Azərbaycan Respublikası Kənd Təsərrüfatı Nazirliyi Aqrar Elm Mərkəzi

Şəki mənşəli S. segetale-nin stres amillərə davamlılığı 
Cədvəl 1. 
 
Alınan  nəticələrdən  görünür  ki,  stres  amillərin  təsirindən  xlorofil  (a+b)-nin  miqdarında 
dəyişiklik baş verməmiş, xlorofilin depressiya dərəcəsi sıfra bərabər olmuşdur. Bu isə öyrənilən 
formanın həm duza, həm də quraqlığa yüksək dərəcədə davamlı olduğunu göstərir. Alınan nəticə 
xlorofil “a”-nın “b”-yə olan nisbətində də öz əksini tapmışdır. Belə ki, nəzarətdə bu nisbət 2,57-
yə bərabərdirsə quraqıq və duzluluq zamanı 2,68-dir. 
2-ci  cədvəldə  S.  segetale-nin  2014-ci  ildə  müxtəlif  becərmə  şəraitlərində  məhsuldarlıq 
göstəriciləri verilmişdir. Cədvəldən göründüyü kimi iki müxtəlif ekoloji şəraitdə becərilən eyni 
bir formanın 1000 dəninin kütləsi hər iki şəraitdə 32,0 qram, 1m
2
 sahədən yığılan dənin kütləsi 
isə Şəkidə 720 qr, Abşeronda 337-qrama bərabər olmuşdur. 
 
S. segetale-nin məhsuldarlıq elementləri 
Cədvəl 2 
Nümunənin adı 
1000 dənin kütləsi, 
qr 
1m
2
-dən dən kütləsi 
Becərildiyi ərazi 
S. segetale Şəki h-275 
32 
 
337 
 
Abşeron 
 
 
32 
720 
Şəki 
 
Alınmış nəticələr göstərir ki, eyni bir forma müxtəlif ekoloji şəraitdə becərilsə belə, 1000 
dənin  kütləsinin  hər  iki  halda  eyni  (32  qram)  olmasə  bu  göstəriciləri  irsiyyətlə  daha  çox  bağlı 
olduğunu deməyə əsas verir. 
Bu  formanın  çörəyinin  orqanoleptik  əlamətlərinin  qiymətləndirilməsi  zamanı  maraqlı 
nəticələr alınmışdır. Alınan nəticələr cədvəl 3-də verilmişdir. 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Nümunə 
 
Vahid yarpaq sahəsində xlorofilin mkq-larla miqdarı 
Xl (a+b)-nin 
streslə 
əlaqədar 
dəyişilmə 
nisbəti %-lə 
Nəzarət 
Duzluluq 
Quraqlıq 
D
u
zl
u
lu
q
 
Q
ur
aq
lı
q
 
 
a 
 
b 
 
a+b 
a/b 
a 
b 
a+b  a/b 
a 
b 
a+b  a/b 
S. segetale 
( Zhuk) 
Şəki 
 
6,89 
2,67 
9,56 
2,57 
6,99 
2,60 
9,60 
2,68 
7,04 
2,62 
9,66 
2,68 
100,0 
101,0 

---

Çovdar çörəyinin orqanoleptik əlamətləri 
Cədvəl 3. 
 
Ü
st h
is
sə
ni
n ti
pi
, 
b
al
 
  
Q
ab
ığı
n for
mas
ı 
 
Qabığının rəngi 
Çörək içinin 
xarakteri 
Çörəyin həcmi sm
3
 
M
əs
amə
li
k 
El
as
ti
k
li
k
 
R
ən
gi
 
5 
3±2 
5 
5 
4 
4 
450 
 
Belə ki, hər iki şəraitdə becərilən çovdar çörəyi 4,4 balla qiymətləndirilmişdir. Məlumdur 
ki, buğda çörəyinin keyfiyyətinin balla qiymətləndirilməsi halında ən yüksək və yaxşı qiymət 5 
baldır.  Çovdar  çörəyində  isə  bu  göstərici  4,4  bala  bərabər  olması  yaxşı  nəticə  olub  keyfiyyətə 
görə buğda çörəyinə çox yaxın olması müəyyən edilmişdir. Beləliklə, belə nəticəyə gəlmək olar 
ki,  öyrənilən  Şəki  mənşəli  S.  segetale  quraqlığa  və  duzluluğa  yüksək  davamlı  forma  olmaqla 
yanaşı, həm də yaxşı çörəyə malikdir. 
Aparılmış tədqiqatda aşağıdakı nəticələr əldə edilmişdir 
1.
 
S. segetale (Şəki) quraqlığa və duzluluğa yüksək davamlı formadır. 
2.
 
S. segetale (Şəki) çörəyi keyfiyyətinə görə 4,4 balla qiymətləndirilmişdir. 
3.
 
Abşeronda və Şəkidə becərilən S. segetale-nin (Şəki) 1000 dənin kütləsi bir-birindən 
fərqlənməmişdir. 
ƏDƏBİYYAT 
 
1.
 
Иванов А.Г. «Рожь» Сельхоз издательство. 1961. стр. 5-10. 
2.
 
Кобылянский В.Д. «Рожь» «Москва», «Колос», 1982, стр. 5-6. 
3.
 
Кобылянский  В.Д.,  Катерова  А.Г.  и  др.  Возможность  увеличения 
продуктивности  ржи  на  основе  использования  гетерозиса    Сб.  Наук.  Тр. 
ботанике, генетике и селекции. Ленинград. 1989. Т.129. стр. 3-9. 
4.
 
Удовенко Г.В. Диагностика устойчивости растений к стрессовым воздействием. 
(Методическое руководства), Ленинград, 1988, стр. 60-61. 
5.
 
 Методы 
оценки  технологических  качеств  зерна.  Под  общей  ред. 
Л.П.Гуленкова, М., 1971.137 с. 
 
ИЗУЧЕНИЕ УСТОЙЧИВОСТИ К СТРЕССОВЫМ ФАКТОРАМ, УРАЖАЙНОСТ И 
ОРГАНОЛЕПТИЧЕСКИЕ ЭЛЕМЕНТЫ ХЛЕБА У S. SEGETALE ИЗ ШЕКИ 
 
Г.К.РАФИЕВА, Г.С. МЕДЖИДОВА 
 
Исследование 
устойчивость 
к 
стрессовым 
факторам, 
урожайность 
и 
органолептических  элементы  хлеба  у  S.  segetale  из  Шеки.  Это  форма  ржи  оценивала 
высоко устойчивыми к засолению и к засухе 
 
 
 
 
 
 
 

---