Elmi ƏSƏRLƏR, 2016, №4(78) nakhchivan state university. Scientific works, 2016, №4 (78)

199 
 
onun mahir ifaçısı Aşıq Ələsgərin şagirdi Aşıq Nəcəfin adı ilə “Nəcəfi” kimi məşhurdur. Həmçinin  
“Mirzəcanı”, “Köhnə Aşıq Hüseyni və s.) bağlı olmuşdur. 
Aşıq  havalarının  musiqili-poetik  formullarını  araşdıran  professor  F.Xalıqzadə  aşıq 
oxumalarının  ritminə  görə  bəhrli  (müəyyən  ölçülü)  və  bəhrsiz  (sərbəst  ölçülü)  janr  qruplarına 
bölündüyünü  yazır.  Musiqişünas  həmçinin  qeyd  edir  ki,  şeir  bəndinin  bitkinliyi,  misraların 
bərabərliyi, həmçinin onların daxili quruluşunun ahəngdarlığı aşıq mahnılarında əks olunaraq güclü 
ifadə vasitəsinə çevrilir.  Heca vəzninin əsas prinsiplərini musiqi  intonasiyasının strukturunu təyin 
edir.  Bunun  nəticəsində  yaranan  spesifik  musiqi  ritmi  öz  ifadəsini  melodik  hərəkətdə  tematik 
inkişafda  və  ümumi  formanın  təşəkkülündə  tapır.  “Musiqili-poetik  formulların  ən  səciyyəvi 
xüsusiyyətlərindən  birinin  də  heca  qruplarının  xanələrə  sığmasıdır”  –  deyən  F.Xalıqzadə  xanənin 
ölçü və quruluşunun onu təşkil edən özəyin tipindən asılı olduğunu yazır.  
Beləliklə, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi aşıq sənəti şifahi ənənələrə əsaslanır və nəsildən-
nəslə, dildən-dilə ötürülür. Öz bədii estetik dəyəri, eləcə də dünya şifahi xalq yaradıcılığı  inciləri 
sırasına daxil olması ilə fərqlənən bu sənət növü indi də mövcuddur, belə ki, xalq içərisində daha da 
inkişaf  edir,  sevilir,  çiçəklənir  və  Azərbaycan  xalqının  musiqi  təfəkkürü  fəlsəfi  mədəniyyətinin 
xüsusi hissəsini  təşkil edir. 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Bünyadov T. Əsrlərdən gələn səslər. Bakı, 1975 
2.
 
Əfəndiyev P. Azərbaycan şifahi xalq ədəbiyyatı. Bakı, 1981 
3.
 
Səfərov Y. Naxçıvan aşıq ədəbi mühiti.
 
Naxçıvan, 2009 
4.
 
Zöhrabov R. Muğam. Bakı, 1991 
5.
 
Sarıvəlli O. Qüdrətli şair, ustad sənətkar.  Bakı, 1971 
6.
 
Təhmasib M.H. Azərbaycan xalq dastanları (orta əsrlər), Bakı, 1972 
7.
 
Məmmədov T. Azərbaycan xalq-professional musiqisi: Aşıq sənəti. Bakı, 2002 
 
ABSTRACT 
Gunay Mammadova 
Azerbaijan ashuq art 
In the article is reported about an ancient and archaic art of the ashuq,  creation of the ashuq 
word and the origin of the word. It is noted that ashuq creativity is contane the biggest and richest 
branch of Azerbaijan folk music. 
At  the  same  time  in  the  article  is  reflected  ashuqs  and  ashuq  schools  which  acting  some 
century ago. 
 
РЕЗЮМЕ 
Гюнай Мамедова 
Азербайджанское ашугское исскуство 
 
В  статье  говорится  о  древних,  архаических  корнях  Азербайджанского  ашугского 
творчества о значении и источнике слова «ашуг». Отмечается и то, что ашугское искусство 
является самым широким и богатым наследием в  азербайджанской музыке. 
 
Также, в статье есть интересные обсуждения о древних известных ашугах, ашугских 
школах и о научно-иследовательских работах об ашугском творчестве. 
 
 
      НДУ-нун  Елми  Шурасынын  23  sentyabr  2016-cı  ил  тарихли 
гярары иля чапа тювсийя олунмушдур (протокол № 01). 
      Məqaləni çapa təqdim etdi: Sənətşünaslıq üzrə fəlsəfə 
doktoru, dosent İ.Məhərrəmova 
 
 
 
 

---

200 
 
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.  ELMİ ƏSƏRLƏR,  2016,  № 4(78) 
 
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.  SCIENTIFIC WORKS,  2016,  № 4 (78) 
 
НАХЧЫВАНСКИЙ  ГОСУДАРСТВЕННЫЙ  УНИВЕРСИТЕТ.  НАУЧНЫЕ  ТРУДЫ,  2016,  № 4 (78) 
 
 
SƏYYARƏ SADIXOVA  
[e-mail] 
UOT:75 
MÜXTƏLİF İNCƏSƏNƏT CƏRƏYANLARININ HÜSEYN ƏLİYEV YARADICILIĞINDA 
TƏCƏSSÜMÜ 
 
Açar sözlər: ekspressionizm, karikatura, naturalizm, impressionizm, abstraksionizm 
Key words: expressionism, caricature, naturalism, impressionism, abstractionism  
Ключевые слова:  экспрессионизм, карикатура, натурализм, импрессионизм, 
абстраксионизм 
 
Azərbaycanın xalq rəssamı Hüseyn Əliyevin yaradıcılığında müxtəlif janrlar, işlədiyi texnikalar, 
qrafika  ayrı-  arılıqda  kifayət  qədər  araşdırılmışdır.  Onun  akvarel  monotipiyalar,  mənzərə  janrında 
çəkdiyi  əsərlər  öz  fövqətəbiiliyi  ilə  nəzəri  cəlb  edir.  Lakin  bu  onun  yaradıcılığının  ilk  dəfə  baxarkən 
qiymətləndirilən görünən üzüdür. Onun əsərlərinin hansı texnika ilə işlənməsini, hansı janrı əhatə etməsi 
rəssamlıqdan kiçik bir anlayışı olan  bir adam tərəfindən də düzgün olaraq təsnif oluna bilər. Bu onun 
yaradıcılığını  daha kiçik,  dar  çərçivədə araşdırmaq təəssüratı oyada bilər. Ən başlıca məsələ  odur ki, 
onun  yaradıcılığı savadsız,  amma istedadlı həvəskar rəssam nəzəri ilə məhdud çərçivədə deyil, daha 
böyük  miqyasda  hərtərəfli  təhlil  bacarığına  malik  olan  sənətşünas  gözü  ilə    rəssamlıq  cərəyanları 
nöqteyi  nəzərindən  savadlı  təhlil  olunsun.  İstər  rəssamın  işlədiyi  monotipiyalarında,  istər 
karikaturalarında,  istərsə  də  mənzərələrində  müxtəlif  cərəyanların  təzahürlərini  tapmaq  mümkündür. 
Məs;  Onun  Göygölü  vəsf  edən  mənzərələrində  realizm,  monotipiyalarında  abstraksionizm, 
karikaturalarında kritisizm və ekspressionizm portretlərində isə realizm və sentimentalizm cərəyanları 
öz əksini tapır. 
Dahi  rəssam  müxtəlif  zəhmət  adamlarının,  sıravi  vətəndaşların  yaşadıqları  real  mühiti 
tablolarında  təsvir  etməklə  realizm  cərəyanının  onun  əsərlərində  yaşadığını  sübut  etmişdir. 
Leninqradda  oxuyarkən  əhatəsində  olan  rəssamlar  və  müəllimlərinin  də  çoxunun  realizm 
cərəyanının  nümayəndələri  olması  onun  yardıcılığına  da  istər  istəməz  öz  təsirini  göstərmişdir. 
Aleksandr Brodski, Boris İanqson, Semion Abuqov, Mixayl Bernşteyn, Arxip Kuinci və başqaları 
Hüseyn Əliyev yaradıcılığına əhəmiyyətli töhvələr vermişlər. 
Xalq rəssamının karikaturalarında simvolizm cərəyanının elementləri duyulur. O bu cərəyana 
aid  hələ Leninqradda təhsil almazdan əvvəl karikaturalar çəkməyə başlamışdı. Onun çəkdiyi siyasi 
xarakterli karikaturalar xüsusilə simvolizm nümunələri sayılır. 1931-ci ildə Boynuna ilan dolanmış 
adam və başı üzərindəki top karikaturası əsl simvolik əsərdir. Bu Yaponiyanın Mancuriayanı işğal 
etməsi ilə bağlı karikaturadır. Burada ilan aclıq və səfalətin, adam yazıq və günahsız insanların, top 
isə müharibənin rəmzidir. 
Hüseyn  Əliyev  karikaturalarında  modernist  ideyalar  da  özəksini  tapmışdır.  Amma  bu 
modernizm  cərəyanının  onun  yaradıcılığında  mövcudluğu  demək  deyil.  Çünki  modernizm 
cərəyanının  özünün  meyarları  vardır.  Ədalət  Əliyev  2009-cu  ildə  nəşr  olunmuş    “Azərbaycanın 
Xalq Rəssamı Hüseyn Əliyev”  adlı kitabında Hüseyn Əliyevin modernist və yenilikçi ideyalarını 
üzə çıxarmışdır. “ 1929-cu ildə Azərbaycanın  ictimai-mədəni  həyatında  mühüm hadisə baş verdi: 
ərəb hürufatlı əski əlifba latın qrafikalı yeni əlifba ilə əvəzləndi. Hüseyn Əliyev bu tarixi hadisəyə 
münasibətini  “Molla  Nəsrəddin”də  dərc  olunmuş  “Əski  əlifbanın  dəfni”satirik  rəsmində 
özünəməxsus  ustalıqla  ifadə  etmişdir.  Köhnə  əlifbanı  ictimai  geriliyin,  savadsızlığın  rəmzi  kimi 
səciyyələndirən rəssam Molla Nəsrəddinin əlindəki belin üzərində latın qrafikalı hərflərin təsviri ilə 
yeni əlifbanın mütərəqqi xarakterini göstərir” (1, 12). 

---