Е. S. C ə f ə r o V f I z I k a
Yüklə 5,01 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- AMPER QÜVVƏSI.
- istiqamətində) yönəlmiş B olsun, maqnit induksiya vektorunun perpendikulyar
- Şəkil 244.
208 İnduksiya vektorunun istiqaməti şəkil müstəvisindən bizə tərəf yönələn halda maqnit sahəsini nöqtələrlə, bizdən şəkil müstəvisinə yönələn halda isə x işarələri ilə göstərilir. Əgər maqnit induksiya vektoru sahənin hər bir nöqtəsində eyni qiymətə malik olarsa, belə sahə bircins maqnit sahəsi adlanır. Uzunluğu diametrinə nisbətən böyük olan sarğacdan cərəyan keçərkən sarğacın daxilində yaranmış maqnit sahəsi bircins sahə olacaq. AMPER QÜVVƏSI. Qeyd edək ki, əgər Kulon sükunətdə olan yüklər arasında qarşılıqlı təsiri, daha dəqiq desək, yüklərdən birinin yaratdığı elektrik sahəsinin sahədə yerləşmiş digər yükə təsirini müəyyənləşdirmişdirsə, Amper maqnit sahəsinin sahədə yerləşmiş cərəyanlı naqilə təsirini öyrənmişdir. Artıq qeyd etdiyimiz kimi, ifadəsində - bu qüvvənin, yəni maqnit sahəsinin sahədə yerləşmiş cərəyanlı naqilə göstərdiyi təsir qüvvəsinin maksimal qiymətidir. Həmin qüvvə həm də Amper qüvvəsi adlanır. Maqnit induksiya vektorunun ifadəsindən Amper qüvvəsinin maksimal qiyməti üçün alarıq. Amper müəyyən etmişdir ki, bu qüvvə həm də naqilin vəziyyətindən, daha dəqiq desək, maqnit induksiya vektoru ilə cərəyanlı naqil arasında qalan bucağın sinusundan asılıdır. Belə olan halda Amper qüvvəsi üçün şəklində ifadə alarıq (şəkil 242). Şəkil 242. Alınmış ifadədən də aydın olur ki, olması üçün, yəni Amper qüvvəsinin maksimal olması üçün olmalıdır. Deməli, induksiya vektoruna perpendikulyar yerləşmiş naqilə maqnit sahəsinin təsir qüvvəsi maksimumdur. olduqda isə olur, yəni maqnit sahəsi induksiya vektoru istiqamətində yönəlmiş naqilə təsir etmir. İndi də Amper qüvvəsinin istiqamətini müəyyənləşdirək. 209 Qeyd edim ki, Amper qüvvəsinin ifadəsində olan kəmiyyəti istiqaməti də olan vektor kimi qəbul olunur, çünki o həm də cərəyanın axma istiqamətini göstərir. Əvvəlcə İnduksiya vektorunun oxlar üzrə proyeksiyalarını tapaq. Bu məqsədlə X oxunu naqil boyunca yönəldək. Bu halda maqnit induksiya vektorunun Y oxu boyunca yönəlmiş proyeksiyasını maqnit induksiya vektorunun normal (perpendikulyar) toplananı Y adlandıraq və B ilə işarə edək (şəkil 243). Şəkildən B , buradan isə y B = B B = B sin α alarıq. Bunu Amper qüvvəsinin ifadəsində nəzərə alsaq, I B F A X alınar. Şəkil 243. Bu ifadədən aydın olur ki, Amper qüvvəsi bir-birinə perpendikulyar olan iki vektorun hasilinə bərabərdir. Məlum olduğu kimi, perpendikulyar vektorların hasili olan vektor bu vektorlardan hər birinə perpendikulyar olmalıdır. Deməli, Amper qüvvəsi həm , həm də induksiya vektorunun normal toplananı olan B vektorlarına perpendikulyar olacaq. Həmin perpendikulyarın istiqaməti, yəni amper qüvvəsinin istiqaməti isə «sol əl qaydası» adlanan qayda ilə müəyyən olunur. Bu qaydaya görə, sol əl elə tutulur ki, açılmış 4 barmaq cərəyanın axma istiqamətində ( istiqamətində) yönəlmiş B olsun, maqnit induksiya vektorunun perpendikulyar toplananı ovcumuza daxil olsun, onda 90 0 açılmış baş barmaq Amper qüvvəsinin istiqamətini göstərəcək (şəkil 244). Şəkil 244. LORENS QÜVVƏSI. Bildiyimiz kimi, maqnit sahəsi sahədə yerləşmiş cərəyanlı naqildən başqa həm də bu sahədə hərəkət edən yüklü zərrəciyə təsir edə bilir. Maqnit sahəsinin Yüklə 5,01 Kb. Dostları ilə paylaş:
|