Dərslik (I hissə)

 

90 

Məzmun  xətləri  ümumi  təlim  nəticələrinin  reallaĢdırıl-

ması üçün müəyyən olunan fənn kurrikulumunun  zəruri  hissəsi 

olub,  Ģagirdlərin  əldə  edəcəyi  bilik  və  bacarıqları  daha  aydın 

təsvir etmək  və onu sistemləĢdirmək məqsədi daĢıyır. 

Azərbaycan  dili  təliminin  məqsəd  və  vəzifələrinə  uyğun 

olaraq,  məzmun  xətləri  təhsilin  bütün  pillələri  üzrə  aĢağıdakı 

kimi  təyin  edilmiĢdir:   



 

Dinləyib - anlama və danıĢma 



 

Oxu  



 

Yazı 

 



 

Dil qaydaları 

 

 Fəaliyyət xətləri. Ana dili üzrə məzmun standartları 

müəyyənləĢdirilərkən aĢağıdakı fəaliyyət istiqamətləri ilə 

əlaqəlilik nəzərə alınmıĢdır:  



 

Problemin həlli 



 

Mühakimə yürütmə və əsaslandırma 



 

Ünsiyyət 



 

Tədqiqetmə 



 

Tətbiqetmə 

 

 Ġbtidai təhsil pilləsində məzmun xətləri  üzrə təlim  

nəticələri 

 

Dinləyib-anlama  və  danıĢma.  Bu  məzmun  xətti  Ģagird-

lərdə  danıĢanın  fikrini  dinləyib-anlamaq  və  buna  münasibət 

bildirmək  bacarığını  formalaĢdırır.  Ġnformasiya  mənbələrindən 

alınan  məlumatlara  tənqidi  yanaĢmaq,  əsas  ideyanı  ikinci  dərə-

cəli ideyadan  fərqləndirmək və inandırıcı Ģəkildə təqdim etmək 

vərdiĢləri aĢılayır. 

ġagird: 



 

müxtəlif  informasiyaları  seçib  təhlil  edir,  ümumiləĢ-

dirir və bunlara münasibət bildirir; 



 

müsahibinin  fikrinə  münasibət  bildirir  və  öz  möv-

qeyini əsaslandırır; 

---

 

91 



 

müĢahidə  etdiyi  Ģəkil,  əĢya,  mənzərə  və  hadisə 

əsasında hekayə qurur; 



 

məktəb tədbirlərində müstəqil çıxıĢ edir; 



 

dinləyəni inandırmaq üçün fikrini müxtəlif vasitələrlə 

əsaslandırır; 



 

danıĢarkən  nitq  etiketlərindən  (salamlaĢmaq,  təbrik 

etmək, təĢəkkür etmək, üzr istəmək) istifadə edir. 

Oxu 

Oxu ana dili fənninin əsas məzmun xətlərindən biri olub, 

Ģagirdlərin  dil  duyumunun  inkiĢafını,  əlifbanın  öyrədiiməsini,  

düzgün, sürətli, Ģüurlu və ifadəli oxu üzrə ilkin bacarıqların for-

malaĢdırılmasını,  lüğət  ehtiyatının  zənginləĢdirilməsini,  Azər-

baycan  xalqının  dili,  tarixi,  əxlaqi-mənəvi  keyfiyyətləri,  mədə-

niyyəti,  incəsənəti,  adət-ənənələri  haqqında  ilkin  təsəvvürlərin 

yaradılmasını təmin edir.  

ġagird: 



 

mətni düzgün, sürətli, ifadəli, Ģüurlu oxuyur; 



 

müxtəlif mətnləri bütöv sözlərlə səsli və səssiz 

oxuyur; 



 

oxuduğu mətnlərin məzmununa münasibət bildirir; 



 

mətnin hissələri arasında məna əlaqələrini 

müəyyənləĢdirir; 



 

bədii və elmi - kütləvi mətnləri fərqləndirir. 

Yazı 

Bu məzmun xətti  Ģagirdin sözləri  və cümlələri aydın (oxu-

na  bilən  Ģəkildə)    yazmasını,  konkret  Ģəraitə  və  məqsədə  uyğun 

olaraq  cümlələr qurmasını, fikirlərini abzaslarla ifadə etməsini, 

tədricən ilkin yazı  üzrə bacarıqlar qazanmasını, təsviri  və müha-

kimə xarakterli   mətnlər  qurmasını təmin edir. 

ġagird: 



 

ġagird kiçik və böyük hərfləri, sözləri və cümlələri 

aydın yazır; 



 

MüĢahidə  etdiyi  əĢya  və  hadisələr  haqqında  təsviri 

xarakterli kiçik həcmli mətnlər yazır; 

---

 

92 



 

Əməli  yazılar  (məktub,  ərizə,  elan,  divar  qəzetinə 

məqalə,  tərcümeyi-hal)  tərtib  edə  bilməsini  nümayiĢ 

etdirir; 



 

Yazıda  kalliqrafiya,  orfoqrafiya  və  durğu  iĢarələri 

qaydalarına əməl edir. 

Dil qaydaları 

Bu  məzmun  xətti  dilimizin  fonetik,  leksik  və  qrammatik 

quruluĢu ilə bağlı minimum bilik və bacarıqların  yığcam, sadə 

qaydalar  və  aydın  Ģərhlər  Ģəklində  Ģagirdlərə  çatdırılmasını, 

orfoqrafiya,  orfoepiya  və  durğu  iĢarələri  üzrə  zəruri  vərdiĢlərin 

aĢılanmasını  təmin  edir.  ġagirdlərin  qazandıqları  bu  vərdiĢlər 

oxu  və  yazı  qabiliyyətlərinin,  rabitəli  nitq  inkiĢafının,  kommu-

nikativ mədəniyyətinin  formalaĢmasına imkan yaradır. 

          ġagird: 



 

yaĢ  həddinə  uyğun  zəruri  fonetik,  leksik,  qrammatik 

biliklərə yiyələndiyini nümayiĢ etdirir; 



 

seçdiyi dil faktlarını qruplaĢdıraraq təqdim edir; 



 

dinlədiyi fikri anladığını nümayiĢ etdirir; 



 

Ģifahi nitq bacarıqlarına  malik olduğunu nümayiĢ 

etdirir; 



 

qarĢılaĢdığı sözlərin mənasını baĢa düĢdüyünü 

nümayiĢ etdirir; 



 

oxu texnikasına  və  vərdiĢlərinə  yiyələndiyini 

nümayiĢ etdirir;  



 

yazı texnikasına və  vərdiĢlərinə yiyələndiyini 

nümayiĢ etdirir; 



 

kalliqrafiya və orfoqrafiya qaydalarını gözləməklə  

müxtəlif  növ yazılı çalıĢmaları  (üzündənköçürmə 

yaddaĢa əsasən yazı,  imla,  ifadə, inĢa)  yerinə 

yetirir; 



 

fonetik, leksik, morfoloji, sintaktik, orfoqrafik 

qaydaları mənimsədiyini nümayiĢ etdirir. 

           Göründüyü  kimi,  əldə  ediləcək  nəticələr  əvvəlcədən 

müəyyənləĢdirilmiĢdir. Yəni ―Azərbaycan dili‖ fənni əvvəlcə-

---