Küresel Tehdit, Zoonozlar

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

20

OTURUM-3: VEKTÖRiYEL ZOOnOZLARDA GüncEL DURUM

Oturum Başkanları: Prof. Dr. Serpil Erol, Dr. Özhan Türkyılmaz

HAYVAnLARDA ViRAL ZOOnOZLAR   

Prof. Dr. Aykut ÖZKUL

Ankara Üniversitesi, Veteriner Fakültesi, Viroloji ABD, Dışkapı, 06110  ANKARA

İnsan ve hayvanlar arasında geçişebilen enfeksiyöz nitelikli hastalıklar genel anlamı iti-

barıyla zoonoz olarak adlandırılır. Değişik hayvan türleri ile insan arasında bir birinden 

çok farklı hastalık geçiş yolları tanımlanmıştır. Zoonotik virus enfeksiyonlarının naklinde 

insan ve hayvan türlerinin temasına kadar varabilen yakınlaşmaları gerekli olduğu gibi 

bazı zoonotik viral enfeksiyonların bulaşmasında ise vektörler önemli rol oynamaktadır. 

Tanımlanan vektörlerin çok büyük kısmı biyolojik olup, bulaşmanın sağlanması yanın-

da, virusun çoğaltılmasında da etkin rol oynarlar. Bu sunuda, zoonoz enfeksiyonların 

dinamiği, özellikle ülkemiz  açısından önem taşıyan bazı enfeksiyonlarının üzerinde du-

rularak incelenecektir. 

Son yıllarda ülkemizde önemli bir halk sağlığı problemi haline dönüşen Kuduz hastalığı 

dikkat çekmektedir. Kuduz aşı ile önlenebilen ve dünya genelinde 150’den fazla ülkede 

görülen viral bir hastalıktır. Her sene bu hastalığa bağlı binlerce ölümler görülmektedir. 

Şüpheli kuduz  köpek tarafından ısırılan insanların %40’ını 15 yaş altı çocuklar oluştur-

maktadır. Her sene yaklaşık 15 milyon insan kuduz aşısı olmaktadır. 

Batı Nil virusu (BNV) ölümcül nörolojik hastalıklara (%1) neden olabilmektedir. 1970’li 

yıllardan beri virusun ülkemizdeki varlığı ile ilgili bilimsel raporlar mevcuttur. Ancak son 

yıllarda %80 oranında asemptomatik seyreden insan ve at BNV enfeksiyonlarına karşın, 

vektör sinek, insan ve atlarda BNV izole/tespit edilmiş ve genetik yapısı doğrultusunda 

ilk tiplendirmeleri gerçekleştirilmiştir. 

Kırım Kongo Kanamalı Ateşi (KKKA) virusu 2002 yılından beri ülkemizde hüküm süren 

bir diğer önemli zoonozdur. Temel olarak keneler ve çiftlik hayvanları hastalık bulaşma-

sında etkilidir. Hastalığın endemik olduğu yerler Afrika, Balkanlar, Orta Doğu ve Asya’da 

50. paralelin güneyindeki ülkelerdir.  Ülkemizde yıllık olguların sayısında değişiklikler 

olsa da fatalite oranı ortalama %5 düzeyindedir.

Günümüzün en önemli zoonoz hastalıklarından birisi de halen batı Afrika’da aktif olan 

---

“Küresel Tehdit, Zoonozlar”

21

Ebola virus tarafından meydana getirilmektedir. Şempanze, goril, maymun, antilop ve 

meyve yarasaları gibi hayvanlar hastalığın bulaşmasında etkili olup, insandan insana 

bulaşma  eğilimi  de  bulunmaktadır.  İnsanlar  arasında  vücut  sekresyonları,  temas  ile 

bulaşmaktadır. Benzer kapsamda değerlendirilecek bir diğer hastalık Alkhurma’dır. Bir 

Flavivirus tarafından meydana getirilmekte olup, hayvanlardan insanlara öncelikle kene 

ayrıca enfekte develerin ekskretleri ile de bulaşabilmektedir. Etken ilk kez 1995 yılında 

Arabistan yarımadasında izole edilmiştir. 

---

VI. ZOONOTİK HASTALIKLAR SEMPOZYUMU

22

ZiKA ViRüS HASTALığı

Uzm. Dr. Tuğba SARI

Zika  virüsü  (ZV);  Flavivirus  grubundan  bir  RNA  virüsüdür.  İnsanlara  en  önemli  bulaş 

yolu; Aedes Aegypti ve Aedes Albopictus türü sivrisineklerdir. 

ZV salgını 2015 yılının Mayıs ayında ilk kez Brezilya’da başlamıştır. Şu anda 74’den fazla 

ülkede, tahmini 1.62 milyon insan etkilenmiştir.

Bulaş yolları: Sivrisinek sokması ile, anneden bebeğe vertikal yol ile, cinsel temas ile, 

kan transfüzyonu ile, laboratuvar kazası yolu ile bulaş bildirilmiştir

Belirti ve bulgular: %80 asemptomatikdir. İnkübasyonu 3-14 gündür. En sık görülen 

bulgular; ateş, döküntü, konjonktivit, eklem ağrısı, kas ağrısı ve baş ağrısıdır. Semptom-

lar 2-7 gün sürer. Ölüm çok nadir görülür.  

Konjenital  Zika  sendromu:  nörolojik  bulgular;  mikrosefali,  hidrosefali,  lizensefali, 

polimikrogiri, pakigiri, agiri, holoprosensefali, ventrikülomegali, korpus kallosum ano-

malileri, intraserebral kalsifikasyon, destrüktif beyin lezyonlarıdır. Göz bulguları; kor-

yoretinal atrofi, optik sinir anomalisi, makulopati ve vasküler anomalilerdir. Kas iske-

let  sistemi  bulguları;  artrogripozis,  kraniyofasial  anomaliler,  kraniyosinostozis,  ayak 

deformitesi ve asetabular displazidir. Genitoüriner sistem bulguları; kriptoorşidizm ve 

hipospadiasdır.  Diğer bulgular; intrauterin gelişim anomalileri, umblikal arter anoma-

lileri ve pulmoner hipoplazidir

Zika ve mikrosefali: Brezilya’da salgın sırasında mikrosefali insidansında 20 kat artış 

tespit edilmiştir. ZV, kortikal gelişimin farklı evrelerinde etki ederek anormal hücre pro-

liferasyonu/apoptozis, anormal nöronal migrasyon ya da anormal post migrasyona ne-

den olur.

ZV ve gebelik:  ZV, gebelik ve doğum sırasında bebeğe geçebilir. Gebelikteki Zika virüs 

enfeksiyonu (ZVE), mikrosefali ve ağır beyin gelişim kusurlarına neden olabilir.  Gebelik-

teki ZVE, abortus, ölü doğum, göz kusurları, işitme bozukluğu, ekstremite anomalileri, 

büyüme geriliğine neden olabilir.  ZVE olan her gebenin doğumu anomalili bebek ile 

sonuçlanmaz. Gebelerin hastalığa daha duyarlı olduğuna ya da hastalığı daha ağır geçi-

rilebileceğine dair kanıt yoktur. 

Zika virüs hastalığı vaka tanımı:

Olası vaka: Endemik bölgeye son 2 hafta içerisinde seyahat etme öyküsü veya epidemi-

---