Fərhad məMMƏdov tahiRƏ allahyarova
Yüklə 3,08 Kb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- “Beyin mərkəzi” anlayışının yaranması və izahı
AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 15 isə fəaliyyətinin dəyərləndirilməsi meyarları sahəsində hələ çoxlu mübahisəli məqamlar qalmaqdadır. Bu mənzərə fonunda indiyə kimi Azərbaycanda da ABM institutu haqqın- da ədəbiyyatın olmaması təbii sayıla bilər. Bu sahədə bəzi müəllflərin təhlil və müzakirə xarakterli məqalələri və müsahibələri istisna edilərsə, yerli ABM-lər haqqında çox ciddi məlumat boşluğumövcuddur. Bu da dövlətin irəli sürdü- yü innovasiyalı cəmiyyət quruculuğu, insan kapitalının reallaşması və kreativ təşəbbüslərin stimullaşdırılması siyasətinə adekvat olmayan bir vəziyyətdir. Reallıqdan çıxış edilərsə bu kitab qeyd edilən məsələlər və ABM-ləri ilə bağlı bir çox məsələlərin sistemli təhlil edildiyi ilk tədqiqatlardanhesab edilə bilər. Azərbaycanda “beyin mərkəzi” sözünün dilimizdə “Google” sistemi ilə ax- tarışı 0.19 saniyədə 212,000 nəticəni verir. Bu məlumatlar müəyyən xəbər məzmunlu olub, cüzi istisnalar olmaqla, istər qlobal, istərsə də milli məkanda “be- yin mərkəzləri”nə dair Azərbaycan dilində tədqiqata rast gəlmək mümkün deyil. Buna görə də ABM barədə xüsusilə də Azərbaycan cəmiyyətinin təsəvvürləri o qədər də geniş deyil. Milli məkanda “beyin mərkəzləri”ni tədqiq edən ədəbiyyatın araşdırılması za- manı bəzi mənbələrə rast gəlmək olur. 1 Qeyd edilməlidir ki, məhz bu mənbələrdə də mövzunun təhlili deyil, bu sahə üzrə ədəbiyyat qıtlığının olması xüsusi vurğulanır. Bu vəziyyətin əksinə olaraq, Azərbaycanda “beyin mərkəzləri”nin vəziyyətinin yaxın və uzaq dövlətlərdə müəyyən tədqiqatların daha çox diqqət mərkəzində olması faktı maraqlı olduğu qədər də düşündürücüdür. Məsələn, Ermənistan tədqiqatçıları bu mövzuda daimi təhlillər aparırlar. Azərbaycan miqyasında mövcud olan araş- dırma mərkəzləri haqqında erməni müəlliflərin vaxtaşırı yazdıqları təhlillər diqqəti cəlb edir. 2 Burada ölkəmizdəki “beyin mərkəzləri” iki cür təsnifləşdirilir: 1) Dövlət tərəfindən maliyyələşdirilən; 2)Beynəlxalq təşkilatlar tərəfindən maliyyələşdirilən. Eyni zamanda, dövlətin maliyyələşdirdiyi “beyin mərkəzləri” də iki yerə - akademik və qeyri-akademik qruplara ayrılır. Strateji Araşdırmalar Mərkəzi, erməni təhlilçilərin fikrincə, “yeni yaranmasına baxmayaraq artıq geniş fəalliyyəti ilə tanınıb”. Müəlliflər tərəfindən“bu mərkəzin başlıca olaraq Ermənistanı tədqiq 1 İctimai siyasət institutları: dünya təcrübəsi və Cənubi Qafqazda inkişaf perspektivləri (tərtibatçı və baş redaktor– Sabit Bağırov. Açıq Cəmiyyət İnstitutu Yardım Fondunun layihəsi). - Bakı, 2001, 96s. // http://e-qanun.az/print. php?internal=view&target=1&docid=511&doctype=0; Ayxan Nəsibli. Hökumətin effektivliyini artırmaq: “beyin mərkəzləri”nin qərar qəbul etmədə rolu// http://fikir.ffi.az/news/a-108.html;Дж.Байрамова Эпоха “мозговых центров” http://www.zerkalo.az/ 2009-08-22/politics/2062-thinktank-azerbaijan-center; Working Paper How to Study the Role of Think Tanks in the Post Soviet Space? (Author Ismayil Isayev(MA) September 2010// http:// www.scribd.com/doc/37148912/ How-to-Study-the-Role-Think-Tanks-in-the-Post-Soviet-Space 2 Д.Галстян, А.Пашаян, “Деятельность некоторых исследовательских центров Азербайджана”, “Глобус Национальная безопасность”, 5(9), 2009.; Д.Галстян, А.Пашаян Мозговые Центры Азербайджана 2010// http://www.karabakh88.com; Д. Галстян, В.Гегамян. Аналитические центры Азербайджана. 2011 май 28/ http:// www.voskepar. ucoz.ru/news/ analiticheskie_centry_ azerbajdzhana/2011-05-28-641. AZƏRBAYCANDA ARAŞDIRMA VƏ BEYİN MƏRKƏZLƏRİ [yaranması, inkişafı və perspektivləri] 16 etdiyi və beynəlxalq təşkilatlarla birgə tez-tez Dağlıq Qarabağa dair tədbirlərin keçirdiyi” xüsusi vurğulanır. Onların qənaətlərinə görə, Azərbaycanda belə mərkəzlərin sayının getdikcə artdığı və müxtəlif istiqamətlərdə olmaqla yanaşı ictimai rəyə daha çox təsir göstərdikləri nəzərə çarpır. ABM-lərə dair digər bir mənbə qlobal miqyasda ABŞ-ın Pensilvaniya Universitetinin Beynəlxalq Münasibətlər Proqramı ilə həyata keçirilən, “Think Tanks And Civil Societies” (“Beyin mərkəzləri” və vətəndaş cəmiyyətləri”) layihəsi çərçivəsində 2008-ci ildən etibarən müntəzəm olaraq hazırlanan, dünyada mövcud olan “fikir fabrikləri”nin sayını və reytinqini müəyyənləşdirən hesabatlardır. Burada ABM-lərin reytinqləri hazırlanır. Bu reytinqlərdə Azərbaycanda olan analoji qurumlara da 2010-cu ildən etibarən yer ayrılmışdır və ölkəmizdən 13 qurum “beyin mərkəzi” kimi burada qeyd edilmişdir. Bu dəyərləndirmənin meyarları və hesabatda əksini tapan mərkəzlərin hamısının ABM statusuna cavab verib-verməməsi daha geniş tədqiqatın mövzusudur və kitabın müvafiq fəslində bu məsələyə yer verilmişdir. Beləliklə, “beyin mərkəzləri” mövzusu ilə bağlı xarici dillərdə müəyyən ədəbiyyat olsa da, yerli tədqiqatlar yox dərəcəsindədir. 1.2. “Beyin mərkəzi” fenomeni: yaranması və inkişaf dinamikasına qısa nəzər Azərbaycan dilində ABM-lərinə dair ilk tədqiqatlardan biri olduğu üçün dünya təcrübəsində bu institutun yaranması, təkamül dinamikası, fəaliyyətinin xüsusiyyətləri, statusu, inkişaf meyilləri və perspektivlərinə qısa nəzər salmaq lazım gəlir. “Beyin mərkəzi” anlayışının yaranması və izahı Analitik mərkəzlər siyasətin və qərar qəbulunun intellektual təminatı institutlarına aid olub, ekspertvə mütəxəssislərin müasir demokratik proseslərdə dövlətçiliyin inkişafında iştirak etməsinə şərait yaradan xüsusi təşkilatlanma formalarıdır. Politoloji ədəbiyyatda bu anlayışın sinonimi kimi “beyin tresti”, “fikir fabriki”, yaxud “beyin müəssisələri”, “analitik informasiya mərkəzləri”, “beyin mərkəzləri” adlarından istifadə edilir. Bu təriflərin müxtəlifliyi həm də “beyin mərkəzi”nin siyasi proseslərin bənzər subyektləri ilə fərqli cəhətlərinin müəyyən edilməsində çətinliklər yaradır. Təqdim edilən işdə “beyin mərkəzi (BM)” anlayışı ilə yanaşı sinonim termin kimi “araşdırma və beyin mərkəzi (ABM)” anlayışıistifadə ediləcək. Yüklə 3,08 Kb. Dostları ilə paylaş:
|