28
3. 5-6 min K-də bir çox metal atomları, 10-15 min K-də isə Günəşdə əsas element olan
hidrogen atomları ionlaşdığından Günəşdəki temperatur rejiminə görə deyə bilərik ki, Günəş
maddəsi əsasən ionlaşmış haldadır. Yalnız temperatur minimumu ətrafında çox nazik atmosfer
qatında (~ 100 km) hidrogen demək olar ki, tam neytral haldadır. Beləliklə, Günəş bütövlükdə
yüksək dərəcədə ionlaşmış plazma halındadır.
Günəş fəallığının ən asan müşahidə olunan ünsürü fotosfer ləkələridir. Ləkələrin tədqiqi Günəş
fizikasının əsas istiqamətlərindən biri olmuşdur. Günəşin temperaturunun tədqiqində ləkələrdəki
temperaturun təyin olunmasının mühüm əhəmiyyəti vardır. Əgər fotosferdə və ləkələrdə lokal
termodinamik halının ödənildiyini qəbul etsək, onda ləkələrin və ətraf fotosferin effektiv
temperaturları fərqinin Stefan-Bolsman qanununa görə təyin etmək olar [3]. Ləkənin və qonşu
fotosferin kəsilməz spekrində inteqral şüalanma selləri üçün uyğun olaraq yaza bilərik:
4
)
(
l
ef
l
T
H
(1.3)
4
)
(
f
ef
f
T
H
(1.4)
burada
l
ef
T və
f
ef
T uyğun olaraq ləkələrin və ətraf fotosferin effektiv temperaturları, σ – Stefan
sabitidir.
(1.3) və (1.4)-dən alınır ki,
4
f
l
f
ef
l
ef
H
H
T
T
(1.5)
Müşahidələrə görə
27
,
0
f
l
H
H
. Fotosfer üçün effektif temperaturun
K
T
f
ef
5800
olduğunu
qəbul etsək, onda ləkənin effektiv temperaturu
K
T
l
ef
4200
27
.
0
5800
4
olar..
Çox zaman temperatur yerinə temperatur parametri adlandırılan
ef
T
G
/
5040
parametri
işlədilir. Onda ləkə və fotosfer üçün temperatur fərqi
)
1
1
(
5040
5040
5040
f
ef
l
ef
f
ef
l
ef
T
T
T
T
G
(1.6)
kimi hesablanar. Müşahidələrdən aydın olur ki, Günəş ləkələrin temperaturu ləkələrin bucaq
saniyələri ilə verilmiş diametrindən (D
”
) asılıdır və ləkələrin diametri artdıqca
f
l
G
G
G
fərqi
artır. Bu asılılıq Cədvəl 2-də verilmişdir.
Cədvəl 2
ƏDƏBİYYAT
1.
Hüseynov R. Ə. Astronomiya, Bakı, Maarif,1997, 468 s
2.
Haşımzadə M.U. Astronomiya, Bakı, Maarif, 970, 321 s
3.
Quluzadə C. M. Günəş fizikası, Bakı, Elm və təhsil, 2012, 232 s
//
D
(bucaq san.)
G
(K)
//
D
(bucaq san.)
G
(K)
10
0.16
15
0.19
10
0.18
15
0.22
11
0.19
17
0.13
11
0.22
17
0.14
29
ABSTRACT
Ulvi Veliyev
Temperature of the sun
In this work, an overview is presented as a change in the temperature inside the sun. Details are
set out effective, brightness, color temperature and wines. C applying various methods calculated
temperatures in different layers of the sun. It is shown that the value of the temperature difference
associated with different physical conditions in the solar strata. It was clarified temperature
dependence of the diameter of the spots.
РЕЗЮМЕ
Ульви Велиев
Температура солнца
В представленной работе обзорном виде излагается температурные изменении в внутри
Солнца. Подробно изложены эффективная, яркостная, цветовая и Вина температура. C
применением разных методов вычисляется температура в разных слоях Солнца. Показано,
что разницы в значениях температур связаны с разными физическими условиями в слоях
Солнца. Были выяснены зависимость температура пятен от диаметра.
NDU-nun Elmi Şurasının 25 may 2016-cı il tarixli qərarı
ilə çapa tövsiyə
olunmuşdur (protokol № 10)
Məqaləni çapa təqdim etdi: Fizika üzrə fəlsəfə doktoru, dosent
E.Ağayev