Dərslik (I hissə)

 

87 

dildən  istifadə  edərək  öyrənəcəkləri  digər  fənlərin  daha  yaxĢı 

mənimsənilmə potensialını geniĢləndirirlər. 

Orta məktəbi baĢa vuran gənclər təhsilini davam etdirmək, 

müxtəlif sahələrdə iĢləmək üçün müasir dövrün iqtisadi, hüquqi 

və  texnoloji  çətinliklərinə  hazır  olmalı,  onların  aradan  qaldırıl-

masında təĢəbbüskarlıq və fəallıq  göstərməlidirlər. Bunun üçün 

təkcə  elmi-nəzəri  hazırlıq  deyil,  həm  də  yüksək  əxlaqi-mənəvi 

keyfiyyətlər,  o  cümlədən  dil  və  ünsiyyət  bacarıqları  əldə  olun-

malıdır.  Hər  bir  Ģəxs  müxtəlif  formalı  və  məzmunlu  mətnləri 

səlis,  Ģüurlu  oxumağa,  yazılı  və  Ģifahi  Ģəkildə  səmərəli  və 

yaradıcı  ünsiyyət  qurmağa  qadir  olmalıdır.  Bu  baxımdan,  Ana 

dilinin bir fənn kimi təlim əhəmiyyəti böyükdür. 

Azərbaycan dili qüdrətli tərbiyə vasitəsidir. ġagirdlər onun 

vasitəsilə  milli-mənəvi  sərvətlərimizi  öyrənir,  əxlaqi  dəyərlərə 

və yüksək insani keyfiyyətlərə yiyələnirlər. 

Azərbaycan dilinin öyrənilməsi “Ümumi təhsil pilləsinin 

dovl

ət standartları və proqramları (kurikulumları)”nda

1

 xüsusi 

yer tutur. 

Ümumtəhsil  məktəblərində  Azərbaycan  dili  təliminin 

məqsədi  ümumi  nitq  və  dil  bacarıqlarını  formalaĢdırmaqla 

Ģagirdlərin  nitq  mədəniyyətinə  yiyələnmələrini  təmin 

etməkdən ibarətdir. Buna görə də: 



 

nitq və dil bacarıqlarına yiyələnməklə ümumi nitq 

inkiĢafına nail olmaq; 



 

Azərbaycan dilinin düĢünmə, öyrənmə və danıĢma 

vasitəsi olmasını dərk etmək; 



 

davamlı  təhsil  prosesində,  praktik  fəaliyyətdə 

istifadə üçün potensial bilik və bacarıqlara yiyələnmək vacib 

hesab edilir. 

Azərbaycan  Respublikasında  ―Ümumi  təhsilin  dövlət 

standartları  və  proqramları  (kurikulumları)‖  sənədində 

                                                           

1

Bax: Umumi təhsil pilləsinin dovlət standartları və proqramları (kuri-

kulumları), s.4 (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-

cu il 3 iyun tarixli 103 nomrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiĢdir). 

---

 

88 

müəyyən  edilmiĢdir  ki,  ümumtəhsil  məktəblərində  Azərbay-

can dilinin tədrisi vasitəsilə: 

Ġbtidai təhsil səviyyəsində əlifbanın öyrənilməsi, oxu və 

yazı  texnikasının,  hüsnxət  qaydalarının,  düzgün,  sürətli, 

Ģüurlu və  ifadəli oxu üzrə ilkin bacarıqların mənimsənilməsi, 

lüğət ehtiyatının tədricən zənginləĢdirilməsi, ən zəruri qram-

matik  qaydaların  və  ədəbi  tələffüz  normalarının  öyrənilib 

tətbiq olunması, ekspressiv nitq bacarıqlarının formalaĢdırıl-

ması, Azərbaycan xalqının dili,  tarixi,  əxlaqi-mənəvi keyfiy-

yətləri,  mədəniyyəti,  adət-ənənələri  haqqında  ilkin  anla-

yıĢların yaradılması təmin olunur. 

Ġbtidai  təhsil  pilləsi  qarĢısında  qoyulan  əsas  məqsəd-

lərdən  biri  də  Ģagirdlərdə  məntiqi  və  yaradıcı  təfəkkür  ele-

mentlərini formalaĢdırmaq, istedadlı uĢaqların erkən yaĢdan 

üzə çıxarılmasını və inkiĢafını təmin etməkdir.  

ġagirdlərdə  doğma  dilə  məhəbbət  oyadılması,  onların 

bu  dildə  səlis,  aydın,  obrazlı  danıĢa  bilməsi,  dilin  geniĢ  im-

kanlarından  səmərəli  istifadə  etməsi,  yazı  və  oxu  mədəniy-

yətinə yiyələnməsi dil  təliminin baĢlıca  məqsədidir ki, bütün 

bunlar  Azərbaycan  dili  fənn  kurikulumunda  nəzərə  alın-

mıĢdır.  Fənnin  məzmununun  Ģəxsiyyətyönümlülük  prinsipi 

əsasında  hazırlanması  Ģagirdlərdə  təhsilə  marağı  artırır, 

potensial  imkanlarına  inam  yaradır.  Kurikulumlardan  irəli 

gələn  tələblərə  görə  bugünün  müəllimi  sinifdə  daha  çox 

istiqamətverici(fasilitator)  rol  oynamalıdır,  Ģagirdləri  düĢün-

məyə,  araĢdırmalar  aparmağa,  müstəqilliyə  sövq  etməlidir. 

Təhsil  prosesi  uĢaqda  özünüinkiĢaf  qabiliyyəti  formalaĢ-

dırmalıdır.  Bu  da  öz  növbəsində  aĢağıda  göstərilən  fəallığa, 

dərketmə tələbatına və qabiliyyətinə əsaslanır:  



 

məntiqi düĢünmə;  



 

ətraf aləmin cisim və hadisələrinə tənqidi yanaĢma;  



 

müstəqil olaraq qərar çıxarma;  



 

ətrafda olanları yaradıcı surətdə dəyiĢmə;  



 

bilikləri müstəqil əldə etmə;  



 

praktiki problemləri həll etmə ;  

---

 

89 



 

Ģəxsiyyətin  inkiĢafına  dair  yeni  məqsədlər  qarĢıya 

qoyma.  

     Тялимин  мягсядляри.  Юйрядиъи–Тядгигат  апарылмасы  им-

каны. Müxtəlif iĢ  formalarında istifadə imkanı. Təhliletmə və 

nəticə çıxarma bacarığı. Qısa müddətdə daha çox materialın 

öyrədilməsi imkanı.Vaxta qənaət.  

Тярбийяедиъи – Ямякдашлыг, бир–бирини динлямя баъарыьы, 

bir-birinin fikrinə hörmətlə yanaĢmaq.  

 Инкишафеtдиrъи  –  Фяаллыг,  йарадыъылыг.  Müstəqil  tədqiqat 

aparmaq,  öz  fikrini  çatdırmaq  imkanı.  Təfəkkürün  uç 

növünün(məntiqi, tənqidi, yaradıcı) inkiĢafı. 

Ġbtidai  təhsil  pilləsi  (I-IV  siniflər)  üzrə  ümumi  təlim 

nəticələri. ġagird:  



 

oxuduğu və dinlədiyi mətnlərə münasibət bildirir; 



 

dialoqa girir, öz fikirlərini sərbəst və ardıcıl ifadə edir; 



 

sərbəst, düzgün, sürətlə, Ģüurlu, ifadəli oxuyur və savadlı 

yazır; 



 

ayrı-ayrı mətnlərdən əsas faktları seçib qruplaĢdırır, kiçik 

həcmli mətnlər qurur; 



 

Azərbaycan xalqının dili, tarixi, əxlaqi-mənəvi dəyərləri, 

mədəniyyəti,  incəsənəti,  adət-ənənələri  haqqında  ilkin    məlu-

matları sadə formada  təqdim edir; 



 

lüğətlərdən,  məlumat  kitablarından,  kataloqlardan 

istifadə edir. 

 

Məzmun xətləri 

 

Məzmun xəttinin funksiyalarına daxildir: 



 

Məzmun  xətti–fənn  üzrə  ümumi  təlim  nəticələrinin 

reallaĢdırılmasını təmin etmək üçün müəyyən edilən məzmunun 

zəruri hesab edilən hissəsidir.  



 

Məzmun  xətləri  Ģagirdlərin  öyrənəcəyi  məzmunu  daha 

aydın  təsvir  etmək  üçün  müəyyən  olunur  və  onu  sistemləĢdir-

mək məqsədi daĢıyır. 

---