33Ken Davis, Modeli i Barrierës Sociale të Paaftësisë: Teoria në Praktikë,1990.
Pyetja mbulon si punonjësit e firmës ashtu edhe ato të cilët aplikojnë për punë në atë firmë. Studimet kanë treguar se ekziston një marrëdhënie e fortë midis qëndrimit e moralit të punonjësve dhe produktivitetit në vendin e punës34dhe për këtë arsye është e rëndësishme që shqetësime të tilla të adresohen në mënyrën e duhur.
Kualifikimi i papërshtatshëm i forcës së punës përbën edhe shqetësimin e dytë madhor të deklaruar nga 33% e bizneseve.
Tabela 3.30: Frekuenca e shqetësimeve kryesore në lidhje me punësimin me të cilat hasen bizneset/ndërmarrjet
|
Kampioni
|
Korniza
|
Shqetësimet për Punësimin
|
Firmat %
|
Firmat %
|
Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës
Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë afatgjatë
Sistemi Arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi
Pagat e ulëta
Qëndrimi i punëkërkuesve/kultura e punës
Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit
Të tjera (të përziera)
|
709 46.7
139 9.2
277 18.2
273 18.0
686 45.2
342 22.5
64 4.2
|
11,831 33.0
3,086 8.6
4,372 12.2
6,584 18.4
14,270 39.8
10,121 28.3
1,077 3.0
|
Numri total i bizneseve me të paktën një shqetësim 1,379 90.8 30,543 85.3
|
Shënim : Përqindjet në këtë tabelë janë përllogaritur mbi numrin e përgjithshëm të firmave përktësisht në Kampion dhe në Kornizë.
Duke patur parasysh firmat sipas sektorit, mund të vëmë re gjetjet e mëposhtme:
- Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës përbën shqetësim për pothuajse të gjithë sektorët e ekonomisë, por mbetet shqetësim edhe veçanërisht më i fortë për tre sektorë si “Minierat dhe guroret”, “Energjia, gazi, etj” si edhe për sektorin e “Pasurive të Patundshme”. Një gjë e tillë provon edhe njëherë konkluzionin e studimit të mëparshëm35 që kompanitë kanë gjithnjë e më shumë mungesa të kategorive teknike të profesioneve të tilla si elektriçistë, hidraulikë, etj., profesione të cilat nuk preferohen nga të rinjtë. Mosha mesatare e punonjësve ekzistues për profesione të tilla është shumë e lartë dhe shumë shpejt ato do të duhet të dalin në pension.
- Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë aftagjatë përbën një shqetësim relativisht të lartë (shumëfishi i mesatares kombëtare prej 9%) për Sektorët e “Energjisë, gazit, etj.” dhe atë të “Pasurive të Patundshme”. Një gjë e tillë mund të lidhet me zhvillimet teknologjike të cilat mund të jenë të vështira për t’u ndjekur nga ata vetë.
- Pagat e ulëta, të cilat nuk përbëjnë ndonjë shqetësim real për shumicën e sektorëve, duket se përbën shqetësim për 47% të bizneseve në sektorin e “Furnizimit me ujë, kanalizimeve, mbetjeve”. Vlen për t’u përmendur fakti i rëndësishëm që shumica e këtyre kompanive janë në pronësi të shtetit nën pronësinë e njësive të qeverisjes vendore dhe kjo mund të jetë edhe arsyeja përse pagat janë më të ulëta sesa në kompanitë private.
- Kultura e punës arrin nivelin maksimal të shqetësimit për sektorin e “Shërbimeve administrative dhe mbështetëse”.
- Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit rezulton të jetë shqetësim për sektorin e “Energjisë, gazit, avullit”.
34SaariL., JudgeT., Qëndrimi i Punonjësve dhe Kënaqësia e Punës,2004.
35ETF, Shqipëria – Analizat Sektoriale, 2013
Tabela 3.31: Frekuenca e shqetësimeve kryesore në lidhje me punësimin me të cilat hasen bizneset/ndërmarrjet për secilin Sektor Ekonomik
Shqetësimet për punësimin
|
B C D E F G H I J K L M N R S
në% në% në% në% në% në% në% në% në% në% në% në% në% në% në%
|
Totali
në%
|
Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës
|
66 42 63 45 38 28 42 38 44 24 91 31 18 41 18
|
33
|
Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë afatgjatë
|
27 13 70 6 16 6 10 8 4 1 35 5 5 7 9
|
9
|
Sistemi arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi
|
36 17 22 19 18 5 5 11 28 9 1 20 16 10 20
|
12
|
Pagat e ulëta
|
20 14 7 47 19 25 38 16 7 9 4 6 23 15 10
|
18
|
Qëndrimi i punëkërkuesve/kultura e punës
|
36 40 38 32 43 42 25 47 33 17 12 18 58 41 29
|
40
|
Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit
|
17 32 48 13 37 32 32 27 9 15 44 15 17 19 25
|
28
|
Të tjera (Të përziera)
|
3 2 6 17 8 0 4 1 10 1 0 0 0 1 19
|
3
|
Nr. Total i bizneseve me të paktën një shqetësim
|
98 84 95 98 95 89 97 87 85 49 100 61 85 81 81
|
85
|
Shënime: 1. Të gjitha shifrat janë shprehur në përqindje të përllogaritura mbi numrin total të firmave në Sektor
2. B= Minierat dhe Guroret
C= Prodhimi
D= Energjia, gazi, avulli…
E= Furnizimi me ujë, kanalizimet, mbetjet
F= Ndërtimi
G= Shitja me shumicë dhe pakicë, riparimet..
H=Transportimi dhe magazinimi
I=Shërbimi i hotelerisë dhe ushqimit
J= Informacioni dhe Komunikimi
K= Aktivitetet financiare dhe sigurimet
L= Aktivitetet e Pasurive të Patundshme
M= Aktivitetet profesionale, shkencore dhe teknike
N= Shërbimet administrative dhe mbështetëse
R= Artet, argëtimi dhe rekreacioni
S= Aktivitete të tjera shërbimi
Shifrat treguan se për disa shqetësime përsa i përket punësimit ekziston edhe një lidhje reciproke me madhësinë e biznesit. Kështu, pothuajse të gjitha kompanitë e mesme dhe të mëdha përballen me të paktën një shqetësim madhor që lidhet me punësimin. Por “niveli i papërshtatshëm i kualifikimit” dhe veçanërisht “kultura e punës” përbëjnë problemin më të madh për kompanitë e mesme dhe të mëdha. Gjithashtu, shqetësimi “Sistemi arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi” ka një tëndencë në rritje me rritjen e madhësisë së biznesit.
Shqetësimet që lidhen me nivelin e kualifikimit dhe mospërputhjen ekzistuese midis produkteve arsimore dhe nevojave mund të lidhet edhe me fazën e zhvillimit të bizneseve të cilat kërkojnë aftësi më të larta për punonjësit e tyre në të gjitha nivelet. Ky problem mund të adresohet nga oferta e trajnimit në ambientet e biznesit ose jashtë tij. Gjykimi përsa i përket kulturës së punës dhe qëndrimeve ndaj punës kërkon një analizë më të thellë pasi shkaqet në rrënjë mund të jenë shumë të komplikuara dhe të tilla duhet të jenë edhe masat e marra për zgjidhjen e këtij problem.
Shqetësimet që lidhen me “barrën e lartë fiskale përsa i përket punësimit” kanë një tendencë në rënie me rritjen e madhësisë së biznesit. Arsyeja mund të lidhet me gjendjen e varfër ekonomike të bizneseve mikro dhe atyre të vogla.
Tabela 3.32: Frekuenca e shqetësimeve kryesore në lidhje me punësimin me të cilat hasen bizneset/ndërmarrjet, për secilin grup Madhësie
Shqetësimet për punësimin
|
Mikro I vogël/Mesëm I madh
|
Totali
|
Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës
Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë afatgjatë
Sistemi Arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi
Pagat e ulëta
Qëndrimi i punëkërkuesve/kultura e punës
Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit
Të tjera (të përziera)
|
25.0% 48.8% 46.4% 51.3%
6.5% 13.3% 11.1% 9.5%
9.6% 15.8% 21.5% 25.4%
19.1% 16.8% 18.0% 17.6%
38.0% 42.2% 45.5% 56.7%
31.4% 22.5% 21.8% 17.0%
2.5% 3.9% 4.4% 3.4%
|
33.0%
8.6%
12.2%
18.4%
39.8%
28.3%
3.0%
|
Numri total i bizneseve me të paktën një shqetësim
|
84.2% 86.3% 90.4% 94.3%
|
85.3%
|
Shënim: Të gjitha shifrat, janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në grupin përkatës të Madhësisë
Në përgjithësi, pothuajse të gjitha bizneset që ushtrojnë aktivitetin e tyre në rajonin e Jugut kanë raportuar se kanë të paktën një nga shqetësimet madhore që lidhen me punësimin, ndërsa incidenca është më e ulët në rajonin Qendror (83.7%) dhe madje edhe më e ulët në rajonin e Veriut (79.2%). Shqetësimi që lidhet me “kulturën e punës” haset në një shkallë më të lartë në bizneset e rajonit Qendror dhe atij Jugor dhe në një nivel më të ulët në Veri. Kjo mund të lidhet me strukturën sektoriale të ekonomisë në të dyja rajonet ku pjesa e aktivitetit të shitjes me shumicë dhe atij të prodhimit, i cili mund të konsiderohet si më sensitiv ndaj “kulturës së punës”, është e lartë. “Barra e lartë fiskale përsa I përket punësimit” duket se përbën shqetësim për një pjesë të madhe të bizneseve në Jug. Gjithashtu, shqetësimi për “Pagat e Ulëta” në Jug është trefish më i lartë se i njëjti shqetësim në rajonin Qendror.
Tabela 3.33: Frekuenca e shqetësimeve kryesore në lidhje me punësimin me të cilat hasen bizneset/ndërmarrjet për secilin Rajon
Shqetësimet për punësimin
|
Veri Qendër Jug
|
Totali
|
Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës
Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë afatgjatë
Sistemi Arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi
Pagat e ulëta
Qëndrimi i punëkërkuesve/kultura e punës
Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit
Të tjera (të përziera)
|
37.0% 28.6% 39.2%
6.5% 9.0% 9.7%
11.0% 11.8% 14.2%
21.3% 10.3% 33.6%
18.0% 48.4% 41.3%
30.9% 19.4% 45.5%
0.9% 3.9% 3.0%
|
33.0%
8.6%
12.2%
18.4%
39.8%
28.3%
3.0%
|
Numri total i bizneseve me të paktën një shqetësim
|
79.2% 83.7% 94.5%
|
85.3%
|
Shënim: Të gjitha shifrat janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në Rajonet përkatëse.
Një pjesë më e madhe e bizneseve me pronësi të huaj dhe ndërmarrje të përbashkëta janë të shqetësuar për kualifikimin e papërshtatshëm të forcës së punës dhe kulturën e punës krahasuar me bizneset nën pronësi vendase, ndërsa shqetësimi i “pagave të ulëta” duket se nuk përbën një shqetësim për ta, për shkak se në përgjithësi ato ofrojnë kontrata më të mira punësimi sesa firmat me pronësi shqiptare.
Tabela 3.34: Frekuenca e shqetësimeve kryesore në lidhje me punësimin me të cilat hasen bizneset/ndërmarrjet në Kornizë, sipas Pronësisë
Shqetësimet për Punësimin
|
Të huaj Shqiptarë Të
përbashkët
|
Totali
|
Niveli i papërshtatshëm i kualifikimit të forcës së punës
Humbja e aftësive profesionale si rezultat i papunësisë afatgjatë
Sistemi Arsimor nuk i plotëson nevojat e ekonomisë për aftësi
Pagat e ulëta
Qëndrimi i punëkërkuesve/kultura e punës
Barra e lartë fiskale përsa i përket punësimit
Të tjera (të përziera)
|
31.9% 32.6% 47.5%
14.4% 8.4% 7.7%
15.4% 12.1% 12.4%
4.7% 19.0% 12.7%
49.5% 39.0% 54.7%
28.5% 28.3% 27.3%
0.3% 3.0% 6.2%
|
33.0%
8.6%
12.2%
18.4%
39.8%
28.3%
3.0%
|
Numri total i bizneseve me të paktën një shqetësim
|
76.8% 85.5% 88.3% 85.3%
|
Shënim: Të gjitha shifrat janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në nëngrupin përkatës të Pronësisë
Perspektiva e bizneseve
Megjithëse Anketa e Nevojave për Aftësi 2012 doli në konkluzionin se pritshmëria e bizneseve kishte të bënte me rritjen e numrit të punonjësve gjatë vitit të ardhshëm, rezultatet e anketës aktuale tregojnë se një optimizëm i tillë nuk është realist. Kështu, shumica e bizneseve në Kornizë nuk kanë pësuar ndryshime në asnjë nga treguesit e brendshëm ekonomik të tilla si qarkullimi i stafit (turnover), punësimi dhe investimet. Megjithatë, është e qartë që numri i bizneseve që kanë patur rënie në lëvizjen e stafit (turnover) gjatë periudhës qershor 2013 - qershor 2014 është tre herë më i lartë se numri i bizneseve që e kanë rritur atë (31.1% kundrejt 10.4%), dhe po në të njëjtën mënyrë numri i bizneseve që e kanë ulur numrin e punonjësve është dy herë më i lartë sesa numri i atyre që e kanë rritur atë (20.8% kundrejt 10.2%).
Tabela 3.35: Tendenca e treguesve kryesorë ekonomikë gjatë 12 muajve të fundit
Treguesit ekonomikë
|
KAMPIONI
|
KORNIZA
|
Në rritje Në rënie Të pandryshuar Asnjë
përgjigje
|
Në rritje Në rënie Të pandryshuar Asnjë
përgjigje
|
Qarkullimi i stafit (Turnover)
Nr. i Punëtorëve
Investimet
|
395 394 636 93
415 339 742 22
462 265 755 36
|
3,710 11,147 18,766 2,193
3,670 7,443 23,245 1,458
6,052 6,730 21,716 1,318
|
Qarkullimi i stafit
(Turnover)
Nr. i Punëtorëve
Investimet
|
26.0% 26.0% 41.9% 6.1%
27.3% 22.3% 48.9% 1.4%
30.4% 17.5% 49.7% 2.4%
|
10.4% 31.1% 52.4% 6.1%
10.2% 20.8% 64.9% 4.1%
16.9% 18.8% 60.6% 3.7%
|
Shënim: Të gjitha shifrat në %, janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në Shqipëri
Analiza e punësimit dhe e rekrutimeve të pritshme sipas madhësisë së biznesit na siguron edhe një shpjegim të situatës së përmendur më lart. Kështu, duke krahasuar shifrat e Rritjes kundrejt Zbritjes në total në grupin e bizneseve “Mikro&Të Vogla”, është vënë re që numri i përgjithshëm i punonjësve aktualë mbetet përafërsisht në të njëjtat nivele. Situata paraqitet e ndryshme për grupin e bizneseve të mesme dhe të mëdha, tek të cilat shohim se numri i përgjithshëm i punonjësve aktualë është 3.4 herë më i lartë (82,228 kundrejt
24,016) për nëngrupin “Në Rritje”.
Meqenëse kompanitë me numër të pandryshueshëm punonjësish priren të jenë më të qëndrueshme, ne mund të përdorim të dhënat e tyre për të krijuar një ide në vija të përgjithshme për normën e zëvendësimit të punonjësve që është shumë afër me “normën e rekrutimeve të reja” për nëngrupin e pandryshuar. Prandaj, norma e zëvendësimit të punonjësve është 11.8% për firmat “Mikro & Të Vogla” dhe 7.4% për ato të “Mesme & Të Mëdha”.
Si përmbledhje, ekziston një prirje e përgjithshme për fuqizimin e grupit të “Mesëm dhe të Madh”, të shtyrë nga një nëngrup i cili përmban ¼ e punonjësvë të tërë sektorit privat në Shqipëri. Ky grup kompanish i cili pati një prirje pozitive në punësim në të shkuarën e afërt, ka në plan ta ruajë këtë prirje në rritje
(26.2%>>11.8% dhe 14.1%>>7.4%). Në shifra totale, numri total i punonjësve u rrit nga viti 2013 deri në vitin 2014, dhe pritet që të pësojë rritje përsëri në vitin 2015. Sa më i vogël që të jetë biznesi në madhësi, aq më shumë e ndjen konkurencën dhe aq më shumë përballet me presionin për uljen e numrit të punonjësve/ose i nënshtrohet ristrukturimit (norma e rekrutimeve të reja prej 25.7% për nëgrupin “Mikro & Të vogla në rënie” mund të konsiderohet si një tendencë për ristrukturim.
Tabela 3.36: Tendenca e punësimit (p.sh. rritja/rënia/numri i pandryshuar i punonjësve gjatë 12 muajve të fundit) sipas Madhësisë, në Kornizë
Madhësia
|
Treguesit
|
Numrat
|
% me grupin total për Shqipërinë
|
Në rritje Në rënie Të
pandryshuar
|
Në rritje Në rënie Të
pandryshuar
|
Firmat Mikro&
Të vogla
|
Numri i firmave
Punonjësit
Rekrutimet në 12 muajt e ardhshëm
Shkalla e rekrutimeve të reja
|
2,740 6,974 22,106
21,248 24,461 80,660
5,569 6,289 9,542
26.2% 25.7% 11.8%
|
8.3 21.0 66.6
16.0 18.5 60.8
25.6 28.9 43.9
|
Firmat e Mesme&
Të mëdha
|
Numri i firmave
Punonjësit
Rekrutimet në 12 muajt e ardhshëm
Shkalla e rekrutimeve të reja
|
930 469 1,138
82,228 24,016 77,944
11,602 2,987 5,742
14.1% 12.4% 7.4%
|
35.5 17.9 43.5
43.9 12.8 41.6
56.8 14.6 28.1
|
Duke zbërthyer rezultatet e anketës sipas rajoneve, është vënë re që rajoni i Veriut dhe ai Qendror kanë model të ngjashëm përsa i përket trendeve të treguesve kryesorë ekonomikë, ndërsa Jugu është gjendur qartazi në një situatë më të keqe gjatë 12 muajve të fundit. Kështu, gati gjysma e bizneseve në rajonin e Jugut (51.0%) deklarojnë rënie në lëvizjen e stafit (turnover) dhe gati 1/3-ta deklarojnë rënie në numrin e investimeve si edhe në numrin e punonjësve. Ndërkohë, përqindja e bizneseve që deklarojnë rritje në lëvizjen e stafit (turnover) si edhe në punësim është shumë i ulët, përkatësisht 7.1% dhe 5.7%.
Tabela 3.37: Tendenca e treguesve kryesorë ekonomikë për bizneset në Kornizë, gjatë 12 muajve të fundit, sipas Rajonit
Treguesit ekonomikë
|
Veri
|
Qendër
|
Jug
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
Qarkullimi i stafit (Turnove)
Nr. i Punëtorëve
Investimet
|
13.3% 23.9% 58.1%
11.0% 12.4% 73.1%
12.0% 13.4% 72.3%
|
10.6% 25.2% 56.9%
12.0% 19.8% 62.7%
20.7% 15.0% 60.7%
|
7.1% 51.0% 37.0%
5.7% 30.7% 62.0%
13.1% 32.2% 49.6%
|
Shënim: Të gjitha shifrat në %, janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në Shqipëri
Na rezulton se Sektori i “Minierave dhe Guroreve” është edhe sektori që ka patur më shumë rritje gjatë 12 muajve të fundit. Në të tre treguesit, bizneset e këtij nëngrupi kanë deklaruar një vlerë “të rritur”. Kështu, 46.0% e kompanive të Minierave dhe Guroreve i rritën investimet e tyre gjatë 12 muajve të fundit, krahasuar me 16.6% të cilat ulën investimet e tyre.
Sektorë të tjerë të cilët kanë punuar mirë janë “Shërbimet financiare dhe Sigurimeve” (përsa i përket punësimit dhe investimeve) dhe “Furnizimi me ujë, kanalizimet, mbetjet” (përsa i përket stafit-turnover dhe investimeve) i cili ka përqindjen më të lartë të bizneseve me turnover në rritje, por përqindjen e dytë më të lartë të bizneseve që po ulin numrin e punonjësve. Kjo mund të shpjegohet me ndërmarrjet shtetërore të “Furnizimit me ujë” të cilat po rrisin qarkullimin e stafit dhe investimet dhe në të njëjtën kohë duket sikur po ulin punësimin.
Dy sektorët që vuajnë më shumë përsa i përket të tre treguesve janë “Ndërtimi”, i cili pati një rënie të ndjeshme në të gjithë treguesit, si edhe sektori i “Informacionit dhe Komunikimit”, i cili, megjithëse nuk paraqitet aq keq sa Ndërtimi, përsëri pati një rënie neto të konsiderueshme.
Tabelat 3.38: Tendenca e treguesve kryesorë ekonomikë për bizneset në Kornizë, gjatë 12 muajve të fundit, sipas Sektorit Ekonomik
Sektori Ekonomik
|
Qarkullimi stafit (Turnover)
|
Numri i Punonjësve
|
Investimet
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
Në rritje Në rënie Pandrysh.
|
BMinierat dhe guroret
CProdhimi
D Elektriciteti, gazi, avulli…
E Furnizimi me ujë, kanalizimet, mbetjet
F Ndërtimi
G Tregtia me shumicë &pakicë, riparime
H Transporti dhe magazinimi
IShërbimi i hotelerisë dhe ushqimit
J Informacioni dhe komunikimi
K Aktivitetet financiare dhe sigurimet
L Aktivitetet e pasurive të patundshme
M Profesionale, shkencore dhe teknike
N Shërbime administrative dhe mbështetëse
R Artet, argëtimi dhe rekreacioni
S Aktivitetet e tjera të shërbimit
|
45.8% 37.1% 16.7%
15.4% 44.1% 40.2%
11.1% 3.5% 83.4%
48.1% 7.4% 37.8%
13.0% 52.8% 30.8%
8.8% 26.9% 60.3%
24.5% 32.7% 40.1%
6.4% 37.4% 51.1%
9.8% 43.2% 46.1%
21.6% 27.5% 46.6%
8.9% 21.2% 60.4%
14.2% 20.6% 52.7%
21.2% 28.7% 32.8%
6.8% 2.8% 60.0%
|
40.8% 26.3% 32.5%
10.4% 25.2% 64.0%
1.6% 52.9% 45.5%
28.6% 41.1% 30.3%
15.6% 50.6% 33.8%
8.8% 13.8% 74.9%
32.4% 32.5% 28.7%
5.9% 25.1% 66.6%
7.8% 28.9% 63.3%
22.6% 1.2% 72.5%
7.6% 9.8% 69.9%
21.6% 23.9% 54.5%
6.5% 39.6% 53.9%
12.2% 8.8% 56.8%
|
46.0% 16.6% 37.0%
19.9% 21.6% 57.8%
42.6% 42.2% 15.2%
34.5% 6.3% 51.8%
17.0% 44.7% 36.2%
10.5% 17.4% 69.3%
37.6% 16.9% 34.7%
15.8% 16.1% 67.9%
18.3% 30.2% 51.5%
29.7% 8.3% 52.1%
11.8% 16.4% 67.6%
22.8% 25.9% 49.4%
37.8% 7.6% 40.1%
32.2% 3.1% 42.5%
|
Totali
|
10.4% 31.1% 52.4%
|
10.2% 20.8% 64.9%
|
16.9% 18.8% 60.6%
|
Shënim: Të gjitha shifrat në %, janë përllogaritur si përqindje mbi numrin total të firmave në Shqipëri
4 AFTËSITË DHE ZOTËSITË E STAFIT EKZISTUES
Bizneset u pyetën nëse punonjësit e tyre ekzistues i kanë aftësitë përkatëse për të kryer detyrat e tyre. Vetëm 14.9% e bizneseve në kornizë kanë deklaruar se punonjësit e tyre aktualë kanë mungesë aftësish.
Tabela 4.1: Numri i bizneseve me punonjës që nuk kanë aftësitë përkatëse
|
Kampioni
|
Korniza
|
Variante
|
Firmat %
|
Firmat %
|
|
PO,ka mungesë aftësish
JO, të gjithë kanë aftësitë e duhura
|
417 27.5%
1,101 72.5%
|
5,332 14.9%
30,484 85.1%
|
Totali
|
1,518 100.0%
|
35,816 100.0%
|
Mungesa e aftësive përkatëse të punonjësve aktualë duket se është shumë e lartë për sektorët e “Furnizimit me ujë, kanalizimeve, mbetjeve” dhe “Minierat dhe guroret” përkatësisht në masën 41.9% dhe 40.2% të kompanive në sektor.
Një fakt pozitiv lidhet me sektorët e “Informacionit dhe Komunikimit”, “Aktivitetet financiare dhe sigurimeve” dhe “Shërbimeve profesionale, shkencore dhe teknike” të cilët janë më specifikë dhe kërkojnë aftësi më të larta profesionale dhe teknike si edhe janë sektorët ku shumë pak biznese kanë deklaruar se kanë punonjës të cilëve ju mungojnë aftësitë përkatëse për të kryer detyrën e caktuar.
Tabela 4.2: Numri i bizneseve në Kornizë, punonjësit e të cilëve nuk kanë aftësitë përkatëse, sipas Sektorit
Sektori Ekonomik
|
Firmat % në Sektor
|
B Minierat dhe guroret
C Prodhimi
D Elektriciteti, gazi, avulli…
E Furnizimi me ujë, kanalizimet, mbetjet
F Ndërtimi
G Tregtia me shumicë &pakicë, riparime
H Transporti dhe magazinimi
I Shërbimi i hotelerisë dhe ushqimit
J Informacioni dhe komunikimi
K Aktivitetet financiare dhe sigurimet
L Aktivitetet e pasurive të patundshme
M Profesionale, shkencore dhe teknike
N Shërbime administrative dhe mbështetëse
R Artet, argëtimi dhe rekreacioni
S Aktivitetet e tjera të shërbimit
|
119 40.2%
987 22.2%
57 23.1%
39 41.9%
642 26.1%
1,684 13.2%
145 22.7%
1,228 16.3%
64 8.1%
4 0.8%
6 6.8%
126 5.4%
141 17.6%
35 16.8%
53 2.0%
|
Totali
|
5,332 14.9%
|
Për shkak të lidhjes së fortë reciproke midis madhësisë së biznesit dhe dukurisë që këto biznese kanë të paktën një pozicion me punonjës me mungesë aftësish, vihet re një shifër e lartë e papritur që lidhet me bizneset e vogla (26.5%).Arsyeja lidhet me kamerierët & banakierët. Kështu, më shumë se 95% e bareve &restoranteve, që përfaqësojnë rreth 10% të bizneseve të vogla në Shqipëri nuk janë të kënaqur me aftësitë e kamerierëve/banakierëve të tyre.
Tabela 4.3: Numri i bizneseve në Kornizë, punonjësit e të cilëve nuk kanë aftësitë përkatëse, sipas grupit të Madhësisë
Madhësia
|
Firmat % në grupin e Madhësisë
|
Mikro [1-4]
I madh [5-19]
I mesëm[20-79] I madh [80+]
|
2,078 8.8%
2,547 26.5%
508 23.7%
199 41.8%
|
Totali
|
5,332 14.9%
|
Rajoni i Jugut ka normën më të lartë (22.4%) të bizneseve të pakënaqura me aftësitë e punonjësve të tyre.
Tabela 4.4: Numri i bizneseve në Kornizë, punonjësit e të cilëve nuk kanë aftësitë përkatëse, sipas Rajonit
Rajoni
|
Firmat % në Rajon
|
Veri
Qendër
Jug
|
1,194 14.8%
2,207 11.5%
1,931 22.%
|
Totali
|
5,332 14.9%
|
Shifrat e anketës tregojnë që ekziston një numër relativisht i lartë baresh dhe restorantesh në Shqipëri dhe menaxherët e tyre duket se janë kryesisht të pakënaqur me personelin e tyre, të tillë si kamerierët, banakierët dhe kuzhinierët. Është interesant për t’u përmendur fakti që kompanitë të cilat janë të pakënaqura me kamerierët kanë 63% meshkuj si fuqi punëtore.
Në grupin e biznesit të Mesëm & Të Madh vihet re një diferencim i qartë i operatorëve të makinave qepëse. Rritja e shpejtë gjatë viteve të fundit e industrisë së modës dhe veshjeve në Shqipëri ka krijuar një jërjesë të lartë për këtë profesion. Për shkak të madhësisë së bizneseve, ekziston një nevojë e vazhdueshme për zëvendësimin e stafit dhe/ose shtim të numrit të tyre. Nga këndvështrimi gjinor, bizneset të cilët kërkojnë operatorë të makinave qepëse me aftësi më të mira kanë një strukturë pune të përbërë nga rreth 93% femra.
Tabela 4.5: 20 Profesionet kryesore të renditura nga numri i përllogaritur i firmave në Kornizë, të cilat kanë mungesë aftësish
Klasifikimi
|
Shqipëria
|
VetëmMikro&Të vogla
|
Vëtëm të Mesme&Të Mëdha
|
Profesioni Firmat
|
Profesioni Firmat
|
Profesioni Firmat
|
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
|
Kamerier 914
Banakier 454
Shitës 449
Kuzhinier 446
Marangoz dhe mobilier 226
Shitës me shumicë 205
Operatorë të makinave qepëse 191
Punëtor patinimi 174
Murator 168
Pastrues 154
Teknik i inxhinierisë mekanike 146
Mekanik makinerish 138
Shofer 132
Mekanik automjetesh 130
|
Kamerier 862
Shitës 438
Kuzhinier 430
Banakier 425
Marangoz dhe mobilier 222
Shitës me shumicë 202
Murator 157
Punëtor patinimi 148
Teknikë të inxhinierisë mekanike 146
Pastrues 131
Mekanik automjetesh 126
Mbushës raftesh 121
Punëtor duralumini 120
Shofer 108
|
Operator i makinës qepëse 147
Kamerier 52
Teknik i inxhinierisë mekanike 44
Operator makinerie për prodhimin e këpucëve 43
Hidraulik dhe montues tubash 40
Operator i impianteve të lëvizshme 32
Prerës veshjesh/lëkure 31
Saldator 29
Elektriçist 29
Banakier 29
Punëtor patinimi 26
Shofer 24
Nëpunës magazine 24
Pastrues 23
|
Klasifikimi
|
Shqipëria
|
Vetëm Mikro&Të Vogla
|
Vetëm Të Mesme&Të Mëdha
|
Profesioni Firmat
|
Profesioni Firmat
|
Profesioni Firmat
|
15
16
17
18
19
20
|
Mbushës raftesh 123
Punëtor duralumini 120
Llogaritar 111
Furrtar, pastiçer 107
Electriçist 104
Arkëtar 103
|
Furrtar, pastiçer 103
Arkëtar 102
Llogaritar 95
Mekanikë makinerish 94
Pritës në klub/restorant 88
Inxhinier elektrik 86
|
Roje sigurie 21
Operator në Call Center 19
Inxhinier Ndërtimi 17
Paketues me dorë 17
Kuzhinier 16
Llogaritar 16
|
Në përgjithësi profesionet e perceptuara si profesione që kanë një numër relativisht të lartë punonjësish brenda sektorit janë edhe profesionet që gjenden në numrin më të madh të kompanive ku punonjësit e punësuar në profesionet përkatëse kanë mungesë aftësish.
Tabela 4.6: Profesionet (të grupuara sipas kodit ISCO) ku haset më shpesh mungesa e aftësive për secilin Sektor dhe numri i përllogaritur i rasteve me mungesë aftësish nga firmat në Kornizë sipas Sektorit
Kodi ISCO (3 shifrat e para) dhe përshkrimi Rastet
B…
|
|
Minierat dhe Guroret
|
255
|
|
811
|
Operatorë impiantesh në miniera dhe në përpunimin e mineraleve
|
54
|
|
723
|
Mekanikë dhe riparues makinerish
|
41
|
|
754
|
Punëtor artizan dhe punë të tjera të ngjashme
|
36
|
C
|
|
Prodhimi
|
1,301
|
|
815
|
Operatorë makinerish për produkte tekstili, gëzofi dhe lëkure
|
256
|
|
751
|
Punëtor për përpunimin e ushqimit dhe punë të ngjashme
|
213
|
|
522
|
Shitës në dyqan
|
127
|
|
721
|
Punonjës të strukturave metalike, modelist dhe saldator
|
126
|
|
753
|
Punëtorët e veshjeve dhe punë të ngjashme
|
67
|
D
|
|
Energjia,gazi, avulli…
|
73
|
|
313
|
Teknikë për kontrollin e procesit
|
25
|
|
741
|
Instalues dhe riparues paisjesh elektrike
|
16
|
E
|
|
Furnizimi me ujë, kanalizimet, mbetjet….
|
73
|
|
712
|
Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
22
|
|
313
|
Teknikë për kontrollin e procesit
|
19
|
F
|
|
Ndërtim
|
1,239
|
|
711
|
Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
442
|
|
712
|
Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
229
|
|
311
|
Teknikë të shkencave fizike dhe inxninierike
|
103
|
|
214
|
Specialistë inxhinierie (duke përjashtuar elektroteknologjinë)
|
82
|
|
741
|
Instalues dhe riparues paisjesh elektrike
|
67
|
G
|
|
Tregtia me shumicë dhe pakicë, riparimet…
|
2,172
|
|
522
|
Shitës në dyqan
|
527
|
|
933
|
Punëtorë transporti dhe magazinimi
|
183
|
|
311
|
Teknikë të shkencave fizike dhe inxhinierike
|
175
|
|
723
|
Mekanikë dhe riparues makinerish
|
162
|
|
832
|
Drejtues makinash, furgonësh dhe motorrësh
|
120
|
H
|
|
Transportimi dhe magazinimi
|
192
|
|
412
|
Sekretarë (e përgjithshme)
|
56
|
|
833
|
Drejtues kamionësh të rëndë dhe autobuzësh
|
46
|
I
|
|
Shërbimet e hotelerisë dhe ushqimit
|
1,914
|
|
513
|
Kamerierët dhe banakierët
|
1,340
|
|
512
|
Kuzhinierët
|
263
|
|
516
|
Punonjës të shërbimeve të tjera personale
|
88
|
|
422
|
Punonjës për informimin e klientit
|
72
|
J Informacioni dhe Komunikimi 96
252 Specialistë për bazë të dhënash dhe rrjete 40
352 Teknikë telekomunikacioni dhe transmetimi 20
|
K &L Aktivitetet financiare dhe sigurimeve &
Aktivitetet e Pasurive të Patundshme Pak të dhëna
|
M Aktivitetet profesionale, shkencore dhe teknike
216 Arkitektë, urbanistë, topografë dhe projektues
214 Specialistë inxhinierie (duke përjashtuar elektro-teknologjinë)
215 Inxhinierë për elektro-teknologji
|
280
|
136
55
49
|
N Shërbimi administrativ dhe mbështetës
422 Punonjës për informimin e klientëve
541 Punonjës të shërbimeve mbrojtëse
|
168
|
69
37
|
R Artet, argëtimi dhe rekreacioni
262 Punonjës biblioteke, arkivistë dhe kuratorë
|
134
|
43
|
S Aktivitete të tjera shërbimi
912Punëtorë për larjen me dorë të automjeteve, dritareve, rrobave dhe punë të ngjashme
|
87
|
43
|
Shënim : Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5profesione;prandaj një pjesë e vogël e tyre përfaqësohet me me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin.
1rast = 1firmë x 1 profesion.
Më shumë se gjysma e rasteve me mungesë aftësish (4,007 nga 7,995) i përket bizneseve të vogla. Përveç profesionit të “kamerierit”, të përshkruar tashmë, ky mund të jetë një tregues që bizneset e Vogla (5-19 punonjës) kanë patur më shumë vështirësi përsa i përket Burimeve Njerëzore (BNj). Mund të themi se një biznes i kësaj madhësie mund të mos jetë aq i madh sa për të përballuar edhe një specialist për BNj, por në të njëjtën kohë nuk është aq i vogël sa të mund t’ja lejojë vetes mungesën e një specialisti për BNj. Në një rast të tillë, roli i institucioneve ndërmjetëse si zyrat e punësimit të SHKP apo kompanitë private të rekrutimit mund të kenë rol për të plotësuar nevojat e rekrutimit të bizneseve të vogla.
Tabela 4.7: Profesionet (të grupuara sipas kodit ISCO) ku haset më shpesh mungesa e aftësive për secilin grup Madhësie dhe numri i përllogaritur i rasteve të mungesës së aftësive në Kornizë sipas grupit të Madhësisë
Kodi ISCO (3 shifrat e para) dhe përshkrimi Rastet
|
Mikro
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
522 Shitës në dyqan
751 Punëtorë për përpunimin e ushqimit dhe punë të ngjashme
513 Kamerierë dhe banakierë
512 Kuzhinierë
712 Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
721 Punëtorë të strukturave prej metali, modelistë dhe saldatorë
311 Teknikë të shkencave fizike dhe inxhinierike
933 Punëtorë transporti dhe magazinimi
422 Punëtorë për informimin e klientit
|
2,634
|
296
251
202
185
182
178
165
146
123
113
|
Të vogla
513 Kamerierë dhe banakierë
522 Shitës në dyqan
512 Kuzhinierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
216 Arkitektë, urbanistë, topograf dhe projektues
723 Mekanikë dhe riparues makinerish
521 Shitës në rrugë dhe në treg
311 Teknikë të shkencave fizike dhe inxhinierike
833 Drejtues të kamionëve të rëndë dhe autobuzëve
214 Engineeringprofessionals(excludingelectrotechnology)
|
4,007
|
1,102
390
248
209
158
145
129
116
113
99
|
Të Mesme
815 Operatorë të makinerive për produktet tekstile, gëzofi dhe lëkure
513 Kamerierë dhe banakierë
712 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
723 Mekanikë dhe riparues makinerish
|
954
|
127
79
62
47
|
Të Mëdha
815 Operatorë të makinerive për produktet tekstile, gëzofi dhe lëkure
753 Punëtorë për prodhimin e veshjeve dhe punë të ngjashme
214 Specialistë inxhinierie (duke përjashtuar elektro-teknologjinë)
|
400
|
84
58
20
|
Numri total i rasteve: 7,995
|
Shënim : Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5profesione;prandaj një pjesë e vogël e tyre përfaqësohet me me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin. 1rast = 1firmë x 1 profesion.
Përsa i përket situatës së mungesës së aftësive në tre rajonet, vihet re një model i ndryshmën nga rajoni në rajon. Mungesat në Rajonin e Veriut lidhen më shumë profesionet që i përkasin prodhimit, minierave dhe ndërtimit. Mangësitë në Rajonin Qendror janë më shumë të lidhura me sektorin e shërbimeve, ndërsa në Rajonin e Jugut mungesat lidhen me sektorin e shërbimeve dhe me atë të ndërtimit.
Tabela 4.8: Profesionet (të grupuara sipas kodit ISCO) ku haset më shpesh mungesa e aftësive për secilin Rajon dhe numri total i përllogaritur i rasteve të mungesës së aftësive në Kornizë, sipas Rajonit
Kodi ISCO (3 shifrat e para) dhe përshkrimi Rastet
|
Rajoni i Veriut
311 Teknikë të shkencave fizike dhe inxhinierike
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
513 Kamerierë dhe banakierë
214 Specialistë inxhinierie (duke përjashtuar elektro-teknologjinë)
815 Operatorë të makinerive për produkte tekstile, gëzofi dhe lëkure
832 Drejtues makine, furgoni dhe motorri
723 Mekanikë dhe riparues makinerish
811 Operatorë të impianteve në miniera dhe në përpunimin e mineraleve
|
1,598
|
204
167
112
87
74
73
71
56
|
Rajoni Qendror
513 Kamerierë dhe banakierë
512 Kuzhinierë
522 Shitës në dyqan
723 Mekanikë dhe riparues makinerish
216 Arkitektë, urbanistë, topografë dhe projektues
933 Punëtorë transporti dhe magazinimi
911 Pastrues dhe ndihmës në shtëpi, hotele dhe zyra
815 Operatorë të makinerive për produktet tekstile, gëzofi dhe lëkure
751 Punëtorë për përpunimin e ushqimit dhe punë të ngjashme
|
3,403
|
663
245
178
174
149
142
117
109
107
|
Rajoni i Jugut
513 Kamerierë dhe banakierë
522 Shitës në dyqan
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
512 Kuzhinierë
712 Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
721 Punëtorë për struktura metali, modelistë dhe saldatorë
521 Shitës në rrugë dhe në treg
422 Punonjës për informimin e klientëve
751 Punëtorë për përpunimin e ushqimit dhe punë të ngjashme
|
2,994
|
593
458
300
200
173
136
129
127
121
|
Numri total i rasteve: 7,995
|
Shënim : Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5profesione;prandaj një pjesë e vogël e tyre përfaqësohet me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin. 1rast = 1firmë x 1 profesion.
“Njohuri të pamjaftueshme në momentin e rekrutimit” është arsyeja më e përzgjedhur përsa i përket mungesës së aftësive në biznese. Në mënyrë të veçantë, kjo arsye duket se shfaqet disa herë më shumë në sektorët e Prodhimit dhe Tregtisë me Shumicë, Pakicë dhe riparimeve sesa në sektorët e tjerë me përkatësisht 1,028 dhe 1,329 raste.
Në sektorin e Ndërtimit, çdo arsye potenciale për të shkaktuar mungesë aftësish është përzgjedhur nga një numër relativisht i lartë biznesesh në sektor (20%-33% nga një numër total prej 2,460 kompanish ndërtimi).
E njëjta situatë si me sektorin e Ndërtimit, por paksa më e zbutur, shfaqet edhe në sektorin e Shërbimeve të Akomodimit dhe Ushqimit. Ndryshe nga çdo sektor tjetër për kompanitë e shërbimeve të Akomodimit ////dhe Ushqimit, arsyeja më e shpeshtë është “mungesa e motivimit” e vlerësuar si e tillë në 956 kompani në sektor.
Tabela 4.9: Numri i përllogaritur i arsyeve kryesore për të gjitha rastet e mungesës së aftësive të firmave në Kornizë, sipas sektorit
Arsyet për aftësitë e munguara
|
B C D E F G H I J M N R S
|
Totali
|
Njohuri të pamjaftueshme në momentin e rekrutimit
|
1761,028 25 42 8121,329 83 889 92 176 105 107 73
|
4,938
|
Mungesë/pamjaftueshmëri trajnimi për vendin e punës
|
16 149 18 17 503 47 97 567 4 18
|
1,437
|
Rekrutim i gabuar
|
74 323 25 15 548 291 12 623 17 107
|
2,036
|
Ndryshim i shpeshtë i punës
|
35 492 14 577 686 43 858 1 103 34 21
|
2,866
|
Aftësi e pamjaftueshme për të nxënë
|
62 364 2 15 543 345 123 777 6 37 107 13
|
2,394
|
Mungesë eksperience/i porsa rekrutuar
|
90 497 30 21 725 396 105 797 5 210 55 21 11
|
2,968
|
Mungesë motivimi
|
4 278 8 512 485 3 956 2 19 107 14
|
2,392
|
Shënime: 1. Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5profesione; prandaj, një pjesë e vogël e tyre janë përfaqësuar me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin. 1rast = 1firmë x 1profesion
B= Minierat dhe guroret
C= Prodhimi
D= Energjia, gazi, avulli…
E= Furnizimi me ujë, kanalizimet,
mbetjet…..
F= Ndërtimi
G= Tregtia me shumicë dhe pakicë,
riparimi…..
H= Transportimi dhe magazinimi
I= Shërbimet e hotelerisë dhe ushqimit
J= Informacioni dhe komunikimi
K= Aktivitete financiare dhe sigurimet
L= Aktivitete të pasurive të patundshme
M= Aktivitete profesionale, shkencore
dhe teknike
N= Shërbime administrative dhe
mbështetëse
R= Artet, argëtimi dhe rekreacioni
S= Aktivitete të tjera shërbimi
Përsëri, kur flasim për arsyet kryesore për mungesën e aftësive, Rajoni i Jugut duket se është edhe rajoni më problematik. Pavarësisht nga fakti që rajoni i Veriut dhe i Jugut kanë pothuajse të njëjtin numër biznesesh në kornizë, Jugu ka frekuencën e rasteve 2-11 herë më të lartë sesa rajoni i Veriut për secilën nga arsyet e listuara për mungesën e aftësive. Është e vështirë të zbulohen arsyet që qëndrojnë pas një fakti të tillë pa kryer një studim, por ato mund të lidhen me kulturën që mbizotëron në rajon (më kërkues), me arsimimin/eksperiencën, etj.
Tabela 4.10: Numri i përllogaritur i arsyeve kryesore për të gjitha rastet e mungesës së aftësive të firmave në Kornizë sipas Rajonit
Arsyet për mungesën e aftësive
|
Veri Qendër Jug
|
Totali
|
Njohuri të pamjaftueshme në momentin e rekrutimit
|
1,029 1,734 2,175
|
4,938
|
Mungesë/pamjaftueshmëri trajnimi për vendin e punës
|
79 452 906
|
1,437
|
Rekrutim i gabuar
|
220 399 1,418
|
2,036
|
Ndryshim i shpeshtë i punës
|
151 1,448 1,267
|
2,866
|
Aftësi të pamjaftueshme për të nxënë
|
427 728 1,239
|
2,394
|
Mungesa e eksperiencës/i porsa rekrutuar
|
765 795 1,408
|
2,968
|
Mungesa e motivimit
|
244 864 1,284
|
2,392
|
Shënim: Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5 profesione; prandaj, një pjesë e vogël e tyre janë përfaqësuar me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin. 1rast = 1firmë x 1profesion
Secila arsye potenciale për mungesën e aftësive lidhet me të njëjtat grupe profesionesh: Kamerierët/Banakierët, Punëtorët e Ndërtimit dhe personat që merren me shitje. Ky fakt e përforcon logjikën se arsyet janë shumë më të ndërlidhura me njëra-tjetrën, ku shkaku më i fortë është “Njohuritë e pamjaftueshme në momentin e rekrutimit” që do të thotë se kjo është ajo që mund të gjeni në tregun e punës.
Si përfundim, arsyeja mbizotëruese përse afërsisht 15% e bizneseve në Shqipëri po përballen me mungesën e aftësive të stafit të tyre është e përgjithshme pasi tregu i punës nuk mund t’ju ofrojë atyre kandidatë me njohuri dhe aftësi të mjaftueshme. Megjithatë, profesionet të cilat kanë më shumë mungesë aftësish janë profesionet e kamerierit, punëtorëve të ndërtimit dhe personave që merren me shitjet dhe trajnimi në vendin e punës mund të rezultojë shumë i dobishëm për kapërcimin e një problem të tillë.
Tabela 4.11: Profesionet më të zakonshme (të grupuara sipas kodit ISCO) për secilën arsye kryesore për mungesën e aftësive
Arsyet për mungesën e aftësive & kodi ISCO (3 shifrat e para) Rastet
|
Njohuri të pamjaftueshme në momentin e rekrutimit
513 Kamerierë dhe banakierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
522 Shitës në dyqan
311 Teknikë të shkencave fizike dhe inxhinierike
712 Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
422 Punonjës për informimin e klientëve
721 Punëtorë për strukturat metalike, modelistë dhe saldator
|
4,938
|
593
403
387
236
227
206
204
|
Mungesë/pamjaftueshmëri trajnimi për vendin e punës
513 Kamerierë dhe banakierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
712 Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
1,437
|
322
274
208
|
Rekrutim i gabuar
513 Kamerierë dhe banakierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
522 Shitës në dyqan
|
2,036
|
408
322
201
|
Ndryshim i shpeshtë i punës
513 Kamerierë dhe banakierë
522 Shitës në dyqan
512 Kuzhinierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
2,866
|
573
496
359
328
|
Aftësi të pamjaftueshme për të nxënë
513 Kamerierë dhe banakierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
712 Përfundues ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
2,394
|
462
288
225
|
Mungesa e eksperiencës/të porsa rekrutuar
513 Kamerierë dhe banakierë
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
723 Mekanikë dhe riparues makinerish
|
2,968
|
557
412
190
|
Mungesa e motivimit
513 Kamerierë dhe banakierë
522 Shitës në dyqan
711 Punëtorë ndërtimi dhe punë të ngjashme
|
2,392
|
690
359
252
|
Shënim: Secila kompani kishte variantin për të zgjedhur 0-5 profesione; prandaj, një pjesë e vogël e tyre janë përfaqësuar me më shumë se një profesion në shifrën totale për sektorin. 1rast = 1firmë x 1profesion
Siç pritej, mungesa e “Aftësive profesionale” përbën edhe një nga shqetësimet më të shpeshta për shumicën e grupeve të profesioneve individualisht, si edhe për numrin total të rasteve (59% prej tyre), ku kompanitë deklarojnë mungesën e aftësive. Megjithatë, tre grupet më problematike të profesioneve kanë mungesa kryesisht të aftësive që lidhen me fizionominë e vetë profesionit.
Për “Punonjësit e Shërbimeve Personale” (kamerierë, banakierë, kuzhinierë dhe pritëse) dhe në 60% të rasteve të vlefshme aftësitë e komunikimit përbëjnë edhe shqetësimin kryesor. Për “Punonjësit e Shitjeve” në 50% të rasteve të vlefshme, mungesa e aftësisë për të punuar në ekip është edhe mungesa që haset më shpesh. Ndërsa për “Punëtorët e Ndërtimit dhe Zanatet që lidhen me të (duke përjashtuar elektriçistët”një përqindje e lartë prej 86%o të rasteve të vlefshme nuk kanë eksperiencë të mjaftueshme pune.
Tabela 4.12: Frekuenca e aftësive dhe e kërkesave të tjera të cilat mungojnë në 5 grupet e profesioneve më të përzgjedhura ku vërehen aftësi të munguara
|
Përqindja e rasteve brenda nëngrupeve të kodit ISCO
|
Të gjitha profesionet
|
Aftësitttttttttëttëttttttëtëttëtëttttëtëtëtttëtttëtëtëtëtëtë
|
ISCO51 ISCO52 ISCO71 ISCO72 ISCO21
|
|
1. Aftësitë profesionale
2. Aftësitë për lexim & shkrim zyrtar
3. Aftësitë komunikuese
4. Kreativiteti
5. Aftësitë për përdorim kompjuteri
6. Aftësitë organizative
7. Aftësia për të punuar në ekip
8. Aftësia për të nxënë
9. Njohja e gjuhëve të huaja
|
50% 38% 85% 87% 86%
11% 1% 52% 4% 8%
60% 43% 47% 5% 3%
33% 44% 63% 13% 29%
37% 9% 62% 24% 7%
34% 24% 68% 25% 69%
49% 50% 49% 18% 17%
26% 42% 60% 34% 14%
17% 12% 0% 3% 12%
|
59%
11%
35%
28%
28%
34%
31%
33%
10%
|
10. Niveli i përshtatshëm i arsimit
11.Eksperienca e punës
12.Korrektësia/Integriteti
|
27% 44% 18% 16% 34%
50% 43% 86% 53% 56%
50% 39% 51% 38% 8%
|
31%
54%
39%
|
|
Përqindja e rasteve brenda nëngrupeve të kodit ISCO
|
Të gjitha profesionet
|
Aftësitë
|
ISCO51 ISCO52 ISCO71 ISCO72 ISCO21
|
|
13. Paraqitja e jashtme
14. Mosha
15. Gjinia
|
11% 6% 45% 1% 1%
19% 21% 52% 40% 12%
15% 6% 1% 22% 0%
|
10%
22%
9%
|
Totali në %
|
100% 100% 100% 100% 100%
|
100%
|
Numri total i rasteve (ose 100%)
|
1,964 838 836 587 453
|
7,995
|
Shënim: Përshkrimi i kodeve të grupimit ISCO për titujt e tabelës:
51=Punonjës të Shërbimeve Personale
52=Punonjës Shitje
71=Punëtorë Ndërtimi dhe punë të ngjashme (duke përjashtuar elektriçistët)
72=Punëtorë të strukturave metalike, makinerish dhe punë të ngjashme
21=Specialistët shkencorë dhe inxhinierikë
Numri i kompanive që kanë ndërmarrë të paktën një masë për adresimin e problemit të mungesës së aftësive të punonjësve ekzistues është 5,032. Kontraktimi (outsourcing) i këtyre shërbimeve dhe aplikimi i një skeme shtetërore punësimi përdoret shumë pak. Të gjitha variantet e tjera si zëvendësimi i stafit, rritja e trajnimit, etj. përdoren pak a shumë me të njëjtën frekuencë.
Tabela 4.13: Frekuenca e masave të ndërmarra për adresimin e problemit të mungesës së aftësive të stafit ekzistues
|
Kampioni
|
Korniza
|
Masat për adresimin e mungesës së aftësive
|
Firmat %
|
Firmat %
|
Zëvendësimi i stafit
Përmirësimi i procedurave të rekrutimit
Rritja e trajnimit
Kontraktimi (Outsourcing) i shërbimeve tek ekspertë dhe/ose kompani të specializuara
Gjetja e zgjidhjes brenda ndërmarrjes (organizatës së re)
Aplikimi i një skemëe shtetërore për punësimin/trajnimin
|
173 11.4%
175 11.5%
222 14.6%
43 2.8%
200 13.2%
47 3.1%
|
2,691 7.5%
2,392 6.7%
2,322 6.5%
251 0.7%
2,129 5.9%
575 1.6%
|
Numri total i bizneseve që kanë ndërmarrë të paktën një masë
|
403 26.5%
|
5,032 14.0%
|
Shënim: Përqindjet janë përllogaritur mbi numrin total të firmave përkatësisht në Kampion dhe në Kornizë
Pothuajse të gjitha kompanitë (94.4%) që kanë mungesë aftësish të punonjësve ekzistues, ndërmarrin të paktën një masë për adresimin e këtyre mungesave. Ky fakt është i vërtetë edhe për bizneset e vogla. Ndërkohë që zëvendësimi i stafit është një nga masat më të përdorura për grupin e biznesit mikro (64.6%), rritja e trajnimit është masa më e përdorur (63.3%) për grupin e biznesit të madh.
Tabela 4.14: Përqindja e firmave në Kornizë, të cilat kanë ndërmarrë masa për adresimin e problemit të mungesës së aftësive të stafit, për secilin grup Madhësie
Masat për adresimin e mungesës së aftësive
|
Mikro I vogël I Mesëm I madh
|
Totali
|
Zëvendësimi i stafit
Përmirësimi i procedurave të rekrutimit
Rritja e trajnimit
Kontraktimi (Outsourcing) i shërbimeve tek ekspertë dhe/ose kompani të specializuara
Gjetja e zgjidhjes brenda ndërmarrjes (organizatës së re)
Aplikimi i një skeme shtetërore për punësimin/trajnimin
|
64.6% 41.9% 42.9% 32.2%
46.5% 45.2% 35.6% 47.7%
40.6% 44.5% 42.9% 63.3%
2.7% 3.8% 12.2% 18.6%
49.5% 30.9% 42.9% 48.7%
5.9% 13.9% 9.4% 25.1%
|
50.5%
44.9%
43.5%
4.7%
39.9%
10.8%
|
Numri total i bizneseve që kanë ndërmarrë të paktën një masë
|
95.6% 92.4% 97.4% 98.5%
|
94.4%
|
Numri i firmave me punonjës të cilëve ju mungojnë aftësitë e duhura
(or100%)
|
2,078 2,547 508 199
100.0% 100.0% 100.0% 100.0%
|
5,332
100.0%
|
Dostları ilə paylaş: |