Ərəstü Həbibbəyli

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 249
 
    qəzet materialları: 
36.
 
Pərviz Elay. Ulu türk tarixi: unudulmuş böyük kəşflər. 
“Millətçilik” qəzeti, Bakı, 24-30 iyul 2010 
37.
 
Pərviz Elay. Qədim türklərin dini baxışlarına dair. 
“Millətçilik” qəzeti, Bakı, 12-18 mart 2011-ci il 
38.
 
Pərviz Elay. Qədim türklərin dini baxışlarına dair. 
“Millətçilik” qəzeti, Bakı,  19 -25 mart 2011-ci il 
39.
 
Səlahəddin Xəlilov. Din və fəlsəfə: İslam fəlsəfəsi nə vaxtdan 
başlanır? “525-ci qəzet”, Bakı, 1 may 2010-cu il 
40.
 
“Şərq” qəzeti, N 15 (3032), Bakı, 27 yanvar 2011-ci il 
 
türk dilində  
41.
 
Abdülkadir Karahan, Türk kültürü ve edebiyyatı.  İstanbul, 
1992 
42.
 
Ahmet Davutoğlu. Strateji dərinlik. İstanbul, Küre Yayınları, 
2009 
43.
 
Erman Altun. Popüler türk kültürünün dünya kültürlerine 
etkisi ve katkısı  // VI Uluslararası türk kültürü konqresi 
bildirileri. IV cilt. Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı 
Yayınları. Ankara, 2009 
44.
 
Osman Karatay. İran ile Turan. Hayali milletler çağında 
Avrasiya ve Orta Doğu. Ankara, KaraM Yayınları, 2003 
45.
 
Receb Albayraq Hacaloğlu. Türkmen ve Asur kilselerinde 
ohunan türkçe ilahi metnler. Ankara, 1996 
46.
 
Tarihi türk imperatorlukları. Tarihte türk milleti/ Altın 
körpü.   Bişkek, İz Basma, 2010 
47.
 
Meşkure Yılmaz. Tarihi, siyasi ve kültürel yönleriyle 
Türklerin Dünyası ve Türkiyenin dış türkler politikası. 
Ankara, Kripto Kitablar, 2010 
48.
 
Mehmet Aydın. Türk Toplumunda birlikde yaşama təcrübəsi. 
Ankara,1995 
 
rus dilində 
49.
 
Арнольд  Тойнби.  Исследование  истории.  Москва,  АСТ, 
2010   

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 250
50.
 
Арнольд  Тойнби.  Цивилизация  перед  судом  истории. 
Москва, Прогресс, 1996 
51.
 
А.Эбрахими  Торкаман,  С.М.Бурыгин,  Н.Н.Непомнящий. 
(авторы – сост.)  Загадки  старой  Персии.  Москва,  Вече, 
2010 
52.
 
Абдол  Хосейн  Зарринкуб.  Исламская  цивилизация. 
Москва, Андалус, 2004 
53.
 
Бартолд  Василий Владимирович.
 
Мусульманский  мир // 
Ислам.  Энчиклопедия  культуры  и  искусства.  Москва, 
Эксмо, 2010 
54.
 
Бартольд  Василий Владимирович.
 
Место  прикаспийских 
областей. Сочинения. Том  2. Москва, Наука, 1964 
55.
 
Бертельс Е.Э.  Суфизм и суфийская литература.  Москва, 
Наука, 1963  
56.
 
 Владимир  Фортунатов.  История  мировых  цивилизаций. 
Санкт-Петербург: Питер, 2011 
57.
 
Данилевский  Николай Яковлевич.  Россия  и  Европа. 
Москва, Глаголь, 1991 
58.
 
Данилевский  Николай Яковлевич.  Россия  и  Европа. 
Взгляд  на  культурные  и  политические  отношения 
Славянского 
мира 
к 
Германо-Романскому. 
http://new.runivers.ru/bookreader/book10067  
59.
 
Дергачев  Владимир  Александрович
. 
Геополитика.  Киев, 
2000 
60.
 
Игорь  Михайлович  Дьяконов.  История  Мидии.  Санкт-
Петербург, 2008 
61.
 
Исаев  И.А.,  Золотухина  Н.М.  История  политических  и 
правовых учений России XI-XX вв. Москва, 1995 
62.
 
Ислам:  иллюстрированная  энциклопедия / Автор-сост. 
М.Магомерзоев. Москва, Эксмо, 2010, на основе Августа 
Мюллера «История ислама».  
63.
 
История 
Османского 
государства, 
общества 
и 
цивилизации.  Под  редакцией  Экмеледдина  Ихсаноглу. 
Том 2, Москва, Восточная литература. РАН, 2006 
64.
 
Колосов  В.А.,  Мироненко  Н.С.  Геополитика  и 
политическая география. Москва, Аспект-Пресс, 2005 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 251
65.
 
Константин  Леонтьев.  Византизм  и  Славянство. 
http://knleontiev.narod.ru/articles.htm 
66.
 
Кэрол Хилленбранд. Крестовые походы. Взгляд с востока 
мусульманская перспектива. Москва, Диля, 2008 
67.
 
Кузык  Борис  Николаевич,  Яковец  Юрий  Владимирович. 
Истоки  и  вершины  восточнославянской  цивилизации. 
Москва, Институт экономических стратегий, 2006 
68.
 
Кузык  Борис  Николаевич,  Яковец  Юрий  Владимирович. 
Цивилизации:  теория,  история,  диалог,  будущее.  Т. 1, 
Теория  и  история  цивилизаций.  Москва,  Институт 
экономических стратегий, 2006 
69.
 
Лев Николаевич Гумилев. Конец и вновь начало. Москва, 
АСТ Хранитель, 2007 
70.
 
Лев  Николаевич  Гумилев.  Ритмы  Евразии:  эпохи  и 
цивилизации. Москва, 1993 
71.
 
Лев  Николаевич  Гумилев.  Тысячелетие  вокруг  Каспия. 
Москва, Айрис-пресс, 2008 
72.
 
Майкл  Брэдли.  Секреты  масонов.  Москва,  Ниола-Пресс, 
2007  
73.
 
Мечников  Лев  Ильич.  Цивилизация  и  великие  реки. 
Москва, 1995. 
74.
 
Мурад  Аджи.  Кипчаки.  Древняя  история  тюрков  и 
Великой степи. Москва, Новости, 1999  
75.
 
Неймат  М.С.  Корпус  эпиграфических  памятников 
Азербайджана. Том 3. Баку, XXI – Yeni nəşrlər evi, 2001 
76.
 
О туранском элементе в русской культуре // Евразийский 
временник / Под ред. П. Н. Савицкого, П.П. Сувчинского, 
Н.С. Трубецкого, Берлин, 1925 
77.
 
Панарин Александр Сергеевич. Глобальное политическое 
прогнозирование. Москва, 2000 
78.
 
Сэмюэль
 
  Хантингтон.  Столкновение  цивилизаций. 
Москва, АСТ, 2003 
79.
 
Савицкий  Петр  Николаевич.  Географический  обзор 
России – Евразии. // Континент Евразия. Москва, Аграф, 
1997 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 252
80.
 
Савицкий  Петр  Николаевич.  Географические  и 
геополитические  основы  евразийства // Континент 
Евразия. Москва, Аграф, 1997 
81.
 
Савицкий  Петр  Николаевич.  Степь  и  оседлость // 
Континент Евразия. Москва, Аграф, 1997 
82.
 
Семёнов  Юлиан. Философия  истории. (Общая  теория, 
основные  проблемы,  идеи  и  концепции  от  древности  до 
наших дней). Москва, Современные тетради, 2003 
83.
 
Скворцев  Л.В.  Диалог  или  столкновение  цивилизаций?/ 
Глобализация.  Конфликт  или  диалог  цивилизаций? 
Москва, 2002   
84.
 
Смирнов  К.Н.  Материалы  по  истории  и  этнографии 
Нахичеванского края. Баку,Озан, 1999 
85.
 
Трубецкой  Николай  Сергеевич.  Взгляд  на  русскую 
историю 
не 
с 
Запада, 
а 
с 
Востока. 
http://derzava.com/art_desc.php?aid=288 
86.
 
Феофилакт Симокатт. История. Москва, 1957 
87.
 
Заур  Гасанов.  Царские  скифы. New York, Liberty 
Publishing House, 2000 
88.
 
Шпенглер 
Освальд.
 
Закат 
Европы. 
http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/Speng/index 
89.
 
Уткин  Анатолий  Иванович.
 
Глобализация:  процесс  и 
осмысление. Москва, Логос, 2001 
90.
 
Зенгер  Харро  фон.  Стратагемы.  О  китайском  искусстве 
жить и выживать. Москва, 1995 
91.
 
Зороастризм  древнейшая  религия  иранских  племен. 
С.Н.Соколов. 
www.avesta.isatr.org/zoroastr/Sokolov001.htm-80k 
92.
 
Хью  Кеннеди.  Великие  арабские  завоевания.  Москва, 
Астрелб, 2010 
 
ingilis dilində 
93.
 
Kroeber A.L., Kluckhohn S. Culture: A Critical Review of 
Concepts and Definitions. New York, 1952 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 253
94.
 
S. Dawson, Dynamics of World History,  Max Weber, “The 
Social Psychology of the World Religions”. London, 
Routledge, 1991 
95.
 
The geographical pivot of history and early twentieth century 
geopolitical culture. The Geographical Journal, Vol. 170, No. 
4, December 2004, http://www.pascalvenier.com/venier2004 
96.
 
Grunebaum G.E. von. The Problem: Unity in Diversity//Unity 
and Variety in Muslim Civilization/Ed. by G.E.von 
Grunebaum. Chicago, 1955 
97.
 
Philip Hitti, Syria: A Short History, London, 1959 
98.
 
Peter Mansfield. The Arabs. New-York. Penguin books. 1990 
99.
 
Samuel Huntington. The Clash of Civilizations ? / 
http://history.club.fatih.edu.tr/103%20Huntington 
 
internet materialları 
100.
 
     http://www.nbi.dk/~natphil/Siberian.html 
101.
 
http://ru.wikipedia.org/wiki/ /Menandr_Protektor 
102.
 
http://www.gumer.info/bibliotek_Buks/History/kopt 
103.
 
http://www.nbi.dk/~natphil/Siberian.html 
104.
 
http://onuroztepe.blogspot.com/2010/09/balbal.html 
105.
 
http://www.pirsultanabdal.org/irene_melikoff.html 
106.
 
www.tau.ac.il/dayancenter/mel/lewis.html 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 254
BƏLƏDÇİ 
 
1. Sivilizasiya - bəşəriyyəti birləşdirən, yoxsa ayıran  
           anlayış kimi........................................................................................................3 
Sivilizasiya anlayışı və onun əsasında dayanan dəyərlər..................................4 
Sivilizasiya və mədəniyyət: eynilik, yoxsa yaxınlıq .........................................8 
Sivilizasiyaların təsnifatı: mərhələli və lokal  
nəzəriyyələr.................................................................................16 
Sivilizasiya və geopolitika ..............................................................................25 
Dünya sivilizasiya müstəvisində Türk sivilizasiyası.  
Qərb elmi dairələrində Türk sivilizasiyasına müstəqil  
bir fenomen kimi baxılmamasının səbəbləri...................................................30 
Sivilizasiyalararası münasibətlərin müəyyənləşməsində əsas 
 faktorlar. Sivilizasiya və imperiya .................................................................43 
“Çöl” landşaftı Türk sivilizasiyasının xarakterik  
xüsusiyyəti kimi. “Altay” nəzəriyyəsinin süqutu............................................48 
Türk xalqlarının yayılma arealı və dini bağlılığı.............................................60 
 
2. Türk və Pravoslav - Slavyan sivilizasiyaları: harmoniya yaxud 
qarşıdurma ....................................................................................................74 
Pravoslav-Slavyan sivilizasiyasının başlıca sivilizasiya 
 dəyəri: pravoslavlıq, yoxsa slavyanlıq ...........................................................74 
Pravoslav-Slavyan sivilizasiyasının formalaşma  
mərhələləri ......................................................................................................79 
Pravoslav-Slavyan sivilizasiyası niyə Qərb mədəniyyəti  
olaraq qəbul olunmur? ....................................................................................84 
Avrasiyaçı nəzəriyyədə Pravoslav-Slavyan və  
Türk  sivilizasiyası: harmoniya, yoxsa qarşıdurma.........................................87 
Türk və Pravoslav-Slavyan sivilizasiyalarının  
harmoniya nümunəsi...................................................................93 
Geopolitik səhnədə münasibətlər ....................................................................98 
 
3. Türk sivilizasiyasının Qərb sivilizasiyası ilə 
münasibətləri...........................................................................106  
Qərb sivilizasiyası və Avropa .......................................................................106 
Xristianlığın Qərb sivilizasiyasının formalaşmasında rolu ...........................110 
Qərb sivilizasiyasının kosmopolit siyasəti qarşısında  
Türk sivilizasiyası .........................................................................................114 
Ellin mədəniyyəti dövründə Türk və Qərb sivilizasiyaları  
arasında münasibətlər....................................................................................118 
Türk-Qərb sivilizasiyaları islam-xristian qarşıdurması 
 kontekstində .................................................................................................122 
 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 255
4. Çin sivilizasiyası ilə münasibətlərin özünəməxsusluğu...137 
Çin sivilizasiyasnın geostrateji kodları .........................................................138 
Çin sivilizasiyasının geosiyasi xüsusiyyətləri...............................................142 
Çin və Türk sivilizasiyaları arasında münasibətlərin  
xarakterik cəhətləri........................................................................................143 
 
5. Türk sivilizasiyası İslam mədəniyyətinin əhatə 
dairəsində.................................................................................155 
Ellinizmin Türk, Ərəb və İran sivilizasiyalarına fərqli 
təsiri - ümumtürk mədəni dəyərlərinin  
unikallığının göstəricisi.................................................................................158 
Dini dünyagörüşü baxımından Türk sivilizasiya  
daşıyıcılarının fərqli xüsusiyyətləri.  
Tanrıçılıq türkün ilk təkAllahlı dinidir..........................................................161 
Sufizmdə milli-etnik çalarlar ........................................................................166 
Sufizm və masonluq......................................................................................176 
Din sivilizasiya özəyidirmi? .........................................................................183 
Türk və Ərəb sivilizasiyalarının dialoqu ..................................................185 
Ərəblər kimdir?.............................................................................................187 
Ərəb passionarlığının ikinci mərhələsi-müsəlmanlaşdırma......193 
Türk sivilizasiya daşıyıcılarının islam dininin müxtəlif  
cərəyanlarında təmsil olunması - siyasi məqsədlərin 
prioritetliyi... .................................................................................................197 
Ərəb passionarlığı dövründə Türk və Ərəb sivilizasiya  
daşıyıcıları arasında münasibətlərin səciyyəvi cəhətləri ...............................202 
Türk passionarlığı dövründə Türk və Ərəb sivilizasiya  
daşıyıcılar arasında münasibətlərin səciyyəvi cəhətləri ................................205 
 
Türk - İran sivilizasiyaları arasında münasibətlər ..................................211 
İslam mədəniyyətinin əhatə dairəsində İran sivilizasiyası ............................221 
 
Nəticə............................................................................................................228 
Adlar göstəricisi ..........................................................................................239 
Ədəbiyyat siyahısı .......................................................................................248 
 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 256
 
 
 
 
 
 
 
«Åëì âÿ òÿùñèë»
 няшриййатынын äèðåêòîðó: 
ïðîôåññîð 
Íàäèð ÌßÌÌßÄËÈ 
 
Äèçàéí:  
 
  Zahid Məmmədov
 
Техники редактор: 
 
 Рювшаня Низамигызы 
 
 
 
Éûüûëìàüà âåðèëìèø 25.04.2011. 
×àïà èìçàëàíìûø 05.06.2011. 
Øÿðòè ÷àï âÿðÿãè 16. Ñèôàðèø ¹ 100. 
Êàüûç ôîðìàòû 70õ100 1/16. Òèðàæ 500. 
 
Êèòàá «Åëì âÿ òÿùñèë» íÿøðèééàò-ïîëèãðàôèéà 
ìöÿññèñÿñèíäÿ ñÿùèôÿëÿíèá ÷àï îëóíìóøäóð. 
E-mail: [e-mail] 
Òåë: 497-16-32; 050-311-41-89 
Öíâàí: Áàêû, È÷ÿðèøÿùÿð, 3-úö Ìàãîìàéåâ äþíýÿñè 8/4. 

---

Sivilizasiyaların kəsişməsində türk dünyası 
 
 257
 
  
 
HƏBİBƏYLİ ƏRƏSTÜ 
 İSA OĞLU 
 
30 sentyabr 1980-cı ildə Naxçı-
van  şəhərində anadan olmuşdur. 
2001-ci ildə Bakı Dövlət Universite-
tinin “beynəlxalq hüquq və beynəl-
xalq münasibətlər” fakültəsinin ba-
kalavr pilləsini, 2003-cü ildə ma-
gistr pilləsini “beynəlxalq münasi-
bətlər” ixtisası üzrə  fərqlənmə dip-
lomu ilə bitirmişdir. 2006-cı ildə Azərbaycan Milli Elmlər Akademi-
yasının  İqtisadiyyat  İnstitutunda “Azərbaycan Respublikasının Bö-
yük Britaniya və Şimali İrlandiya Birləşmiş Krallığı ilə iqtisadi əla-
qələrinin  əsas istiqamətləri” mövzusunda namizdəlik dissertasiyası 
müdafiə etmişdir. İqtisad elmləri namizədidir. 
Hazırda Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiya-
sında Xarici əlaqələr şöbəsində işləyir. 
Beynəlxalq münasibətlər sahəsində bir kitabın və 20-dən çox mə-
qalənin müəllifidir. 
Ailəlidir, üç övladı var.