Fərrux rüSTƏmov tamilla dadaşova ali MƏKTƏb pedaqogikasi
Yüklə 6,79 Mb. Pdf görüntüsü
|
| T,ı/ısilda milli vd iimumhs^ari ıhyarhrin vnhdsti.
Bu
strategiya konkret ölkədə və bütün dünyada təhsil prosesinin inkişafetdirici istiqamətinin reallaşdırılmasını təmin elməyə yönəlir. Bü gün elmi fikirdə belə bir ideya meydana gəlmişdir: hər bir konkret ölkənin, xaliqin, millətin - bütün dünya mədəniyyətinin inkişafında, təhsil sisteminin təkmilləşdirilməsində öz strateji xətti, vəzifələri var. Əgər xalq bu vəzifələri müstəqil surətdə həll elmirsə, yaxud başqa mədəniyyətlərdən nələrisə mexaniki «götürürsə», həmin xalq gec-tez dünya arenasında varlığını itirir, başqa xalqlara qaynayıb-qarışır, bir millət kimi məhv olur. Onun qalıqları üzərində yeni etnoslar, yeni mədəniyyətlər, yeni sivilizasiyalar meydana gəlir. Belə bir təhlükəli vəziyyət təhsildə milli dəyərlərin nəzərə alınması strategiyasının vacibliyini bir daha sübut edir. Deməli, hər bir xalq, hər bir ölkə özünün milli təhsil sistemini və tərbiyə məqsədini müəyyənləşdirərkən milli dəyərlərə, milli mədəniyyətə, milli intellektual potensiala, milli kadrlara (müəllimlərə. 92
zabitlərə, yazıçı və şairlərə, rəssam və bəstəkarlara, bir sözlə. «özününkiilər»ə) istinad etməlidir Digər tərəfdən, yalnız öz mədəniyyətinə qapılma (bu. heç mümkün də deyil) milləti cılızlaşdırmaqla, dünya m.ədə- niyyəti sırasından çıxarar, qarşılıqlı zənginləşmə yollarına «Çin səddi» çəkərdi. Əlbəttə,' bu. yeni ideya deyil. Hər bir xalq öz milli mədəniyyətini inkişaf etdirməklə yanaşı, digər xalqların da mədəniyyətlərini öyrənməli, qarşılıqlı m.ədəni münasibətlərdə iştirak etməlidir. Deməli, əsas məsələ einomədəni təhsil-tərbiyə prosesləri ilə ümumbəşəri başlanğıc arasında ahəngdar uzlaşmanın təmin olunmasıdır. Belə çıxır ki, müasir dünyanın inkişafını xalqların, millətlərin, dövlətlərin, milli təhsil doktrinaları və sistemlərinin
(latınca conyergerc - yaxınlaşmaq, bənzəmək deməkdir) prosesini - vahid insan sivilizasiyasının təşəkkülü tendensiyası kimi qəbul edən nəzəriyyəçilər öz mülahizələrində haqlıdırlar. Bu fakt nəyi göstərir? Hazırda milli hüdudları qorumaq qeyri-mümkündür və müxtəlif xalqların özünəməxsusluğu, milli təhsil doktrinası arasındakı hüdudlar silinməkdədir. Bütün bunlar atavizm (latınca atavus - ulu əcdad deməkdir) demək deyilmi? Axı, söhbət xarici görünüşdən, geyimdən, üzün ifadəsindən, bir sözlə, milli xüsusiyyətlərdən deyil, mahiyyət xarakteri daşıyan milli mentalitetdən, dövlətçilikdən, xalqın mənəviyyatından gedir. Əgər «mənəvi konvergensiya)) baş verərsə, bu, xalqlar üçün, insanlıq üçün hansı nəticələrə gətirib çıxarar? Sistemlər haqqında təlimdə deyilir ki, sistemə məxsus elementlərin fərqlərinin nəzərdən qaçırılması sistemin dağılmasına gətirib çıxarır. Dünyanın mövcudluğu mahiyyət etibarilə gerçək aləmin məkan və zaman daxilində daimi hərəkətindən, canlının və cansızın, yerin və kosmik fəzanın heyrətamiz müxtəlifliyindən ibarətdir. Bu isə o deməkdir ki, xalqların, mədəniyyətlərin, təhsil sistemlərinin qeyri-adi müx- təlilİiyi, min illərlə yer sivilizasiyasının mövcudluğu və inkişafının zəruri, obyektiv nəticəsidir. Təhsildə milli və ümumbəşəri dəyərlərin vəhdəti prinsipinin reallaşdırılması imkanları sosial və noosfer qlobal- 93
Icişnıa prosesləri ilə əlaqədar olaraq getdikcə daha artıq genişlənir və dərinləşir. Bu, birinci növbədə, fasiləsiz təhsil «loko- motivi» olan ali təhsil sisteminə aiddir. Avropa təhsil məkanında təhsil kooperasiyalarının yaradılması bir çox ölkələrin reallıqlarına, vətəndaşların tələblərinə cavab verir, intellektual, mədəni, sosial, elmi-texniki potensialının inkişafına və möhkəmlənməsinə təkan verir. Artıq təhsildə ənənəvi olanlarla innovasiyaların vəhdəti prinsipi status qazanmaqdadır. Dünya təhsil tədqiqatçılarının fikrincə, ənənəvi olanlarla innovasiyaların davamlı, dinamik əlaqəsi keçmiş və gələcək arasında, mövcud olmuş və mövcud olacaq təhsil sistemləri arasında varislik əlaqəsini yarada biləcək. Milli ənənələrə və dünya təcrübəsinə əsaslanmayan innovasiyalar öz mənasını, əhəmiyyətini tez itirir. Məhz bu əlaqələri nəzərə almaqla təhsilin keyfiyyətini, milli, əxlaqi, mənəvi dəyərləri qoruyub saxlamaq mümkündür. Vaxtilə İ.Kant yazırdı:
Yüklə 6,79 Mb. Dostları ilə paylaş:
|