Şəmistan Nəzirli

üçün kontora getdim. Partiya təşkilat katibi məni həyəcanla qarşıladı, o, elə bildi 
ki, xoşagəlməz bir hadisə baş vermişdir, mən müvəffəqiyyətsizliyə uğramışam. O 
biri sexlərdən heç kəs qayıtmışdı.  İclasın nəticəsi haqqında məlumat verdikdə, 
katib mənə inanmaq istəmədi, təəccübləndi. Həqiqətən də mən bu müvəffəqiyyətə 
fəhlələr ilə yaratdığım ünsiyyətə görə nail olmuşdum. Zavoddan getdiyim gün 
tökmə sexinin kollektivi məni yola salmağa gəlmişdi, bu da yuxarıda yazdıqlarımı 
bir daha təsdiq edir. 
Oryol şəhərində yaşadığım və beş nömrəli zavodda işlədiyim müddət mənim 
həyatımın xüsusi aydın bir mərhələsi idi. O zamanın hadisələrinin  şəraiti və 
xüsusiyyəti mənim üçün tamamilə başqa rəngə boyanmışdı, ona görə  də bütün 
bunlar mənim xəyalımda silinməz iz buraxmışdır. 
Oryol şəhərində gəlib, öz direktor kabinetimə daxil olduqda mən aşağıdakı 
hissləri keçirdim; xüsusi şərait, tamamilə tanımadığım  şəhər, bir nəfər belə tanış 
adam yox, elə bil ki, başqa planetə düşmüşdüm. Görəsən nə olacaq? Maşınqayırma 
zavodunun texniki direktoru - yaxşı  səliqəli kabinetdə  bəzək üçün qoyulmuş 
müqəvva demək deyildi. Bu şəxs tam mənasında özünü unutmalı, yüzlərlə 
mexanizmin işini sazlamaq, istiqamətləndirınək, lap çətini isə ən mürəkkəb obyekt 
olan - insanla müəyyən istiqamətdə qarşılıqlı anlayış yaratmaq bacarığına malik 
olmalı idi. Mənim işə başladığım kollektiv yaşına, zehni inkişafina,  şəxsi 
maraqlarına və sairəyə görə hər cəhətdən çox müxtəlif idi. 
Təchizat və  təsərrüfatı idarə edən iki digər direktor müdir və kommersiya 
direktoru,  şöbə  rəisləri, sex rəisləri, mühəndis kollektivi və  nəhayət, fəhlələr - 
hamısı xüsusi müraciət tələb edirdi. Şəxsən özünün mənliyini itirınədən hər bir 
kəslə münasibət yaratmaq lazım idi. Başladığım işi yaxşı bilsəm də, kollektivin 
tam yeni olması bu məsələni çətinləşdirirdi. Oryol Rusiyanın ürəyi idi. Zavodun 
həyatını  əsl oryollular təşkil edirdi və onlar elə bil ki, möhkəm bir rus ailəsini 
təmsil edirdilər. O zaman həmişə olduğu kimi, özününkü qoyub, başqa millətin 
nümayəndəsinə üstünlük verilmirdi.  Rus xalqı başqa xalqlardan dözümlülüyü ilə 
kəskin fərqlənsə  də, özününkü ilə özgənin arasındakı  fərqı unutmur. Uzaq 
keçmişdə olan hadisələr, türklər, tatarlar ilə olan münasibətlər onların qəlblərinin 
gizli guşələrində dərin iz buraxmışdır. Bax, elə bu mühitdə İvan İvanoviçlərin yə 
Nikolay Nikolayeviçlərin içində, çətin ifadə olunan Faris bəy  İbrahimağa oğlu 
peyda olur, özü də texniki direktor kimi. Bu fikırlər məni təqib, edir, rahatlığımı 
pozurdu. Lakin sonralar vəziyyət, mən gözlədiyim kimi olmadı. 
Zavod ilə tanışlığa gələcək iş yoldaşlarıma baş  çəkmək ilə başladım. Baş 
direktor, kommersiya direktoru, zavod komitə  sədri ilə tanış olduqdan sonra 
partiya təşkilat katibi Aleksandra İvanovna Dudatskayanın yanına yollandım - o 
gün o, zavodda tapılmadı. Mən iki-üç gündən sonra zavod telefonu ilə onu aradım 
və xahiş etdim ki, o məni qəbul edə biləcəyi vaxtı təyin etsin. O, dedi ki, özü vaxt 
təyin edib, mənə bildirəcək. Günlər keçir, mən işə alışırdım, ancaq ondan bir xəbər 
çıxmırdı. Partiya təşkilat katibinin texniki direktor ilə görüşmək istəməməsi mənə 
təəccüblü görünürdü. Bu fikir məni narahat edirdi, ancaq heç kəslə bu haqda 
danışmaq imkanım yox idi - ətrafda hamı yad idi. İşləyərkən vaxt tez keçir. Demək 
olar ki, bir ay keçdi, partiya təşkilat katibi ilə tanış olmamışdım. Günlərin bir günü 
elan edildi ki, işdən sonra fəhlə və qulluqçuların ümumi iclası keçirələcək. Şəhər 

---

partiya komitəsinin katibi də  gələcək. Sexlərdən birində toplaşdıq. Rəyasət 
heyətmdə  şəhər komitəsinin katibi, bizim baş direktor və birinci dəfə gördüyüm 
partiya təşkilat katibi əyləşmişdi. Mən birinci sıralardan birində, fəhlələrin arasında 
əyləşmişdim. Çıxışlar başlandı. Çıxış edən hər kəs yuxarı nümayəndə qarşısında 
özünü göstərınəyə çalışır, zavodda olan çatışmazlıqdan danışır, bu işlərə  tənqidi 
münasibətlərini bildirirdilər. Növbə komsomol katibinə çatdı. Bu, çox fəal, acıqlı 
cavan bir oğlan idi. O zavod rəhbərliyinin zəif cəhətlərini amansızcasına tənqid 
etdi. Direktorların səhvlərini açıqlamağı lazım bildi. O, iclasda iştirak edənlərin 
nəzərinə çatdırdı ki, texniki şöbənin işçilərindən, mühəndislərindən bir nəfər də 
olsun bu iclasda iştirak etmir. O, haqlı idi - zavodun darvazaları bağlanmamış, 
həmin şöbənin işçiləri aradan çıxa bilmişdilər. 
Darvazalar ona görə bağlanırdı ki, iclasda iştirak edənlərin sayı çox olsun. 
Şöbənin işçilərinin iclasda olmamasının günahını komsomol katibi texniki 
direktorda görürdü. O, üzünü mənə  tərəf tutaraq, qəzəblə bildirdi ki, bu, texniki 
direktorun tabeçiliyində olanlara təsir edə bilməməsindən irəli gəlir. Bu çıxışla o, 
mənim işimə qiymət vermiş olurdu. Mənə yad olan adamların içində birinci dəfə 
iclasda iştirak edən şəxs kimi mən deyilənlərə xüsusi diqqət yetirınəli idim. Demək 
olar ki, mənim zavodda qalıb-qalmamağım məsələsi həll olunurdu. Belə bir anda 
susmaq olmaz idi, çıxış etmək, gələcəyi aydınlaşdırınaq lazım idi. Mən söz 
istədim. Zavodda olduğum qısa müddətdə gördüyüm hallardan, şəraitdən 
danışdıqdan sonra, qeyd etdim ki, zavodda olan atınosfera onun işinin 
müvəffəqiyyətmi təmin etməlidir. Mən komsomol katibinə etdiyi tənqidə görə 
təşəkkür etdim, eyni zamanda bildirdim ki, iş vaxtı mühəndislər mənim nəzarətim 
altında olurlar, bu gün onların hamısı  iş yerlərində olublar, ictimai işlərə müsbət 
münasibət yaratmaq isə, bilavasitə komsomol katibinin vəzifəsidir. Bəs nə üçün 
iclasda iştirak etməyənlərin günahı təkcə mənim üstümə atılır, komsomol katibi bu 
işdə özünü təqsirkar saymır? Əgər biz əl-ələ verib, hər ikimizin bu işdə günahkar 
olduğumuzu etiraf etsək, daha ədalətli olmazmı? Onu da nəzərə almaq lazımdır ki, 
mən yalnız bir aydır bu zavodda işləyirəm, gənclər isə çoxdan komsomolçudurlar. 
Bundan başqa, ilk çağlarda mən komsomol katibinin köməyini duymaq əvəzinə o, 
mənimlə heç müsahibə aparınamış, tanışlıq  əvəzinə, texniki direktoru tənqid 
atəşinə tutur. Lakin mən, bu tənqiddən incimirəm. Mübarizə hissi ilə çulğalanan 
gənclik, bəzən şəxsi silahlanmanı yaddan çıxarır. Norınal iş üçün partiya təşkilatı 
ilə  əlaqə yaratmaq məsələsi məni daha çox narahat edir. Lakin, mənim yoldaş 
Dudetskaya ilə görüşmək təşəbbüsüm indiyə qədər mümkün olmamışdır. Mən onu 
burada birinci dəfədir ki, görürəm. Mən müəssisə üçün partiya təşkilatının 
mənasının nə olduğunu yaxşı bilirəm, özümün həmin təşkilatdan təcrid 
olunmağımın səbəbini də yaxşı başa düşürəm. Yaranmış  vəziyyəti başa düşə 
bildiyim üçün, vaxtdan istifadə edərək öz təəccübümü bildirirəm. Xahiş edirəm, bu 
məsələni açmaqda mənə kömək edəsiniz, çünki bu məsələ məni çox narahat edir və 
işimdə yaxşı nəticələr qazanmağıma mane olur. 
İclas sona çatdı, camaat dağılışdı. Mən hamı ilə birlikdə  çıxdım, bir-iki 
addım atmamış, kimsə məni çağırdı. Bu, bizim baş direktor idi. O, mənə dedi ki, 
şəhər komitəsinin katibi mənim çıxışıma xüsusi diqqət yetirib. Və  mənimlə tanış 
olmaq, müsahibə aparmaq istəyir. Görüş çox yaxşı keçdi. Katib çıxış üçün mənə 

---