Tıp Sembolünün Tarihçesi – Ilgaz Akdoğan Lokman Hekim Dergisi - Lokman Hekim Journal 2022;12(3):456-463
457
Giriş
Sembol ya da simge Türk Dil Kurumu sözlüğünde (https://sozluk.gov.tr/) “duyularla ifade edilemeyen bir şeyi
belirten somut nesne veya işaret”, amblem ya da belirtke ise “soyut bir kavramın sembolü olan varlık veya
eşya” olarak tanımlanmaktadır. Tıbbın sembolü ya da amblemi antik çağlardan günümüze asaya sarılı yılan
olarak bilinmektedir.
1
Tıp sembolü, bir dizi tarihi ve etik değeri içinde barındırır ve temsil eder.
2
Tıbbın simgesi
olarak yılan figürleri bir asa ya da çubuk etrafına sarılmış bir ya da iki yılan, kadehe sarılmış veya kâseye doğru
uzanmış bir yılan, birbirine sarılmış iki yılan, dal ve yılan gibi çeşitli şekil ve biçimlerde karşımıza çıkmaktadır.
Bu formlar sadece tıp değil, sağlıkla ilgili diş hekimliği, veterinerlik, eczacılık, hemşirelik
gibi birçok dal ve
kuruluşta da sembol olarak kullanılmaktadır.
3
Uygarlığın ve tarihin en eski kayıtlarından, yılanın esrarengiz bir yaratık olarak önemli bir kültürel rol oynadığı
bilinmektedir.
4
Yılan, hemen her kültürün mitolojisinde yer alan bir hayvandır. Yılan deri değiştirmesi
nedeniyle ölümsüzlüğü çağrıştıran ama ölümcül zehri ile korkulan ve saygı duyulan bir varlık olmuştur. Tarihin
ilk dönemlerinden beri yılanı ve yılanın doğasını gözlemleyen topluluklar onun bu çift yönlü tabiatından
korkarlar ve aynı zamanda duydukları bu korkuyla da ona kutsallık atfederler. Yılana duyulan bu korku ona
olan saygıyı tapınmaya dönüştürmüştür.
5
Mitolojik dönemde yılanın diğer hayvanlara göre ayakları
olmamasına rağmen hızla
hareket edebilmesi, ağaçta, yer üstünde, yer altında, suda yaşayabilmesi gibi farklı
özellikleri nedeniyle kutsal bir varlık sayılmıştır.
6
Yılan birçok medeniyette, sağlık, hekimlik,
bilgelik, güç ve
ebedi yaşamla ilişkilendirilmiştir.
3
Antik toplumlara ait mitolojilerde ve efsanelerde yılan her yıl deri
değiştirerek gençleşmesi nedeniyle sonsuz yaşamın sembolü olarak kabul edilmiştir.
7
Yılan yeraltında, yer
üstünde ve su altında yaşayabilen bir hayvan olarak, doğal kaynak sularında, çiçeklerde ve bitkilerde kendini
gösteren, doğanın iyileştirici gücünü en iyi bilen yaratık olarak kabul edilir ve bu nedenle ona sağlık ve tıbbın
simgesi atfedilir.
8
İnsanın yılanla ilişkisinin tarihi, iğrenme,
nefret ve korku, hayranlık, merak ve hatta
idolleştirmeyi yanında getirmiştir.
9
Tıp kelimesinin orijinini aldığı Mısır Uygarlığındaki Teb (Thebai) şehrinin
totemi yılandır, yani burada yılan tapınılan varlıktır.
10
Mitolojideki simgesi kutsal yılan olan Asklepios, tanrı Apollon’un oğludur ve tıp ve sağlık tanrısıdır. Hekimliğin
sembolü sayılan Asklepios’un asasının üzerinde yılan bulunmaktadır. Asklepios gibi tanrı Hermes’in de
yılanlarla sarılı Caduceus adlı bir asası vardır.
5
Orta Çağın sonlarında ve Rönesans dönemi
boyunca Caduceus
şifa bilimlerinin sembolü (özellikle eczacılık ve simya’da) olarak kullanılmıştır, günümüzde ise tarihsel kökeni
farklı olmasına rağmen, sağlık alanında yaygın olarak kullanılmaktadır.
4
Yılan ve asadan oluşan tıp sembolü
diğer birçok meslekte olduğu gibi hekimlik mesleği açısından çok sayıda mesleki ve etik değeri temsil
etmektedir. Bunlar tarih boyunca yılan ve asaya atfedilen sağlık, şifa/sağaltım, bilgelik, saygı/kutsallık, sabırlı
olma, sağduyululuk, zeki olma,
ileri görüşlülük, yenilenme/gençleşme, ölümsüzlük, güç/kudret, koruyuculuk,
hız gibi değerlerdir
3
(
Şekil 1).
Dostları ilə paylaş: