Bakı, sənin ruhun, sənin lisanın,
Sabirin ruhudur, Vurğunun dili.
Şerim qartal kimi havalan bu an,.
Dostun ümmanına qarış, ilhamım.
Bakı, mənim sənə, bil, Ukraynadan
Çox-çox salamım var,
qardaş salamım.
- Petro İqnatyeviç, tərcümə ilə məşğul olursunuzmu və Azərbaycan
şairlərindən kimləri tərcümə etmisiniz?
- Təkcə Azərbaycan yox, rus və belorus şairlərinin şerlərini də Ukrayna
dilinə çevirmişəm.
1954-cü ildə Bakıda olanda Səməd Vurğun, Mehdi Hüseynlə, Mirzə
İbrahimovla və Süleyman Rüstəmlə tanış oldum. Özümlə gətirdiyim “Colten” /
“Oktyabr”/ jurnalında Səməd Vurğunun “Səadət nəğməsi” şerini Ukrayna dilinə
tərcümə etmişdim. Onu böyük şairə təqdim etdim. Səməd Vurğun: “Oxuyun,
görüm - dedi - Ukrayna dilində necə səslənir?” Oxudum. Şair təşəkkür edib
razılığını bildirdi.
- Daha hansı Azərbaycan şairlərinin şerlərini Ukrayna dilinə tərcümə
etmisiniz?
- Süleyman Rüstəmin, Əhməd Cəmilin, Mirvari Dilbazinin, Rəsul Rzanın,
Zeynal Cabbarzadənin, Bəxtiyar Vahabzadənin poeziyasından numunələri tərcümə
etmişəm.
1981-ci ildə Nəbi Xəzrinin “Şerlər” kitabını çap etdirdim. İş elə gətirdi ki,
həmin il özümün də şerlər kitabım tematik plana düşdü. Nəşriyatda mənə dedilər
ki, bir ildə həm tərcümənizi, həm də şerlər kitabınızı çap edə bilmərik. İkisindən
biri qalmalıdır. Onda mən öz kitabımı geri götürdüm. Dedim, qoy dostum Nəbinin
kitabı çıxsın. Öz kitabım isə 1982-ci ilə qaldı.
Bir neçə il əvvəl Minskdə Yanka Kupalanın 90 illik yubileyində Nəriman
Həsənzadə ilə tanış oldum. O, mənə şerlər kitabını bağışladı. Nəriman şerlərinin
axıcılığı, onlardakı hiss-həyacan məni bir şair kimi valeh etdi. Özünü isə səmimi
bir insan kimi sevdim, vuruldum ona. Artıq Nərimanın dörd şerini tərcümə
etmişəm Ukrayna oxucularını onun ürəyə yatımlı şerləri ilə sevindirəcəyəm, ayrıca
kitabını hazırlayıram.
- Azərbaycan mövzusunda gələcək planlarınız?
- Bəxtiyar Vahabzadənin şerlər kitabı artıq hazırdır. Nəşriyata təqdim
etmişəm. Nəbi Xəzrini bizim Ukraynada sevir və maraqla oxuyurlar. Altı il əvvəl
çıxan kitabı az bir vaxtda satıldı.Ona görə də yeni, daha samballı nəşrini
hazırlayıram.
- Bütün bunlarla yanaşı, mənə Ukraynam qədər doğma olan Azərbaycanı
tərənnüm etməkdən nə yoruluram, nə də doyuram. akılılar haqqında silsilə şerlər
üzərində işləyirəm.
- Azərbaycanda sonuncu dəfə nə vaxt olmusunuz?
- Son üç ildə iki dəfə getmişəm. 1986-ci ilin payızında və 1986-cı ilin
yazında. Mən Azərbaycanın bütün fəsillərini görmüşəm və sevmişəm. Hər dəfə
gələndə Muğanı, Qaradonlunu, Biləsuvarı, Xan Arazın sahillərini qarış-qarış
gəzirəm. Bunun də səbəbi var. Məqsədim ötən illərdə olduğum Muğanı elə-belə
gəzmək deyil. Muğan haqqında roman yazmaq istəyirəm. Azərbaycana, onun
füsünkar təbiətinə yüzdən çox şer yazmışam, yenə də ürəyim soyumur. Mənə belə
gəlir ki, sözümün hamısını deyib qurtarmamışam.
Mənim Muğanda olmağım müharibənin ilk illərinə təsadüf edir. O illərdə
Azərbaycan xalqının cəbhəyə köməyini, ağır pambıq işində gecəli-gündüzlü əzmlə
çalışanların şahidi olmuşam. Bu sadə zəhmət adamları necə də cəsur idilər.
Romanda hünərvər Muğan camaatının güzaranını təsvir edəcəyəm. Sərhəddə olan
hadisələr də burada öz əksini tapacaq. Muğanlıların min bir əziyyətlə qazandıqları
çörəyi öz boğazlarından kəsib cəbhəyə göndərmələrinin mən şahidi olmuşam.
Bəzən yuxum ərşə çəkilir, yata bilmirəm. Yadıma bilirsiniz nə düşür?
Yazbaşı Qaradonludan Biləsuvara qədər olan çöldə qanqırmızı lalələrin Xan
Arazdan əsən mehdən azacıq titrəməsi. Cəmi on-on beş gün bizim zastavanın dörd
yanı lalələrdən cənnət olardı. Sonra ulu Muğanın tamam yeni bir mənzərəsi peyda
olardı.
Əriyib getsə də illər uzaqda...
Ancaq xatirimə gəlir ki, bu dəm:
O Qaradonluda, elə bu çağda,
Yasəmən ətrindən şərbət içmişəm.
Yaşıl, taravətli çinarsa, fəqət,
Yenə də oxuyur əvvəlki kimi.
Şerimdə, nəğməmdə bir
kövrək həsrət,
Yandırır, dindirir bu gün qəlbimi.
- Petro İqnatyeviç, bəs Ukraynada necə, sizin şerlərinizə musiqi yazılıbmı?
- Əvvala onu deyim ki, Ukrayna mərkəzi mətbuatında ilk şerim 1937-ci ildə
çap olunub. “Boqatır haqqında mahnı” şerim məhşur xalq qəhramanı Nikolay
Şorsa həsr olunub. Bəstəkar isə bu mahnıya “Sıx ağcaqovaq altında” adı verib.
Azərbaycanda “Ay çiçək” xalq mahnısı olub, bu da Ukrayna xalq mahnısı kimi
şöhrət tapıb. Hər iki mahnıda adım çəkilməsə də xoşbəxtəm ki, hər iki xalqın
qəlbində, dilində sözlərim mahnıya çevirilib, dillər əzbəri olub. Məni düzgün başa
düşün, bunu təsəlli üçün demirəm. Hələ altmışıncı illərin əvvəlində dostum Nəbi
Xəzri deyəndə ki, Petro, şerinə musiqi yazılıb, sən Azərbaycanda məşhursan, bu
sözlər qəlbimin dərinliyində hələ də şirin bir laylay kimi yaşayır.
İllər keçdi, yaşımın üstünə yaş gəldi. Yetmişi haqlayıb qocaldım. Amma əlli
il əvvəl Muğanın qoynunda gördüyüm çiçəkləri, qan-qırmızı lalələri hələ də unuda
bilmirəm. Mən ölkəmizin elə bir guşəsi yoxdur ki, orada olmayım. Qarlı Sibirdən
tutmuş günəşli Azərbaycana, Ukraynaya qədər gəzib görmüşəm, çox yerlərdə hərbi
xidmətdə olmuşam. Hər yerin gülünü, çiçəyini görmüşəm, ətrini dadmışam. Nə
gizlədim, Muğanda bitən nadir və gözəl çiçəkləri heç yerdə görməmişəm. Ona görə
də Azərbaycan çiçəyinə şer yazmışam.
Truskovetsk-Bakı
1988-ci il
“
ETİRAF EDİRƏM QƏLBƏN
”...
Bir səhvimi yadıma salanda heç vaxt özümü bağışlaya bilmirəm. Bu səhv on
altı ildir qubar olub ürəyimi didir, parçalayır. Elə bir tarixi şəxsiyyətin, əvəzsiz
insanın yaradıcılığında səhv iş tutmuşam ki, yadıma düşəndə məni od götürür. Mən
bununla gələcək tədqiqatçıları da çaş-baş salıb onları pis vəziyyətdə qoya bilərəm.
Ona görə də fikirləşdim ki, neçə ki, sağam, möhtərəm oxucular qarşısında, Səməd
Vurğunun pak olan ruhu naminə bu səhvimi etiraf eləməliyəm.
1976-cı ildə böyük şairin uşaqlıq və seminariya dostlarını dinləmək üçün
Qazağa getdim. Mərhum Mirqasım Əfəndiyev kimlərlə mütləq görüşməyi qeyd
dəftərçəmə bir-bir yazdırdı.
- Bir başa Qazax rayon Partiya Komitəsində üçüncü katib işləyən Qəmbər
Orucovun yanına get, - dedi, - ona sənin haqqında demişəm. Nə çətinliyin olsa
sənə kömək edəcək...
Qəmbər müəllimin doğrudan da şairin dost və qohumları ilə görüşməkdə
mənə çox böyük köməyi oldu.
İşimi qurtarıb Qəmbər müəllimə təşəkkür eləməyə getdim. Bir ağsaqqal,
xeyirxah adam kimi ona minnətdarlığımı bildirdim. Məni diqqətlə dinləyən
müsahibim:
- Bir de görüm, kimlərlə görüşdün? - deyə, məndən soruşanda şairin bibisi
qızı Qızxanım Axundovanın, uşaqlıq dostu meşəbəyi Cəfəroğlu Mahmudun, əmisi
oğlu Rüstəmağa Vəkilovun, müəllimi Əli Əliyevin, Abdulla Babanlının,
seminariya dostu Hüseyn Nəsibovun, Əhməd Əhmədovun, Əsgər
Xasməmmədovun, həmkəndlisi Mahmud Alıoğlunun, aşıq Məhəmməd Şıxlının və
başqalarının adını çəkdim.
Bəs Mirpaşa Nəsibov? Onunla görüşmədin?
- Yox, - dedim, - o tay Saloğluda yaşayır, yolu uzaqdı, ismarıc da göndərdik
gəlmədi. Bizim maşının da benzini yoxdu, qalsın gələn dəfəyə. Bir də...
Qəmbər müəllim:
- İnanıram ki, Mirpaşa müəllimə xəbər çatmayıb. O, Səməd Vurğunun adını
eşitsə mütləq gələrdi. Nə danışırsan, - dedi. - O tay Qarayazıdan bu yağışda,
qiyamətdə səksən beş yaşlı ağsaqqal Cəfəroğlu Mahmud Səməd Vurğunun adını
eşidən kimi dilbozunu minib, haray-həşirlə axan Kürü keçib gəlib. (Dörd gün ara
verməyən yarışlara görə o tay Qarayazıya gediş-gəliş tamam kəsilmişdi.) Yox, sən
Mirpaşa müəllimlə mütləq görüşməlisən, yoxsa heç yerə, Bakıya-zada buraxan
deyiləm. Qal, sabah maşını mən özüm təşkil edəcəm, axşam da yola salacam
Bakıya...
Dostları ilə paylaş: |