ALEV GİRLİ
2007, 8 (2)
40
ve davranışlar, başkalarının tepkilerini dikkate
almama, işbirliğine girememe gibi sosyal ve
iletişimsel yetersizliklerin kısa süreli aile eğitim
programlarıyla etkili bir düzeyde azaltılmasının zor
olduğu da bilinmektedir.
Genel olarak bu çalışmanın sonuçları bize,
ülkemizde otistik spektrum içinde yer alan erken
çocukluk dönemindeki çocukların PEP-R ile
değerlendirilmesinin, bireysel eğitim
programlarının (BEP) hazırlanmasının ve
TEACCH programıyla eğitilmelerinin, gelişimsel
alanlardaki becerilerin artırılmasında ve otistik
davranış özelliklerinin şiddetinin azaltılmasında
yararlı olabileceğine işaret ettiği söylenebilir.
Çalışmanın Sınırlılıkları ve Öneriler
Çalışmanın boylamsal bir çalışma olması
dolayısıyla yarı-deneysel bir desene (öntest-son test
deseni) dayanması, çalışma grubu üzerinde elde
edilen değişikliklerin (olumlu gelişimsel
özelliklerde artış ve olumsuz davranış
özelliklerinde azalma) olası dışsal etkenlerden
bağımsız olduğu konusunda şüphe yaratmaktadır.
Ancak bu durum, yani bağımsız değişken ile
bağımlı değişken arasındaki nedensel ilişkiden
emin olmamak, tam deneysel olmayan eğitim ve
davranış bilimlerindeki araştırma desenleri için az
ya da çok geçerli olan bir durumdur (Büyüköztürk,
2006).
Araştırmanın bir diğer sınırlılığı, aile
eğitimine katılan grupların seçkisiz atama (random
assignment) yoluyla değil, gönüllük temelinde
oluşturulmasıdır. Bu çerçevede aile eğitimine
katılmaya gönüllü olan ve olmayan ailelerin
çocukları arasında daha başlangıçta bazı
farklılıkların bulunması kaçınılmazdır. Nitekim
Grafik 1-7 incelendiğinde gelişimsel geriliği daha
fazla olan çocukların anne-babalarının aile
eğitimine katılma eğiliminin daha fazla olduğu
görülmektedir. Bu sorun etik nedenlerle eğitim ve
psikoloji araştırmalarında yaygın olarak karşılaşılan
sorunlardandır ve bazı istatistiksel kontrol
yöntemleri kullanılmaktadır (Büyüköztürk, 2007).
Nitekim çalışmamızda çocukların başlangıç eğitim
düzeyleri arasındaki farklılıkların bağımlı
değişkenler üzerinde yarattığı varyans ANCOVA
tekniği kullanılarak kontrol edilmiştir.
Bu çalışma, yalnızca yüksek işlevli otistik ve
Asperger sendromlu çocuklardan oluşmuş bir
grupla yapıldığı için sonuçlar orta ve ağır düzeyde
otistik çocuklara genellenmemelidir.
Çocukların başlangıç ve son
değerlendirmeleri, gelişimlerindeki farklılıklar
PEP-R kullanılarak değerlendirilmiştir. Sonuçların
dış geçerliğini arttırmak amacıyla bu tür
değerlendirmelerin farklı örneklem gruplarında
(örneğin farklı yaş aralıklarında, farklı işlev
düzeyinden otistik gruplarda) başka gelişimsel
değerlendirme araçları da kullanılarak yapılması ve
elde edilen sonuçların çeşitli meta analiz
teknikleriyle karşılaştırılması yararlı olacaktır.
Farklı yaş gruplarında, ilköğretim kaynaştırma
öğrencisi olan çocuklarla, ergen ve yetişkinlerle
TEACCH programının uygulaması ve yararlılığı
konusunda çalışmalar yapılmasına gereksinim
olduğu düşünülmektedir.
ASPERGER SENDROMLU VE YÜKSEK İŞLEVLİ OTİSTİK ÇOCUKLARIN EĞİTİMDEN
YARARLANMA DÜZEYLERİ
ÖZEL EĞİTİM DERGİSİ
41
KAYNAKÇA
American Psychiatric Association APA (1994).
DSM IV Tanı Ölçütleri El Kitabı .(Çev.
Ertuğrul Köroğlu). Ankara: Hekimler Yayın
Birliği. (Orijinal eserin yayın tarihi 1994).
American Psychiactric Association, APA (2000)
DSM IV-TR Tanı Ölçütleri El Kitabı (Çev.
Ertuğrul Köroğlu). Ankara: Hekimler Yayın
Birliği. (Orijinal eserin yayın tarihi 1994).
Atasoy, S., & Varır, D (2005). Otistik çocuklarda
TEACCH programının gelişimsel düzeye
etkisi: olgu sunumu. Poster I. İzmir
Uluslararası Özel Eğitim ve Otizm
Sempozyumunda sunulmuş bildiri, İzmir.
Büyüköztürk, Ş. (2006). Deneysel desenler. Ankara
: Pegema Yayıncılık
Büyüköztürk, Ş. (2007). Sosyal bilimler için veri
analizi el kitabı. Ankara :
Pegema Yayıncılık
Chiang, H.M., & Lin, Y.H. (2007). Mathematical
ability of students with Asperger syndrome
and high-functioning autism: A review of
literature [Electronic version]. Autism, 11,
547-556
Fışıloğlu, A., & Fışıloğlu, H. (1995). Aile sistemi
içinde işitme engelli birey: Bir uygulamalı
çalışma. Workshop notları. Ankara.
Ghaziuddin, M. & Mountain-Kimchi, K. (2004).
Defining the intellectual profile of Asperger
syndrome: comparison with high-functioning
autism. Journal of Autism and Developmental
Disorders, 34, 279–284.
Girli, A. (2004). Pep-R ölçeği ile değerlendirilen ve
TEACCH programı uygulanarak eğitilen iki
otistik çocuğun gelişimlerinin incelenmesi: İki
Olgu Sunumu. Poster Gelişimsel
Nöropsikiyatri Toplantıları Uluslararası II.
İstanbul Otizm Sempozyumunda sunulmuş
bildiri, İstanbul.
Girli, A., & Atasoy,S. (2000). PEP-R güvenirlik ön
çalışması 11. Ulusal Psikoloji Kongresi’nde
sunulmuş bildiri, İzmir.
Girli, A., Atasoy, S., & Mutlu, B. (2003).
Otistiklerin değerlendirilmesinde kullanılan
PEP-R (Psiko-Eğitimsel Profil) ölçeğinin
geçerlik güvenirlik çalışması Poster
Gelişimsel Nöropsikiyatri Toplantıları I.
Uluslararası Otizm Sempozyumunda
sunulmuş bildiri, İstanbul
Girli, A., & Atasoy, S. (2006). The study of the
Turkish autistic children’s (2-6 year) progress
trough TEACCH and HANEN programme,
Poster II. World Autism Congress- Autism
Safari Kongresinde sunulmuş bildiri, Cape-
Town.
Gray, C. (2000).
Writing Social Stories with Carol
Gray. Texas: Future Horizons,
Harris, S. L., & Handleman, J. S. (2000). Age and
IQ at intake as predictors of placement for
young children with autism: A four- to six-
year follow-up (Electronik Dergi). Journal of
Autism and Developmental Disorders, 30 (2),
137–142.
Howlin, P., Baron-Cohen, S., & Hadwin, J. (2003).
Teaching children with autism to mind-read, A
practical guide. (6th Ed.). West Sussex-
England: John Wiley & Sons Inc.
Jordan, R., Jones, G., & Murray, D. (1998).
Educational intervention for children with
autism: A literature review of recent and
current research, School of Education,
University of Birmingham, Research Report
No:77. retrieved 28 July, 2004, from http://
www. dfes. gov.uk/ research/ data/
uploadfiles/RB77.doc
Ka-ting Lam, M., & Rao, N. (1993). Developing a
Chinese version of the psycho-educational
profile (CPEP) to assess autistic children in
Hong Kong. Journal of Autism and
Developmental Disorders, 23(2), 273-279.
Korkmaz, B. (2003). Asperger Sendromu. İstanbul :
Adam Yayınları.
Kırcaali-İftar, G. (2005). Otistik özellik gösteren
çocuklara iletişim becerilerinin
kazandırılması. İstanbul: Ya-Pa Yayınları
Kikas, E., & Haidkind, P. (2003). Developing an
Estonian version of the psycho-educational
profile-revised (PEP-R). Journal of Autism