140
subacute and chronic), the body formed by certain pathological conditions. During the test changes in
the first place is most pronounced in the blood. Further lesions are identified in
the form of hemorrhages
in mucous membranes, heart, liver, spleen, kidneys, the brain and spinal cord; and in the form of
hemorrhages in different organs (digestive system, excretory system, etc.). In
acute radiation sickness on
the skin any signs may not be shown, but hair loss occurs very often. In the development of radiation
sickness of great importance has a reduced resistance of the organism. That is, pathological changes in
the Central, cardiovascular and endocrine systems, the liver and the excretory organs; and, acute and
chronic vitamin deficiency speed up the development of radiation sickness. Primarily in modern
hospitals use nuclear devices for early detection and treatment of all types of radıatıon sıckness.
РЕЗЮМЕ
Бабаев А.М.
Краткая информация о радиации и лучевой болезни.
Санитарные нормы и правила по поводу обеспечения радиологической безопасности в
рентген-кабинетах
Рентгеновские лучи - были открыты Вильгельмом Конрадом Рентгеном в 1895-ом году и
были названы Х-лучи (икс-лучи). В шкале электромагнит-ных волн эти лучи находятся между
гамма и ультрафиолетовыми лучами спектра.
Рентгеновские лучи, невидимые глазом, обладают свойством в разной степени
пронизывать определенные предметы. Для того, чтобы возникло излучение, не обязательно
чтобы возникла авария на атомном или на другом такого рода производственном предприятии.
Излучение периодически возникает на территориях вокруг РЛС (радиолокационная станция), на
почвах содержащие в составе уран и другие радиоактивные вещества, в окрестностях
загрязненных нефтью и т. д.
Под воздействием сильной радиации в тканях и клетках, образующих живой организм,
происходит реакция ионизации, что и нарушает их биологические свойства и образуется лучевая
болезнь. Во время излучения в организме происходят изменения на клеточном уровне. И таким
образом , развиваются патологические изменения в таких основных частях клетки как ядро,
хромосомы и т. д. Самые тяжкие поражения происходят в генетической структуре. В
зависимости от клинического течения лучевой болезни (острое, подострое и хроническое), в
организме образуются определенные патологи-ческие состояния. Во время обследования
изменения в первую очередь наиболее выражены в крови. Далее поражения выявляются в виде
кровоиз-лияний в слизистых оболочках, в сердце, печени, селезенке, почках, в головном и
спинном мозге; и в форме кровотечений в разных органах (пищеварительная система,
выделительная система и т. д.). При острой лучевой болезни на коже какие-либо признаки могут
быть и не проявлены, но
выпадение волос наблюдается очень часто. Большую значимость в
развитии лучевой болезни имеет снижение
сопротивляемости организма. То есть,
патологические изменения в центральной, сердечно-сосудистой и эндокринной системах, в
печени и органах выделения; а также, острая и хроническая витаминные недостаточности
ускоряют развитие лучевой болезни. В первую очередь в современных клиниках используются
радиодиагностические аппараты для своевременного выявления и обеспечения лечения всех
видов радиоактивных излучений.
NDU-nun Elmi Şurasının 26 aprel 2016-cı il tarixli qərarı ilə çapa
tövsiyə olunmuşdur (protokol № 09)
141
NAXÇIVAN DÖVLƏT UNİVERSİTETİ.
ELMİ ƏSƏRLƏR, 2016, № 6 (76)
NAKHCHIVAN STATE UNIVERSITY.
SCIENTIFIC WORKS, 2016, № 6 (76)
НАХЧЫВАНСКИЙ ГОСУДАРСТВЕННЫЙ УНИВЕРСИТЕТ.
НАУЧНЫЕ ТРУДЫ, 2016, № 6 (76)
BAYTARLIQ
ETİBAR MƏMMƏDOV
Naxçıvan Dövlət Universiteti
e-mail: memmedov_etibar@mail.ru
UOT 619:616.995
NAXÇIVAN MUXTAR RESPUBLİKASINDA CAMIŞLARIN
ANOPLOSEFALYATOZLARI
Açar sözlər : camış, anoplosefalyat, sestod, invaziya, helmint, parazit
Key words: buffolo, anoplocephalates, cesdod, invasion, helminth, parasite
Ключевые слова:
буйвол, аноплоцефалят, цестод, инвазия, гельминт, паразит
Naxçıvan Muxtar Respublikasında kənd təsərrüfatı heyvanlarında müşahidə edilən
xəstəliklər içərisində helmintozlar geniş yayılmışdır. Heyvan sağlamlığı üçün həmişə təhlükəli
hesab edilən helmintlərin törətdiyi patologiyalar daha intensiv müşahidə edildiyindən, onların
inkişaf və yayılma xüsusiyyətlərinin öyrənilməsi, müasir tələblərə cavab verən səmərəli mübarizə
tədbirlərinin işlənib hazırlanması öz aktuallığı ilə seçilən məsələlərdəndir.
Azərbaycanda camışlarda anoplosefalyatozların yayılmasına dair çox az sayda araşdırmalara
rast gəlinir [3, 4]. Muxtar respublikada isə camışlarda bu sestodların yayılma xüsusiyyətlərinə aid
tədqiqatlar, son illərdə tərəfimizdən aparılmışdır [1, 2, 5].
Material və metodika
2013-2015-ci illərdə muxtar respublikanın müxtəlif ərazilərindəki fərdi və fermer
heyvandarlıq təsərrüfatlarında saxlanılan 436 baş camışdan kal nümunələri götürülərək,
Füllebornun üzdürmə metodundan istifadə edilməklə koprololoji müayinə edilmişdir. Müxtəlif yaş
qruplarına aid camışlarda anoplosefalyatozların yayılma xüsusiyyətlərini tədqiq etmək üçün
müayinələrin aparıldığı illərdə, əvvəlcədən müəyyən edilmiş təsərrüfatlara müntəzəm gedilməklə
ilin bütün aylarında, heyvanların düz bağırsağından kal nümunələri götürüldü.
Anoplosefalyat invaziyalarının ekstensivliyini müəyyən etmək üçün heyvanların kalının bir
qramında sestod yumurtalarının sayı müəyyənləşdirildi. Xüsusi sayma kamerasından, eləcə də
L.D.Miqaçeva və Q.A.Kotelnikovun təklif etdikləri metodikalardan istifadə edilməklə aparılmış bu
müayinələr heyvanların helmintlərlə yoluxma dərəcəsini müəyyən etməyə imkan verirdi [6].
Tədqiqatların gedişində, həmçinin, fərdi təsərrüfatlarda kəsilmiş müxtəlif yaş qrupuna aid 46
baş camışda natamam helmintoloji yarma üsulu ilə müayinələr aparılmışdır. Yarma müayinələrində
kəsilmiş heyvanların nazik bağırsağı çıxarılaraq, daxili möhtəviyyatı su ilə təmizlənmişdir. Hər bir
heyvanın yaşı, kəsimə gətirilənə qədər saxlanılma yeri və şəraiti ayrıca qeyd edilmişdir. Camışların
fərqli saxlanılma və qidalanma şəraitini nəzərə alaraq, onlarda aparılmış helmintoloji yarmanın
nəticələri ayrıca qeyd edilmişdir.
Müayinələrin gedişində toplanılmış sestodların müxtəlif seqmentləri müvafiq qaydada
işlənildikdən sonra mikroskopun köməyi ilə təfriq edildi. Belə ki, sestodların müxtəlif
nahiyələrindən (skoleks, boyuncuq, yetkin və hermofrodit buğumlar) 4-5 sm uzunluğunda
götürülərək, iki cisim şüşəsi arasına qoyuldu. Şüşələrin hər iki ucu sapla sıx bağlandıqdan sonra
5%-li etil spirti məhluluna salınaraq, 2-3 saat saxlanıldı. Sonra materiallar 10 saat müddətində
laktofenol məhlulunda saxlanılmaqla şəffalandırıldı.