84
mail müstəvi üzərində saxlayan qüvvə ilə eyni istiqamətdə olur.
Bu tənliyin oxlar üzrə proyeksiyasından
və alınır. Hər iki tənliyin birgə
həllindən isə
kütləli cismi mail müstəvi üzrə saxlayan qüvvə üçün
və ya
alarıq.
4. Cisim a təcili ilə mail müstəvi boyunca yuxarıya doğru
dartılır
.
Bu hərəkət təcilli olduğundan, o, Nyutonun II qanunu tətbiq edilməklə
öyrənilməlidir. Başqa sözlə desək, cismə tətbiq olunmuş qüvvələrin əvəzləyicisi
və ya
a
m
F
F
N
F
ag
s
d
olmalıdır.
Bu tənliyin
X oxu üzrə
Y
proyeksiyası (şəkil 99)
Y oxu üzrə proyeksiyası isə
yenə də
olacaqdır. Aydın olur ki, bütün
X
hallarda mail müstəvi
üzrə
hərəkətlərdə səthin reaksiya
qüvvəsi də -ya,
Şəkil 99.
sürtünmə qüvvəsi isə
- ya bərabər olur.
Bu iki tənliyin birgə həllindən
kütləli cismi
təcili ilə mail
müstəvi boyunca yuxarı dartmaq üçün tələb olunan qüvvəni tapmış olarıq ki,
bu da
- ya və ya
- ya bərabər olar.
5. Cisim a təcili ilə mail müstəvi boyunca aşağıya doğru
dartılır
.
Bu halda yenə də hərəkət tənliyi Nyutonun II qanunundan tapılır:
a
m
F
F
N
F
ag
s
d
(şəkil 100).
85
Bu tənliyin
X oxu üzrə proyeksiyası
,
Y
oxu üzrə proyeksiyası isə yenə də
Y
olacaqdır.
olduğunu
nəzərə almaqla, dartı qüvvəsi üçün
ya və
X
almış olarıq.
Şəkil 100.
Mail müstəvi üzərindəki cismə təsir edən qüvvələri ümumiləşdirərək
onları bir neçə qrupa bölək (şəkil 101):
♦
- cismi mail
müstəvi boyunca sürüşdürən qüvvə;
♦
- cismi mail
müstəviyə sıxan qü vvə;
♦ - cismin mail
müstəvi üzərində çəkisi;
Şəkil 101.
♦ - səthin reaksiya
qüvvəsi;
♦
-cismin mail müstəvidə hərəkəti zamanı yaranan
sürtünmə qüvvəsi;
♦
- cismi mail müstəvi boyunca sabit
sürətlə yuxarı dartmaq üçün lazım olan qüvvə;
♦
- cismi mail müstəvi boyunca sabit
sürətlə aşağı dartmaq üçün lazım olan qüvvə;