87
dildən istifadə edərək öyrənəcəkləri digər fənlərin daha yaxĢı
mənimsənilmə potensialını geniĢləndirirlər.
Orta məktəbi baĢa vuran gənclər təhsilini davam etdirmək,
müxtəlif sahələrdə iĢləmək üçün müasir dövrün iqtisadi, hüquqi
və texnoloji çətinliklərinə hazır olmalı, onların aradan qaldırıl-
masında təĢəbbüskarlıq və fəallıq göstərməlidirlər. Bunun üçün
təkcə elmi-nəzəri hazırlıq deyil, həm də yüksək əxlaqi-mənəvi
keyfiyyətlər, o cümlədən dil və ünsiyyət bacarıqları əldə olun-
malıdır. Hər bir Ģəxs müxtəlif formalı və məzmunlu mətnləri
səlis, Ģüurlu oxumağa, yazılı və Ģifahi Ģəkildə səmərəli və
yaradıcı ünsiyyət qurmağa qadir olmalıdır. Bu baxımdan, Ana
dilinin bir fənn kimi təlim əhəmiyyəti böyükdür.
Azərbaycan dili qüdrətli tərbiyə vasitəsidir. ġagirdlər onun
vasitəsilə milli-mənəvi sərvətlərimizi öyrənir, əxlaqi dəyərlərə
və yüksək insani keyfiyyətlərə yiyələnirlər.
Azərbaycan dilinin öyrənilməsi “Ümumi təhsil pilləsinin
dovl
ət standartları və proqramları (kurikulumları)”nda
1
xüsusi
yer tutur.
Ümumtəhsil məktəblərində Azərbaycan dili təliminin
məqsədi ümumi nitq və dil bacarıqlarını formalaĢdırmaqla
Ģagirdlərin nitq mədəniyyətinə yiyələnmələrini təmin
etməkdən ibarətdir. Buna görə də:
nitq və dil bacarıqlarına yiyələnməklə ümumi nitq
inkiĢafına nail olmaq;
Azərbaycan dilinin düĢünmə, öyrənmə və danıĢma
vasitəsi olmasını dərk etmək;
davamlı təhsil prosesində, praktik fəaliyyətdə
istifadə üçün potensial bilik və bacarıqlara yiyələnmək vacib
hesab edilir.
Azərbaycan Respublikasında ―Ümumi təhsilin dövlət
standartları və proqramları (kurikulumları)‖ sənədində
1
Bax: Umumi təhsil pilləsinin dovlət standartları və proqramları (kuri-
kulumları), s.4 (Azərbaycan Respublikası Nazirlər Kabinetinin 2010-
cu il 3 iyun tarixli 103 nomrəli sərəncamı ilə təsdiq edilmiĢdir).
88
müəyyən edilmiĢdir ki, ümumtəhsil məktəblərində Azərbay-
can dilinin tədrisi vasitəsilə:
Ġbtidai təhsil səviyyəsində əlifbanın öyrənilməsi, oxu və
yazı texnikasının, hüsnxət qaydalarının, düzgün, sürətli,
Ģüurlu və ifadəli oxu üzrə ilkin bacarıqların mənimsənilməsi,
lüğət ehtiyatının tədricən zənginləĢdirilməsi, ən zəruri qram-
matik qaydaların və ədəbi tələffüz normalarının öyrənilib
tətbiq olunması, ekspressiv nitq bacarıqlarının formalaĢdırıl-
ması, Azərbaycan xalqının dili, tarixi, əxlaqi-mənəvi keyfiy-
yətləri, mədəniyyəti, adət-ənənələri haqqında ilkin anla-
yıĢların yaradılması təmin olunur.
Ġbtidai təhsil pilləsi qarĢısında qoyulan əsas məqsəd-
lərdən biri də Ģagirdlərdə məntiqi və yaradıcı təfəkkür ele-
mentlərini formalaĢdırmaq, istedadlı uĢaqların erkən yaĢdan
üzə çıxarılmasını və inkiĢafını təmin etməkdir.
ġagirdlərdə doğma dilə məhəbbət oyadılması, onların
bu dildə səlis, aydın, obrazlı danıĢa bilməsi, dilin geniĢ im-
kanlarından səmərəli istifadə etməsi, yazı və oxu mədəniy-
yətinə yiyələnməsi dil təliminin baĢlıca məqsədidir ki, bütün
bunlar Azərbaycan dili fənn kurikulumunda nəzərə alın-
mıĢdır. Fənnin məzmununun Ģəxsiyyətyönümlülük prinsipi
əsasında hazırlanması Ģagirdlərdə təhsilə marağı artırır,
potensial imkanlarına inam yaradır. Kurikulumlardan irəli
gələn tələblərə görə bugünün müəllimi sinifdə daha çox
istiqamətverici(fasilitator) rol oynamalıdır, Ģagirdləri düĢün-
məyə, araĢdırmalar aparmağa, müstəqilliyə sövq etməlidir.
Təhsil prosesi uĢaqda özünüinkiĢaf qabiliyyəti formalaĢ-
dırmalıdır. Bu da öz növbəsində aĢağıda göstərilən fəallığa,
dərketmə tələbatına və qabiliyyətinə əsaslanır:
məntiqi düĢünmə;
ətraf aləmin cisim və hadisələrinə tənqidi yanaĢma;
müstəqil olaraq qərar çıxarma;
ətrafda olanları yaradıcı surətdə dəyiĢmə;
bilikləri müstəqil əldə etmə;
praktiki problemləri həll etmə ;
89
Ģəxsiyyətin inkiĢafına dair yeni məqsədlər qarĢıya
qoyma.
Тялимин мягсядляри. Юйрядиъи–Тядгигат апарылмасы им-
каны. Müxtəlif iĢ formalarında istifadə imkanı. Təhliletmə və
nəticə çıxarma bacarığı. Qısa müddətdə daha çox materialın
öyrədilməsi imkanı.Vaxta qənaət.
Тярбийяедиъи – Ямякдашлыг, бир–бирини динлямя баъарыьы,
bir-birinin fikrinə hörmətlə yanaĢmaq.
Инкишафеtдиrъи – Фяаллыг, йарадыъылыг. Müstəqil tədqiqat
aparmaq, öz fikrini çatdırmaq imkanı. Təfəkkürün uç
növünün(məntiqi, tənqidi, yaradıcı) inkiĢafı.
Ġbtidai təhsil pilləsi (I-IV siniflər) üzrə ümumi təlim
nəticələri. ġagird:
oxuduğu və dinlədiyi mətnlərə münasibət bildirir;
dialoqa girir, öz fikirlərini sərbəst və ardıcıl ifadə edir;
sərbəst, düzgün, sürətlə, Ģüurlu, ifadəli oxuyur və savadlı
yazır;
ayrı-ayrı mətnlərdən əsas faktları seçib qruplaĢdırır, kiçik
həcmli mətnlər qurur;
Azərbaycan xalqının dili, tarixi, əxlaqi-mənəvi dəyərləri,
mədəniyyəti, incəsənəti, adət-ənənələri haqqında ilkin məlu-
matları sadə formada təqdim edir;
lüğətlərdən, məlumat kitablarından, kataloqlardan
istifadə edir.
Məzmun xətləri
Məzmun xəttinin funksiyalarına daxildir:
Məzmun xətti–fənn üzrə ümumi təlim nəticələrinin
reallaĢdırılmasını təmin etmək üçün müəyyən edilən məzmunun
zəruri hesab edilən hissəsidir.
Məzmun xətləri Ģagirdlərin öyrənəcəyi məzmunu daha
aydın təsvir etmək üçün müəyyən olunur və onu sistemləĢdir-
mək məqsədi daĢıyır.
Dostları ilə paylaş: |