17
səlahiyyətli şəxslərin əmrlərinin yerinə yetirilməsi ilə əlaqədar
işlətmək, fövqəladə vəziyyət və hərbi vəziyyət zamanı vətəndaşlara
tələb olunan işləri gördürmək hallarına yol verilir.
Hər kəsin təhlükəsiz
və sağlam şəraitdə işləmək, heç bir
ayrıseçkilik qoyulmadan öz işinə görə dövlətin müəyyənləşdirdiyi
minimum əmək haqqı miqdarından az olmayan haqq almaq hüququ
yardır.
İşsizlərin dövlətdən sosial müavinət almaq hüququ vardır.
Dövlət işsizliyin aradan qaldırılması üçün bütün imkanlardan
istifadə edir.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 9-cu maddəsi
əmək müqaviləsi üzrə işçinin əsas aşağıdakı hüquqlarını təsbit edir:
− sərbəst surətdə ixtisasına, sənətinə,
peşəsinə uyğun əmək
fəaliyyəti növü və iş yeri seçərək əmək müqaviləsi bağlamaq;
− əmək müqaviləsinin şərtlərini dəyişdirmək və ya onu ləğv
etmək üçün işəgötürənə müraciət etmək;
− iş vaxtında və ya iş vaxtından sonra qazanc əldə etmək
məqsədi ilə qanunvericiliklə qadağan edilməyən, habelə əmək
müqaviləsi üzrə tərəflərin öhdəliklərinə xələl gətirməyən
fəaliyyətlə məşğul olmaq;
− həyatının, sağlamlığının və əməyinin mühafızəsini təmin edən
əmək şəraitində çalışmaq, habelə belə şəraitin yaradılmasını
tələb etmək;
− qanunvericiliklə müəyyən edilmiş minimum məbləğdən aşağı
olmayan əmək haqqı almaq;
− iş vaxtından artıq vaxtda işə cəlb
olunduqda əlavə əmək
haqqını almaq və ya onun verilməsini tələb etmək;
− əmək müqaviləsi ilə müəyyən edilmiş əmək funksiyasına
daxil olmayan işləri, xidmətləri yerinə yetirməkdən imtina
etmək, belə işləri, xidmətləri icra etdikdə isə müvafiq əlavə
əmək haqqının
verilməsini tələb etmək;
− mənzil şəraitinin, ailə üzvlərinin sosial-məişət şəraitinin
− yaxşılaşdırılması üçün işəgötürəndən müvafiq sosial yardımlar
almaq;
18
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş iş vaxtında çalışmaq;
− müvafiq peşələr (vəzifələr), istehsalatlar üzrə iş yerlərində
qanunvericiliklə müəyyən olunmuş qısaldılmış iş vaxtında
çalışmaq;
− qanunvericiliklə müəyyən olunmuş həftələrarası istirahət
günlərindən
istifadə etmək;
− hər il Əmək Məcəlləsində nəzərdə tutulmuş minimum
müddətdən az olmayan ödənişli əsas məzuniyyətdən və
müvafiq
hallarda əlavə, sosial, ödənişsiz, təhsil
məzuniyyətlərındən istifadə etmək;
− peşə hazırlığını artırmaq, yeni ixtisasa yiyələnmək və
ixtisasını artırmaq;
− əmək funksiyasının yerinə yetirilməsi zamanı əmlakına və
səhhətinə dəyən ziyanın ödənilməsini tələb etmək;
− işəgötürən tərəfindən qanunvericiliklə müəyyən olunmuş
qaydada məcburi sosial sığorta olunmaq, habelə hər hansı
başqa növ sığorta qaydalarından istifadə etmək;
− qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada həmkarlar
ittifaqlarının, ictimai birliklərin üzvü olmaq, habelə bu
təşkılatların və ya əmək kollektivinin keçirdiyi tətillərdə,
mitinqlərdə, toplantılarda və qanunvericiliklə qadağan
olunmayan digər kütləvi
tədbirlərdə iştirak etmək;
− əmək hüquqlarının müdafiəsi üçün məhkəməyə müraciət
etmək və hüquqi müdafiə olunmaq;
− qanunvericiliklə müəyyən edilmiş hallarda və şərtlərlə
(güzəştlərlə) pensiya təminatından, sosial müdafiə üzrə
müavinətlərdən və güzəştlərdən istifadə etmək;
− işsizliyə görə qanunvericiliklə müəyyən
olunmuş dövlət
təminatını almaq;
− iş yeri, vəzifəsi (peşəsi), aylıq əmək haqqı və əmək
münasibətləri ilə bağlı digər məlumatlar barədə
işəgötürəndən müvafiq arayışlar almaq.
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 17-ci
maddəsi məcburi əməyin qadağan edilməsi ilə bağlı müddəaları
təsbit edir.
19
Azərbaycan Respublikasının Əmək Məcəlləsinin 17-ci
maddəsinə əsasən, hər hansı qayda və üsulla zor işlətməklə,
həmçinin əmək müqaviləsinə xitam veriləcəyi hədə-qorxusu ilə
işçini əmək funksiyasına daxil olmayan işi (xidməti) yerinə
yetirməyə məcbur etmək qadağandır. İşçini məcburi əməyə cəlb
edən təqsirkar şəxslər qanunvericiliklə müəyyən edilmiş qaydada
məsuliyyətə cəlb edilirlər.
Hərbi və ya fövqəladə vəziyyətlə əlaqədar müvafiq
qanunvericilik əsasında, habelə qanuni
qüvvəyə minmiş məhkəmə
hökmlərinin icrası zamanı müvafiq dövlət orqanlarının nəzarəti
altında yerinə yetirilən işlərdə məcburi əməyə yol verilir.
İnsan hüquqlarının və əsas azadlıqlarının
müdafiəsi haqqında Konvensiya:
Maddə 5. Azadlıq və toxunulmazuq hüququ
1. Hər kəsin azadlıq və şəxsi toxunulmazlıq hüququ var. Heç
kəs qanunla müəyyən olunmuş aşağıdakı hallardan və qaydadan
başqa azadlıqdan məhrum oluna bilməz:
a)
səlahiyyətli məhkəmə tərəfindən tərəfindən məhkum
olunduqdan sonra şəxsi qanuni həbsə almaq:
b)
məhkəmənin qanuni çıxardığı qərarı icra etməməyə görə və
ya qanunla nəzərdə tutlmuş hər hansı öhdəliyin icra olunmasını
təmin etmək məqsədilə şəxsin qanuni tutulması və ya həbsə
alınması:
c)
hüquq pozuntusunun törədilməsində əsaslı şübhə ilə bağlı
şəxsin səlahiyyətli orqanı qarşısında durmasından irəli gələn və ya
onun tərəfindən törədilən hüquq pozuntusunun yaxud törətdikdən
sonra onun gizlənməsinin qarşısını almaq üçün kifayət qədər zəruri
əsasların olduğunun hesab edildiyi hallarda şəxsin qanuni
tutulması və ya həbsə alınması:
d)
yetkinlik yaşına çatmamış şəxsin tərbiyə nəzarəti üçün
qanuni qərar əsasında həbsə alınması və ya onun səlahiyyətli
məhkəmə orqanı qarşısında durmasından irəli gələn qanuni həbsə
alınması: