Elmi redaktor: Rəyçilər: Qurbanzadə A. A. coğrafiya elmləri doktoru, professor
Yüklə 3,16 Kb. Pdf görüntüsü
|
ON SOZ T^mi mənbələrin ideya istiqamətinə əsasən, regiona! səviy- XZ/yədə Azərbaycanın iqtisadi-ekoloji problemləri tədqiqat obyektinə çevrilməmişdir. Konseptual məzmununa malik olan regional iqtisadi-ekoloji dialektik yanaşma məsələlərinin öyrənilməsi monoqrafiyanın ideya məzmununu əhatə edir. Monoqrafiyada Azərbaycanın dayanıqlı inkişaf aspektində iqtisadi-ekoloji flınksio- nal sahəsinin diverfikasiya effektinin müəyyənləşdirilməsi, ərazi təşkilinin optimal variantları əsaslandırılmışdır. İqtisadi və sosial coğrafiya elminin tədqiqat konsepsiyasında regionların konseptual inkişafı və iqtisadi-ekoloji problemlərinin kompleks təhlili və inkişaf dinamikası qlobal ideya məzmununa malik olub, elmi-nəzəri mahiyyət daşıyır. Müasir iqtisadi-coğrafi tədqiqatlann konsepsiyasında qloballaşan iqtisadi və ekoloji proseslərin elmi-praktiki əsaslara söykənən fiındamental təhlili faktorları xüsusi siyasi mövqeyə malikdir. Bu mənada regional konseptual inkişaf və iqtisadi-ekoloji problemlərin nəzəri-metodoloji əsasına və onun dayanıqlı təhlilinə dair müəyyən səviyyələrdə metodlar, modellər tətbiq etməklə yanaşı, onların iqtisadi-coğrafi stmkturlarmm mühitinin müəyyənləşdirilməsi Azərbaycanın inkişaf konsepsiyasının ideya mənbəyidir. Tədqiqatın nəticələrinə əsasən müəyyən olunmuşdur ki, regional konseprual inkişaf və iqtisadi-ekoloji sisteminin tipoloji strukturlarının iqtisadi-coğrafi aparatı və dayanıqlı təhlilinə dair elmi tədqiqatlar kifayət səviyyədə öz əksini tapmamışdır. Müasir dövrün konseptual istiqamətin tələbləri ənənəvi tədqiqatlarda nəzərə almaqla yanaşı, dayanıqlı inkişaf modellərin də önəmə gətinnəsini tələb edir. Azərbaycanın “Gələcəyə baxış” konsepsiyası miqyasına əsasən dayanıqlı inkişafın təminatında iqtisadi və ekoloji problemlərinə kompleks yanaşmasını tələb edir. Bu mənada ölkəmizdə regionların dayanıqlı iqtisadi inkişafın rəqabətə davamlı, şaxələnmiş strukturunun əlaqəli, sistemli ərazi təşkili ilə yanaşı hər bir regionun resurs potensialını kompleks istifadə .5 etməklə onun intellektual səviyyədə idarə olunması təmin edilməlidir. Regionların konsuptual baxımdan inkişafı və iqtisadi-ekoloji problemlərin tədqiqində regional ekoloji siyasətin aparılmasının böyük elmıi əhəmiyyəti vardır. Apardığımız araşdırmalar göstərir ki, vaxtilə Azərbaycanda düzgün regional siyasətin aparılmaması nəticəsində ölkənin sənaye potensialı və onun müvafiq infrastruktur sahələrinin ərazi təşkili arasında qeyri-bərabərlik mövcud olmuşdur. Əsas ərazi - istehsal kompleksləri Abşeron regionunda yaradılmışdır. Regional siyasətin ideyası respublikanın inzibati rayonlarda “əhalinin əraziyə təzyiqinin”, paytaxtla ətraf regionların arasında dərin sosial-iqtisadi uyğunsuzluğun nisbətən tarazlaşdırılmasını, urbanizasiya prosesinin idarə edilməsini, yeni təbii resurslarm təsərrüfat dövriyyəsinə cəlb edilməsini təmin etmək olmalıdır. “Azərbaycan Respublikası regionlarının sosial-iqtisadi inkişafı Dövlət proqram”lari qəbul etmişdir. Dövlət proqramlarının strateji məqsədi, ayrı-ayrı regionlarda iqtisadiyyatım inkişafını sürətləndirən mövcud potensialdan səmərəli istifadə etməklə bağlı, dövlət siyasətinin əsas istiqamətlərinin yerinə yetirilməsini müəyyən etməkdir. Dövlət proqramlarının təhlili göstərir ki, regional inkişaf strategiyasının gələcək planlarda düzgün istiqamətin götürülməsi, xüsusilə regional inkişafla iqtisadi - ekoloji problemlərin araşdırılması, müvafiq elmi - nəzəri məsələlərin tədqiqinin apanimasını mütləq hesab edir. Azərbaycanın gələcəyə baxış tələbləri qlobal miqyasda iqtisadi inkişafla ekoloji mühit arasında dialektik vəhdət yaranmasını tələb edir. Bu vəhdətin əsasmda iqtisadi strukturun ərazi təşkili ilə ekoloji sistemin tarazlılıq nisbətinin arasında funksional proseslərinin birləşməsi reallığa çevrilir. Monoqrafiyada iqtisadi - ekoloji sistem konsepsiyasının araşdırarkən iqtisadiyyat, iqtisadi - coğrafi və eləcə də ekologiya elmi mülahizələrinin nəticələri əsas kimi qəbul edilmişdir. İqtisadi-coğ- rafıya elminin son dövrlərdə tədqiqi xarakter almış metodlarından, yanaşmalarından istifadə etməklə, problemin yeni dayanıqlı təhlil mexanizminin tədbiqi məsələləri ön plana çəkilməsini məqsədəuyğun sanmışıq. Çoxfunksional “iqtisadi inkişaf - ekoloji mühit” arasında vahid konsepsiyanın olmamasını nəzərə alaraq məsələyə kompleks yanaşmasında iqtisadi-coğrafi tədqiqatlara üstünlük verilmişdir. BMT-nin dayanıqlı inkişaf ekspertlərinin təklif və mülahizələrini əsas götürərək iqtisadi-ekoloji funksional stmktur fonnalaşması və ərazi təşkilinin optimal variantlarına üstünlük verməyi məqsədəuyğun hesab etmişik. Regionların gələcək inkişafı baxımında iqtisadi-ekoloji sahədə struktur dəyişiklikləri aparmaqla yanaşı, müasir dövrdə dünyada mühüm problem kimi irəli sürülmüş dayanıqlı iqtisadi inkişaf formasının elmi əsaslara, intellektual səviyyədə tətbiqinə nail olmaq prinsipləri tədqiqat obyektinə çevrilmişdir. Tədqiqat zamanı müəyyənləşdirilmişdir ki, regionların dayanıqlı inkişafında iqtisadi-coğrafi biliklərin tətbiqinə böyük ehtiyac vardır. Bu mənada monoqrafiyada regional iqtisadi-ekoloji funksional strukturunun dayanıqlı inkişafı konsepsiyasını təhlil edərkən iqtisadi və sosial coğrafiyanın elmi-nəzəri müddəaları əsas kimi götürülmüş və alınan nəticələrdən kompleks formada istifadə edilmişdir. Təhlil zamanı iqtisadi-ekoloji strukturun dayanıqlı inkişafının səmərəli təşkili prinsiplərinə-ərazi-istehsal kompleksi (tsikillər) metedologiyasınm konstruktiv yanaşma prinsiplərinə üstünlük verilmişdir. Monoqrafiyada mövcud regionların konseptial inkişafı və iqtisadi - ekoloji problemlərin həlli istiqamətləri, yeni reallıqlar iqtisadi və sosial coğrafiya çərçivəsində elmi araşdırmalar aparılmış və müvafiq nəticələr əldə edilmişdir. Yüklə 3,16 Kb. Dostları ilə paylaş:
|