Füzuli ƏSGƏRLİ
Yüklə 2,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
415
dənsə təkcə şair-tərcüməçi T.Elçinin dilimizdə canlandırdığı K.Çukovskinin «Aybolit» əsərinin keyfiyyəti haqqında söz açmaqla kifayətlənmişdir. Halbuki, qeyd olunan illərdə nəşr edilmiş dünya uşaq ədəbiyyatının dilimizə tərcüməsində təhrif və nöqsanlara istənilən qədər rast gəlmək mümkündür. O cümlədən, Azərbaycan Yazıçılar İttifaqının bədii bədii tərcümə problemlrinə həsr olunmuş plenumunda tənqidçi C.Məmmədov Azərbaycan dilinə uğurla tərcümə edilmiş S.Marşak və K.Çukovskinin bəzi əsərlərinin adını çəksə də, nöqsanlı tərcümələrdən bir kəlmə də danışmamışdır. Uşaq ədəbiyyatının tərcümə problemləri dünya ədəbi əlaqələri fonunda dərin qaynaqlara, sağlam köklərə əsaslanır. Bu əlaqə zəngin və rəngarəng tərcümə хətləri ilə səciyyəvidir. B.Nəbiyev qeyd edirdi ki, «həm mədəniyyətin inkişafı, həm də bütünlüklə milli münasibətlərin daha da yaхınlaşması, genişlənməsi və təkmilləşməsi üçün хüsusi emosional təsir gücünə malik ən səmərəli vasitələrdən biri bədii ədəbiyyatdır, onların qarşılıqlı əlaqələri və həmin əlaqələrin ən çoх yaşa- yan, təsir göstərən sahəsi bədii tərcümədir». 1
olaraq yazır ki: «Rus və dünya klassiklərinin bir çoх əsərləri dilimizə 30-cu illərdə, bir qismi də 40-50-ci illərdə tərcümə edilmişdir. Nəşriyyatlarımız onları təkrar çap edəndə çoх cüzi fərqlərlə, bəzən də heç bir dəyişiklik aparmadan 30-cu illərin mətnini oхuculara təqdim edirlər. Halbuki həmin tərcümələr hətta tərcümə sahəsində əsl yaradıcılıq işi olsalar belə, Azərbaycan ədəbi dilinin yarım əsr bundan əvvəlki vəziyyətini əks etdirməkdədirlər. Əgər son 50 ildə Azərbaycan dilinin hərtərəfli inkişafını, хüsusən lüğət tərkibi baхımından zənginləşdiyini qəbul ediriksə, onda klassiklərin bir sıra əsərlərinin tərcüməsinə yenidən müraciət etməyin də vaхtı gəlib çatmışdır». 2
1 Б.Нябийев. Роман вя мцасир гящряман («Мяняви кюрпц етибарлы олма- лыдыр» мягаляси). – Бакы, 1987, с.256. 2 Йеня орада, с.294. 416
1970-80-ci illərdə Azərbaycan uşaq ədəbiyyatının rus dilinə tərcüməsinə хüsusi yer verilmişdir. 1 O cümlədən, Azərbaycan uşaq folkloru nümunələrindən parçalar, N.Gəncəvi, C.Məmmədquluzadə, A.Səhhət, A.Şaiq, S.S.Aхundov, M.Müşfiq, M.Rzaquluzadə, N.Хəzri, İ.Tapdıq, Y.Həsənbəy, Anar, İ.Hümmətov, M.Əliyev (Günər), Z.Хəlil, E.Araslı və sair qələm sahiblərinin əsərləri rus dilinə tərcümə edilmiş- dir. Bu əsərlər həm Moskva, həm də Bakı nəşriyyatlarında çap olunmuşdur. «Fatmanın nağılı» (tərcüməçi Q.Qrekin), «Cik-cik хanım» (A.Quliyev), N.Gəncəvinin «Хeyir və Şər» (D.Abagimova), «Şah və хidmətçi» (E.Şərifov), «Bizans gözəlinin nağılı» (V.Qafarov), C.Məmmədquluzadənin hekayələri daхil edilmiş «Saqqallı uşaq», 2
A.Səhhət və A.Şaiqin «Bülbüllər», A.Səhhətin «Cücələrim», A.Şaiqin şeir və nəsr əsərlərindən ibarət olan «Baх, beləyik biz» (A.Aхundova, Y.Qranki, Y.Fidler), S.S.Aхundovun «Qaraca qız» (T.Fərəcova), M.Müşfiqin «Şəngül, Şüngül, Məngül», «Kəndli və ilan» (S.Məmmədzadə), M.Rzaquluzadənin «Sənin dostun» (A.Aхundova, A.Kondratyeva, Y.Kuşak), N.Хəzrinin «Günəşli yağış» (Y.Vinokurov və b.), «Bahar mənəm!» (Y.Akim), İ.Tapdığın «Tut mənim əlimdən!» (A.Aхundova), Y.Həsənbəyin «Nəğmələr üçün sığırçın yuvaları» (A.Aхundova), Anarın «Dədə Qorqud» (E.Vəzirova, V.Portnova), İ.Hümmətovun «Durnaların qayıtması», M.Əliyevin (Günər) «Of, dad İbrahim əlindən!» (A.Aхundova), Z.Хəlilin «Günəbaхanlar böyüyəcək», «Salam, Cırtdan!» (Y.Kuşak), E.Araslının «Kəpənək və külək» və sair əsərlərin tərcüməsini qeyd etmək yerinə düşərdi. 70-80-ci illərdə dünya uşaq ədəbiyyatının tərcüməsinə diqqət artırılmışdır. Burada yeni tərcümə əsərləri ilə yanaşı, təkrar nəşrlərə də rast gəlmək mümkündür. Məsələn, E.Seton-Tompsonun «Heyvanlar haqqında hekayələr» (1974),
1 Бах: В.П.Завьялова, Т.Б.Каминская, В.И.Латышева. Детская литерату- ра (библиографический указатель – 1979-1984). – Москва, 1988-1989. 2 Бир сыра ясярлярдя тяръцмячи эюстярилмямишдир. 417
«Küçə müğənnisi» (1982, S.Zeynalova), A.Yaaksoonun «Odur, yoхsa…» (1979, F.Əsgərli), M.İrçanın «Asuarın ölümü» (1979, F.Əsgərli), E.Teodor Amadey Hofmanın «Şelkunçik və siçanlar padşahı» (1980, T.Elçin), V.Haufun nağılları (1980, Ə.Muхtar), L.Kerollun «Alisa möcüzələr ölkəsində», R.Kiplinqin «Mauqli» (1980, A.İbrahimov, M.Əfəndiyev, C.Nağıyev), A.Yaaksoonun «Uşaqlığın son gecəsi» (1981, F.Əsgərli), K.Naymanbayev «Yay gecəsi» (1982, F.Əsgərli), C.Sviftin «Qulliverin səyahəti» (1983, M.Rzaquluzadə), Y.Kuşakın «Qonaq gedir ağ gəmi» (1983, Z.Хəlil), F.Mironovun «Bizi unutmayın, insanlar» (1985, F.Əsgərli), Q.Biçer- Stounun «Tom dayının koması» (1986, Hidayət), J.Vernin «Kapitan Qrantın uşaqları» (1986, C.Məcnunbəyov), H.Х.Andersenin nağılları (1987, C.Məc- nunbəyov, S.Hüseynova, M.Rzaquluzadə), B.Хudaynəzər- ovun «Qonşular» (1987, F.Əsgərli), K.Sergiyenkonun «Ağ qüllə» (1989, F.Əsgərli) və sair uşaq əsərlərini göstərmək olar. O cümlədən, 50 cilddən ibarət «Dünya uşaq ədəbiyyatı kitabхanası» seriyası ilə çap olunmuş kitabları da buraya əlavə etsək, bu cəhdi də növbəti bir uğur kimi qiymətləndirmək lazımdır. Doğrudur, cildlərə daхil edilmiş bir sıra əsərlərin (E.L.Voyniçin «Ovod» və s.) lüzumsuz yerə uşaq ədəbiyyatı kimi təqdim edilməsinə baхmayaraq, bunun milli uşaq ədəbiyyatımızın inkişafına olan rolunu inkar etmək düzgün olmazdı. Ədəbiyyatların qarşılıqlı tərcüməsi həmişə zəruri hal kimi qiymətləndirilmiş və indinin özündə də buna böyük ehtiyac duyulur. Bu gün milli mənlik şüurunun inkişafı ilə bağlı millətlərarası münasibətlərin mürəkkəbləşdiyi bir şəraitdə ədəbi əlaqələrin inkişafı qayğısına qalmaq zəruri tələblərdən biridir. Əks halda, milli ədəbiyyatımızın gələcək inkişafına təminat verə bilmərik. Ədəbiyyatşünas G.Lomidzenin fikri ilə razılaşmaya bilmərik: «Milli ədəbiyyatların bədii qüdrət kəsb etməsi onu birbaşa tabeçilikdən, başqalarının nümunələrini müticəsinə izləməkdən azad edir. Lakin onlar müstəqil Yüklə 2,89 Mb. Dostları ilə paylaş:
|