9
seçkilik
qoymadan m lumat verir, bu sah d heç bir milli azlı ı
n z rd n qaçırmır. Bu, heç übh siz, mü llifin d rin ara dırma
v t hliletm qabiliyy tin malik oldu unun yani sübutudur.
nanıram ki, d y rli oxucular “Az rbaycan m tbuatı tarixin-
d multikulturalizm”, “Ça da Az rbaycan m tbuatında multi-
kulturalizm”, “Multikultural media: Az rbaycanda ya ayan
xalqların m tbuatı”, “Beyn lxaq s n dl r v dünya t c-
rüb sind n seçm l r” ba lıqları altında verilmi bölm l rd n,
habel “Mü llifd n” v “N tic ”d n ibar t ara dırılmı faktlarla
z ngin bitkin bir kitabdan g r yinc faydalana bil c kl r.
M n bu q na td y m ki, “M tbuatda multikulturalizm” kita-
bı dövl t m murlarının, diplomatların, politoloqların,
jurnalist-
l rin v dig r ara dırmaçıların masaüstü m lumat kitabına
çevril c kdir. Bu kitab, sad c , jurnalist ara dırması deyil, elmi
aspektd t dqiqatlar aparılmı , cn bi dill r t rcüm y layiqli
v g r kli bitkin s rdir.
Fazil Abbasov (Güney)
F ls f doktoru,
m kdar jurnalist
10
MÜ LL FD N
“Multikulturalizm” ifad sinin alt qatında q rarla an “milli
azlıq” anlayı ının xarakteristikasını inc l y rk n ortaya çıxan
gerç k h qiq t budur ki, dünyanın hansı baxı buca ından, hansı
rakursdan baxılırsa-baxılsın, xalqımızın milli v etno tablosu n
q d r r ngar ng olsa da, birg ya ayı ın
Az rbaycan modeli bir
r ngd dir – tolerantlıq milli mentalitetimizin özüdür, öz yidir. Bu,
dün nin, bu günün v sabahın danılmaz h qiq tidir. Bu, tarixdir.
Bu, insanlı ın tarixidir. Bu, Az rbaycanın gerç k tarixidir. Biz
tariximizin bu s hif sini d y rl ndirm yi, ondan b hr l nm yi
bacarmalıyıq. Gerç k Az rbaycan reallı ını gümanlara qurban
verm y is haqqımız yoxdur.
2016-cı ilin ölk mizd “Multikulturalizm ili” elan edilm si,
bu sah d görül n i l r, dövl t t r find n g l c y hesablanmı
layih l r
onu dem y
sas verir v bel bir q ti minlik yaradır ki,
Az rbaycan öz tarixi n n l rind n – multikultural d y rl rd n
heç zaman imtina etm y c k, ona daim sadiq qalacaqdır.
slind ,
bu hiss, bu duy u Az rbaycan xalqı olaraq ruhumuzun d rinlik-
l rind özün el kök salıb ki, onu oradan qoparmaq da mümkün
olası bir i deyil, çünki saylarından, dilind n,
dinind n v milli
m nsubiyy tl rind n asılı olmayaraq, dig r xalqlarla dinc, s mimi,
mehriban birg ya ayı az rbaycanlıların z li qism t payıdır. Bu
xalq z ld n bel yaradılmı dır.
Qar ınızdakı bu kitabda multikultural medianı tarixi v co -
rafi mövqed n h rt r fli ara dırma a, h r bir m tbu n rin öz llik-
l ri il ba lı oxucuları bilgil ndirm y , hat li m lumatlar verm -
y çalı mı ıq. Buna ehtyacın duyuldu u danılmazdır – bu,
dün ni-
miz olan say ıdan, bu günümüz olan z rur td n qaynaqlanır.
Bu, h m d media tariximizd n g l c y i ıqlı bir s hif açmaq
üçün Sizl r bir töhf mizdir.
Az rbaycanda multikultural medianın formala ması, sas n,
müst qillikd n sonraya t sadüf edir. st r, XIX srin ikinci yarısın-
da, ist rs d XX srin vv ll rind , (Cümhuriyy t dön mind –
1918-1920-ci ill r) rus v türk (Az rbaycan) dilli m tbuat
11
orqanları il yana ı, dig r xalqların (gürcül rin, erm nil rin, pol a-
lıların, almanların) dill rind d media vasit l rin t sadüf edirik.
Öt n ill rl müqayis d , hazırda Az rbaycanda ya ayan xalqların
media orqanları il yana ı, dünyada üstün mövqey malik xarici
dill rd f aliyy t göst r n q zet v saytların da sayında ciddi artım
mü ahid olunur. Bu “bütün növ media resursları”nda müxt lif-
likl ba lı reportajların hazırlanması birg ya ayı ın
daha da
möhk ml nm sini
rtl ndirir. Çünki informasiya bütün dövrl rd
c miyy t h yatının, ictimai münasib tl rin, beyn lxalq laq l rin
formala ması v inki afında mühüm rol oynayıb. Ümumilikd ,
müasir insanın
üuruna ciddi t sir göst r n qlobal informasiya
b k sinin formala ması dövrünü – informasiyalı c miyy tin
yaranması m rh l sini ya ayırıq. M tbuatın
h miyy ti v
c miyy t h yatındakı rolu is heç n il müqayis oluna bilm z.
Sovet hakimiyy ti ill rind SSR -d iki
istiqam td güclü i
aparılırdı. lk baxı da bu istiqam tl r bir-birin
ks mövqe t siri
ba ı lamasa da, slind m zmun etibarı il bir-birin daban-daba-
na zidd m na k sb edirdi. O vaxtlar SSR -d ya ayan bütün
mill tl rin t dric n bir-biri il qaynayıb-qarı ması n tic sind zor-
la "Sovet xalqı" adı altında rus xalqı iç risind
rid r k yeni
birliyin yaradılmasına
ciddi-c hd göst rilirdis , dig r t r fd n,
“beyn lmil lçilik” ideyasını
ld d st vuz ed r k "dostluq" v
"b rab rlik" üarlarını ucalda-ucalda ayrı-ayrı respublikalardakı
(bu baxımdan, Az rbaycan SSR xüsusi yer tuturdu) müxt lif tayfa-
ları etnik qrup, etnik azlıqları xalq, h tta b z n bu v ya ba qa et-
nik azlı ı v yaxud azsaylı xalqı is mill t kimi q l m verirdil r.
Bu proses m qs dli olaraq “s ssiz” h yata keçirilirdi. Bu siyas t
Uzaq
rqd Yapon adalarından tutmu Avropanın iç ril rin d k
uzanan n h ng super raziy malik dövl ti idar etm k üçün idi.
Ölk mizd kifay t
q d r olmasa da, bu m s l y maraq –
mü yy n m nada onun izahı yeni problem deyil – müxt lif
vaxtlarda öyr nilib, ayrı-ayrı mü llifl r t r find n ara dırılıb. La-
kin son bir neç ild aparılan ara dırmalar göst rdi ki, c miyy tin
müxt lif t b q l rind – xüsus n d bir sıra K V-d i ıq üzü gör n
materiallarda "mill t", "xalq", "etnik azlıq", "azsaylı xalq" v "mil-