VI. ZOONOTİK
HASTALIKLAR SEMPOZYUMU
20
OTURUM-3: VEKTÖRiYEL ZOOnOZLARDA GüncEL DURUM
Oturum Başkanları: Prof. Dr. Serpil Erol, Dr. Özhan Türkyılmaz
HAYVAnLARDA ViRAL ZOOnOZLAR
Prof. Dr. Aykut ÖZKUL
Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Viroloji ABD, Dışkapı, 06110 ANKARA
İnsan ve hayvanlar arasında geçişebilen enfeksiyöz nitelikli hastalıklar genel anlamı iti-
barıyla zoonoz olarak adlandırılır. Değişik hayvan türleri ile insan arasında bir birinden
çok farklı hastalık geçiş yolları tanımlanmıştır. Zoonotik virus enfeksiyonlarının naklinde
insan ve hayvan türlerinin temasına kadar varabilen yakınlaşmaları gerekli olduğu gibi
bazı zoonotik viral enfeksiyonların bulaşmasında ise vektörler önemli rol oynamaktadır.
Tanımlanan vektörlerin çok büyük kısmı biyolojik olup, bulaşmanın sağlanması yanın-
da, virusun çoğaltılmasında da etkin rol oynarlar. Bu sunuda, zoonoz enfeksiyonların
dinamiği, özellikle ülkemiz açısından önem taşıyan bazı enfeksiyonlarının üzerinde du-
rularak incelenecektir.
Son yıllarda ülkemizde önemli bir halk sağlığı problemi haline dönüşen Kuduz hastalığı
dikkat çekmektedir. Kuduz aşı ile önlenebilen ve dünya genelinde 150’den fazla ülkede
görülen viral bir hastalıktır. Her sene bu hastalığa bağlı binlerce ölümler görülmektedir.
Şüpheli kuduz köpek tarafından ısırılan insanların %40’ını 15 yaş altı çocuklar oluştur-
maktadır. Her sene yaklaşık 15 milyon insan kuduz aşısı olmaktadır.
Batı Nil virusu (BNV) ölümcül nörolojik hastalıklara (%1) neden olabilmektedir. 1970’li
yıllardan beri virusun ülkemizdeki varlığı ile ilgili bilimsel raporlar mevcuttur. Ancak son
yıllarda %80 oranında asemptomatik seyreden insan ve at BNV enfeksiyonlarına karşın,
vektör sinek, insan ve atlarda BNV izole/tespit edilmiş ve genetik yapısı doğrultusunda
ilk tiplendirmeleri gerçekleştirilmiştir.
Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) virusu 2002 yılından beri ülkemizde hüküm süren
bir diğer önemli zoonozdur. Temel olarak keneler ve çiftlik hayvanları hastalık bulaşma-
sında etkilidir. Hastalığın endemik olduğu yerler Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya’da
50. paralelin güneyindeki ülkelerdir. Ülkemizde yıllık olguların sayısında değişiklikler
olsa da fatalite oranı ortalama %5 düzeyindedir.
Günümüzün en önemli zoonoz hastalıklarından birisi de halen batı Afrika’da aktif olan
“Küresel Tehdit, Zoonozlar”
21
Ebola virus tarafından meydana getirilmektedir. Şempanze, goril, maymun, antilop ve
meyve yarasaları gibi hayvanlar hastalığın bulaşmasında etkili olup, insandan insana
bulaşma eğilimi de bulunmaktadır. İnsanlar arasında vücut sekresyonları, temas ile
bulaşmaktadır. Benzer kapsamda değerlendirilecek bir diğer hastalık Alkhurma’dır. Bir
Flavivirus tarafından meydana getirilmekte olup, hayvanlardan insanlara öncelikle kene
ayrıca enfekte develerin ekskretleri ile de bulaşabilmektedir. Etken ilk kez 1995 yılında
Arabistan yarımadasında izole edilmiştir.
VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU
22
ZiKA ViRüS HASTALığı
Uzm. Dr. Tuğba SARI
Zika virüsü (ZV); Flavivirus grubundan bir RNA virüsüdür. İnsanlara en önemli bulaş
yolu; Aedes Aegypti ve Aedes Albopictus türü sivrisineklerdir.
ZV salgını 2015 yılının Mayıs ayında ilk kez Brezilya’da başlamıştır. Şu anda 74’den fazla
ülkede, tahmini 1.62 milyon insan etkilenmiştir.
Bulaş yolları: Sivrisinek sokması ile, anneden bebeğe vertikal yol ile, cinsel temas ile,
kan transfüzyonu ile, laboratuvar kazası yolu ile bulaş bildirilmiştir
Belirti ve bulgular: %80 asemptomatikdir. İnkübasyonu 3-14 gündür. En sık görülen
bulgular; ateş, döküntü, konjonktivit, eklem ağrısı, kas ağrısı ve baş ağrısıdır. Semptom-
lar 2-7 gün sürer. Ölüm çok nadir görülür.
Konjenital Zika sendromu: nörolojik bulgular; mikrosefali, hidrosefali, lizensefali,
polimikrogiri, pakigiri, agiri, holoprosensefali, ventrikülomegali, korpus kallosum ano-
malileri, intraserebral kalsifikasyon, destrüktif beyin lezyonlarıdır. Göz bulguları; kor-
yoretinal atrofi, optik sinir anomalisi, makulopati ve vasküler anomalilerdir. Kas iske-
let sistemi bulguları; artrogripozis, kraniyofasial anomaliler, kraniyosinostozis, ayak
deformitesi ve asetabular displazidir. Genitoüriner sistem bulguları; kriptoorşidizm ve
hipospadiasdır. Diğer bulgular; intrauterin gelişim anomalileri, umblikal arter anoma-
lileri ve pulmoner hipoplazidir
Zika ve mikrosefali: Brezilya’da salgın sırasında mikrosefali insidansında 20 kat artış
tespit edilmiştir. ZV, kortikal gelişimin farklı evrelerinde etki ederek anormal hücre pro-
liferasyonu/apoptozis, anormal nöronal migrasyon ya da anormal post migrasyona ne-
den olur.
ZV ve gebelik: ZV, gebelik ve doğum sırasında bebeğe geçebilir. Gebelikteki Zika virüs
enfeksiyonu (ZVE), mikrosefali ve ağır beyin gelişim kusurlarına neden olabilir. Gebelik-
teki ZVE, abortus, ölü doğum, göz kusurları, işitme bozukluğu, ekstremite anomalileri,
büyüme geriliğine neden olabilir. ZVE olan her gebenin doğumu anomalili bebek ile
sonuçlanmaz. Gebelerin hastalığa daha duyarlı olduğuna ya da hastalığı daha ağır geçi-
rilebileceğine dair kanıt yoktur.
Zika virüs hastalığı vaka tanımı:
Olası vaka: Endemik bölgeye son 2 hafta içerisinde seyahat etme öyküsü veya epidemi-