Azərbaycan Respublikasının
Prezidenti
İLHAM ƏLİYEVİN
«Dünya ədəbiyyatının görkəmli
nümayəndələrinin əsərlərinin
Azərbaycan dilində nəşr edilməsi haqqında»
2007-ci il 24 avqust tarixli
sərəncamı ilə nəşr olunur.
Fransuaza Saqan
Seçilmiş əsərləri, Bakı, «Şərq-Qərb» Nəşriyyat Evi, 2013, 656 səh
ISBN 978-9952-32-127-2
Tərçümə edəni və ön sözün müəllifi:
NƏRGİZ CABBARLI
Redaktor:
ASİF HACILI
Korrektorlar:
YEGANƏ MEHDİYEVA
AQŞİN MƏSİMOV
ELSEVƏR MURADOV
Mətn: Bakı Slavyan Univorsitetinin
nəşriyyatı
© «Şərq-Qərb» Nəşriyyat Evi, 2012
www.eastwest.az
www.fb.com/eastwest.az
5
B U D Ü N Y A D A K I
C Ə N N Ə T I N S A K I N I
Qadın yaradıcılığı haqqında danışarkən ya
da
düşən ilk adlardan biri də onun adı dır – Fransuaza
Saqan. Həcmindən asılı ol
ma ya raq, hər əsəri, az
qa la, birnəfəsə oxunan po
pul yar yazıçı… Kitabları
he sabına təkcə ad-
san deyil, həm də pul qazanan
qa dın. İs mi qal
ma qallı sevgi macəraları, narkotik
alu də çi si kimi hallanan, öz əsərlərinin qəh rə man la-
rı na hədsiz dərəcədə bənzəyən bir Xarakter…
Onun adının əvvəlinə başqa təyinlər də əla-
və etmək olardı. Amma bircə kəlmə ilə ifa
də et-
məli olsaq, onun haqqında “hələ ye
ni yet mə li yin də
şöhrətin dadını duymuş və çoxlarının qib
tə etdiyi
yazıçıdır” desək, daha dəqiq alı nar.
İlk dəfə oxuduğum zaman ruhən yerlə-göy
qədər fərqli olduğumuzu, həyata və in sa na baş qa-
başqa baxış bucaqlarından ya
naş dı ğı mızı duy
ma-
ğıma, əsərlərinin əksəriyyətinin bir- birinə bən zə di yi
qənaətimə rəğmən, o, mə nim üçün hə mi şə ma raq lı
qadın olub. Bəl kə də, elə həyat fəlsəfəsinin fərqliliyi
idi bu ma
ra ğı yaradan?! Ya da həyata belə üzdən
və belə sa də yanaşması?! Yaxud da həyatı bu qədər
iç dən, kimsəyə əhəmiyyət vermədən do
ya-do ya
yaşaması?! Hər biri ola bilər… Həm də axı tək cə
doğma ruhlar deyil bir-birini cəzb edən…
Lakin bu cazibə qüvvəsinə baxmayaraq, ki
tab-
da nəşr olunan əsərləri oxumaq fik
rin də olan
la-
ra bir xatırlatmam var: Saqan ya
ra dı cı lığı bir çox
xü su siyyətləri ilə, o cümlədən də danışılan əh va-
lat lar la bir-birinə bənzəyən nü
munələrdən iba
rət-
dir.
Hər birində asudə, qay ğı lardan uzaq ya şa maq
istəyən, əyləncələri və ra hat həyatı sevən, oxu ma ğa,
mütaliəyə alu
də olan birinin – bu, kişi də ola bi-
lər, qadın da – yaşam tərzi, həyatı, əhvalatı, fəl sə-
fə si, tən ha lı ğı və yaşadığı sevgi macəraları əks olu-
FRANSUAZA SAQAN
6
nur; bütün incəliyi, dəqiqliyi, çılpaqlığı ilə bir gə; və
adətən, haqqında danışılan əsas qəh rə man özün-
dən yaşlı birinin himayəsində ya şa yır, azad mə həb-
bətə doğru can atır, am ma sonda yenə də hi ma yə-
siz həyatın müm
kün süz lü yü nü, yaşanan sev
ginin
elə başladığı ki mi də birdən-birə bitdiyini, da vam lı
bir şey ol madığını dərk edərək, bəzən isə özü nü al-
da da raq geri – hamisinin yanına qayıdır. Ən əsa-
sı isə bir həqiqəti – mütləq ruhi azadlığın müm kün
olmadığını dərk edir… Amma bütün bu ey
ni liyə
və gəlinən nəticələrin oxşarlığına bax
ma yaraq, bu
yaradıcılıq, bu nümunələr hə mi şə oxucu ma ra ğını
çəkib. İstər özlərinə, is tər sə də ya ra dı cı sı na.
Əslində, bir qadın tərəfindən yaradıldığı, bir qa-
dın psixologiyasını və dünyagörüşünü, ya
zı tex
ni-
ka sını, ədəbiyyatla bağlı yaratdığı və ya ya rat ma ğa
ça lışdığı normaları öy
rən mək ba
xı mın dan ma
raq lı
olan bu nü
mu nə lər də, adə tən, ax
tar dı ğı mız də rin-
liyi, alt qa tı, han sısa qeyri-adi tap ma ca la rın açı lı şı-
nı gör mək ol mur. Hər şey üzdədir; göz lə gö rü nə cək,
duy ğu ilə hiss olunacaq, ya şa na caq və xə yal da tə-
səv vür olunacaq qədər üzdə…
Onu da deyim ki, Fransuaza təkcə əsər lə ri ilə
deyil, yaşam tərzi və həyatı, ədəbi kar ye ra sı ilə də
ma raq doğuran yazıçıdır. Yəni hə ya tı da əsərləri
kimi coşqun, rəngarəng, ya şan tı lar la zəngin idi.
Əsl adı Fransuaza Kuare olan bu qadın Ka
ja-
re də varlı bir sənayeçinin ailəsində ana
dan olub.
II Dünya müharibəsi başlayanda onun ailəsi Liona
kö çür. Fransuaza Fran
sa nın və İsveçrənin özəl
mək təblərində təhsil alır, Sorbonna Universitetini
bi ti rir.
Ədəbiyyatla bağlı zövqünə və dün
ya gö rü şü nə
gəlincə, o, Can Pol Sartrı özünün ilk müəl li mi ad-
landırır. Ədəbiyyat sahəsində gös tər di yi xid mət lərə
görə Saqanın layiq gö
rül dü yü müxtəlif po
pul yar
mü kafatlar var. On lar dan biri də 1985-ci il də ədə-
biy yatdakı xid
mət lə ri nə görə aldığı knyaz Mo
na ko
adına mü ka fa tı dır.
O ki qaldı əsərlərinə, ona ilk şöhrəti debüt ro-
ma nı olan «Salam, kədər» (1954) gətirib. Xü
su si
ola raq xatırladım ki, bu romanı yazıçı on doq
quz