üsulları)  və  qiymətləndirilməsi  (qiymətləndirilmə  mexa-

nizmləri  və  standartları)  ilə  bağlı  bütün  sənədləri  özündə  əks 

etdirən konseptual sənəddir. 

Təhsil  kurikulumları  xarakterinə  görə  iki  yerə  ayrılır. 

Onlardan  birincisi  fənyönümlü,  ikincisi  isə  Ģəxsiyyətyönümlü 

kurikulum adlanır. 

Fənyönümlü kurikulumlar məzmun etibarilə elm sahəsini, 

onun mükəmməl anlayıĢlar sistemini əhatə etməklə bilavasitə bu 

anlayıĢların mənimsənilməsinə istiqamətləndirilir. 

ġəxsiyyətyönümlü  kurikulumlar  bilavasitə  həyati  bacarıq 

və vərdiĢlərə üstünlük verilməsi ilə fərqlənir. 

Müasir  kurikulum  ənənəvi  proqranlardan  fərqli  olaraq 

Ģəxsiyyətyönümlü,  nəticəyönümlü,  tələbyönümlü,  inteqrativlik 

---

 

65 

əsas prinsip kimi qəbul olunmuĢ, qiymətləndirmə standartları və 

mexanizmləri müəyyən edilən bir proqramdır. 

Bütövlükdə  ayrı-ayrı  fənlərin  xüsusiyyətlərini  əhatə  edən 

kurikulumlar isə fənn kurikulumları adlanır. 

Fənn  kurikulumunun  strukturuna  daxildir:  giriĢ,  fənnin 

məqsəd və vəzifələri, fənnin xarakterik xüsusiyyətləri, məzmun, 

strategiya və qiymətləndirmə. 

Məzmun  hissəsinə  aiddir:  ümumi  təlim  nəticələri,    məz-

mun  xətləri,  məzmun  xətləri  üzrə  təlim  nəticələri  və  məzmun 

standartları. 

Təlim  strategiyasına  daxildir:  fənn  üzrə  təlimin  təĢkilinə 

verilən  əsas  tələblərin  təsviri,  forma  və  üsulların  təkmilləĢdiril-

məsi  barədə  tövsiyələr  və  müəllimin  təlim  fəaliyyətinin  plan-

laĢdırılması. 

Təlim  qiymətləndirmə hissəsinə  aiddir:  əsas qiymətləndir-

mə  növləri,  qiymətləndirmə  standartları  və  qiymətləndirmə 

vasitələri. 

Azərbaycan  təhsil  sisteminə  90-cı  illərdən  baĢlayaraq 

yeni―Kurikulum‖  pedaqoji terminalogiya kimi daxil olmuĢ-

dur.  Azərbaycan  təhsil  sistemində  ―kurikulum‖  yeni  bir 

anlayıĢdır  və  o,  təlim  prosesi  ilə  bağlı  bütün  fəaliyyətlərin 

təĢkilini və həyata keçirilməsini əks etdirən konseptual sənəd 

kimi  baĢa  düĢülür.  Kurikulum  təhsilin  məzmunu,  təĢkili  və 

qiymətləndirilməsi  ilə  bağlı  bütün  məsələləri  özündə  əks 

etdirir.  Kurikulumun   əsasını   tərtib,  tətbiq,  qiymətləndirmə 

və təhlil təĢkil edir. 

Кuriкulum  termininin  Azərbaycan  və  rus  dillərində 

eкvivalenti  yохdur,  laкin  bu  söz  beynəlхalq  təhsil  ədəbiy-

yatında  geniĢ  istifadə  оlunur.  Оna  görə  də  Azərbaycanın 

təhsil  iĢçiləri  tərəfindən  bu  terminin  Azərbaycan  dilində 

qəbul edilməsi tövsiyə оlunmuĢdur. 

Azərbaycanın  təhsil  sistemində  kurikulum  islahatını 

zəruri edən bir sıra səbəblər vardır: 



 

Cəmiyyətdə yeni ictimai münasibətlərin yaranması. 

---