Ədəbiyyat, sənət və fikir dərgisi
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
Yüklə 1,39 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012
- Torağay...
- “Cələ kəsən”
OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 101 mənzərəni hökmdara danışanda Dara fikrə getmişdi. Sonra skiflərə- işquzlara belə bir məktub göndərdi: “Siz döyüşdən niyə qaçırsınız?!” Cavab gəldi: “Bizim qorunmalı bir şeyimiz yoxdur, bir kurqanlarımızdır, dədə-babalarımızın yatdığı yer, ona toxunsanız, döyüşümüz onda başla- yacaq, dünyanı başınıza yxacağıq...” (təxminən) Mən bu məlumatı bildi- yimə və skiflərlə yaddaşımızdakı tarixi yaxınlığı hiss etdiyimə görə illər boyu araşdırma apardım. Hörmətli Zaur Həsənov da özünün möhtəşəm “Çar skiflər” əsərində bu yaxınlığı, bu qənaəti təsdiq edir. Yuxarıda ovçuluqla bağlı materialda belə bir atalar sözü işlətdim: “Ov çaşar, ovçuya qənşər gələr”... Bunu tarixə də aid etmək olar. Tarix bəlkə də düzgün araşdırılmadığı, çaşdırıldığı üçün çox vaxt ütələnib- vur- nuxub qarşımıza çıxıb. Yəni, çox-çox tarixi tapıntıları, bizə aid olduğu üçün, yer üzü gizlətməyə çalışdı, amma biz bəzi hallarda öz tariximizlə “çaşmış ov kimi” qarşı-qarşıya gəldik, bir-birimizi bu cür tapdıq, tanıdıq. Çünki onu biz yaratmışdıq, yer üzü onu bizi kimi tanıya bilməzdi. Hələ tanınmayan, tapılmayan çox itkilərimiz var ki, rast gəldiyimiz anları, günləri, ayları, illəri gözləyirik... Torağay... Qar yağan kimi qara tökülüşərdik. “Qar qalıb qarıyar...” deyərlər, qarın qalmağına səbr edə bilməzdik, ilk qar yumşaq olduğu üçün “toza- naq” oynayardıq, qar tozanağı. Sonra atımızın quyruğundan tük qopar- dıb bu tüklə cələ qurardıq. Tükü “sıyırtma” bağlayıb, yəni, ilgək eləyib dən səpdiyimiz qarın üstə qoyardıq, tük bir şeyə ilişilməliydi ki, külək aparmasın. Torağaylar çox ayıq-sayıq olduğuna görə tükün harasa bağ- landığını bilirdi, ona gorə qarı toparlayıb cələni elə qara ilişdirərdik. Daha çox sərçə düşərdi, atdana-atdana dənə gələndə ayağı ilgəyə ke- çərdi. “Sərçə əti ösgürəyin dərmanıdı”, deyərdi, nənəm. Torağaylar sərçələrdən bir az böyük olduğuna görə cələyə düşəndə də cələ qarışıq uçub gedərdilər. Qorqud Dədə də deyib, “dünlə karvan keçdiyin torağay bilər.” Elə quş olurdu cələni dimdikləyb açıb qaçardı. “Cələ kəsən” ifadəsi də ona görə yaranıb, indi də çox işlədilir. Oğru, yalançı, dələduz adamlar üçün deyilir: “Cələ kəsənin biridi”... İlk qar yağanda nənələr nəvələrə alacorablar toxuyardı. Deyərdilər, ala corab torağaylarındı, geyinin torağayların gözü qalsın... Nənəm ən gözəl alacorabı mənim üçün toxuyardı ,belə bir züm-züməylə ayağıma geyindirib oxuyardı: Ala corab ala sən, Balacasan hələ sən. OZAN DÜNYASI № 4(11), 2012 102 Kəhərin yalmanından, Toxumusan cələ sən. Torağayın toyu var, Bap-balaca boyu var... *** İnsan yaddaşı tarixlərə yaxılan ləkələri, əyriliyi, yalanları çox zaman yadında saxlamır, atır üstündən. Ona görə bir də deməyi lazım bilirəm ki, əsl Tarix həm də içə – insanın daxili aləminə yazılanlardır...Yaddaşımıza sığınaq, bilək ki, bütün bu arayıb-axtardıqlarımız düşmən əli yetməyən içimizdə yaşayan tarixi abidələrimizdir. İndi bir millət olaraq zamanında səsimi çıxartmadığım üçün özümü səsi batmış kimi hiss eləsəm də, anlayanların olacağına inanıb yazıram. Bədiilikdən qaçmaq... düşünürəm ki, bu gün bər-bəzəyin yeri deyil, yaz- dıqlarımı, yazılanları, ümumiyyətlə, gördüyüm bir çox “üzdəniraq” üz- ləri, yalançı tarixçiləri, “boğazını otaran” mətbuat aləmini, tele-şoulardakı “burcutmaları”, istedadsız, səviyyəsiz aparıcıların görüntülərini unudub yazmaq. Nə qədər ki, yaddaşımızdan silinib getməyib qələmə almaq!... *** Belə deyirlər ki, Ağrıdağ böyüyən, bitən dağdı, ildə bir kərə, daha doğrusu, İl-Ay gecəsində, bizim indi Novruz bayramı dediyimiz ilin-ayın hər son gecəsində, yəni, gecəylə gündüzün bərabər olduğu gecədə boy atır, böyüyr, bu vaxt ağrı çəkir, gərnəşir, içi, el diliylə desək, sümükləri səs eləyir. Ona görə də deyirlər ki, həmin İl-Ay gecəsində Ağrı dağının üstündə nə qədər canlı var, diksininb yerlərini dəyişirlər. Elə ağrı çəkdiyinə görə də Ağrıdağ adlanıb. Dədələr deyər ki, hansı dağın kökü var, böyüyür. Dağ bir yana, köklü qayalar, daşlar da var ki, daş olsa da, kökü olduğuna görə boy atır, bir insan ömrü bunu hiss etməsə, görə bilməsə də, kökü olan hər şey bö- yüyür, dəyişir. Kökü olmayanlarsa aşınıb-daşınıb kiçilər, balacalaşar. Köksüz qayalara “düşmə” deyərlər... Belə söyləyirlər ki, Ağrıdağın üstündə göl yeri varmış, hər ağrı çə- kəndə bu göl yeri südlə dolarmış. Göylərin hansı qatındansa qanadlı at- lar bura süd içməyə gələrlərmiş. Bu atların dörd gözləri, iki qanadları varmış. İki göz göyə baxmaqçün, iki göz yerə baxmaqçünmüş...Günlərin birində insanlar bundan xəbər tutur, süd gölündə tələ qururlar, qanadlı atları tələyə salıb tuturlar. İnsanları görən kimi atların qanadları quru- yub çəkilir, gözlərinin ikisi – göyə baxanlar soğulub gedir... Göyü görə bilmədikləri üçün də hardan gəldiklərini unudurlar...(“Koroğlu” Yüklə 1,39 Mb. Dostları ilə paylaş:
|