69
doktoru değil, aynı zamanda arkadaĢlarıyla birlikte,
halkının yasaklanmıĢ dilinin ve kültürünün koruyucusu ve
kurtarıcısı gibi de ağır bir sorumluluk üstlenmiĢti.
Zamanla bir mektep, bir ekol ve gayr-ı resmi bir
akademi hâline gelen Varlık dergisi, Ġran‘da Türklerin
bilinçlenmesinde, Türk kültürünün yayılmasında ve uzun
yıllar yasaklanmıĢ bir dilin yeniden canlanmasında çok
önemli bir rol oynadı ve böylece, dünya Türkoloji
biliminin önemli dergilerinden biri olarak literatüre geçti.
Cerrahi alanında birçok önemli kuruma üye seçilen
Cevat Heyet, Türkoloji alanındaki hizmetlerinden dolayı
da birçok ödüle ve onursal unvanlara layık görülmüĢtür.
Azerbaycan Cumhuriyeti‘nde ister tıp, ister Türkoloji
alanında birçok üniversitenin fahri doktoru ve profesörü
unvanını alan Cevat Heyet, Türkiye‘de de Türk Dil
Kurumunun Ģeref üyesi, Ġstanbul Üniversitesi Edebiyat
Fakültesinin de fahri doktorudur. O, aynı zamanda Türk
Ocaklarının kuruluĢunun 100. yıldönümü münasebetiyle
düzenlenen törende ödüllendirilmiĢtir.
Ġlmi faaliyetleriyle birlikte Ġran, Türkiye ve Azer-
baycan arasında dostluk köprülerinin kurulması ve kültürel
iliĢkilerin doğru bir mecrada yoğunlaĢması için büyük
hizmetleri olan Prof. Dr. Cevat Heyet, devlet liderleri
tarafından da her zaman saygıyla karĢılanmıĢtır.
Ömrünü insanların tedavisi ve Türk kültürüne hizmete
adayan büyük düĢünür Prof. Dr. Cevat Heyet, Ģu anda
Bakü‘de tedavi görmektedir. Allahtan kendisine sağlık ve
uzun ömür diliyoruz.
(Prof. Dr. Cevat Heyet 12 Ağustos 2014 tarihinde
vefat etmiĢtir)
70
CAVAD HEYƏT “MÖCÜZƏ”SI
Pərvanə Məmmədli (Azərbaycan)
Doktor Cavad Heyət ötən əsrin əvvəllərində Azərbay-
canda millətin nicatı yolunda yorulmadan mücadilə edən
ziyalılarımızı xatırladırdı. O, Vətənin Güneyində Mirzə
Cəlil sayağı xalqını ―dilsizlikdən‖qurtarmağa, Əli bəy
Hüseynzadə təkin ―ümmətdən millətə‖ (kimliyini tanı-
mağa) keçməyə, Əhməd Ağaoğlu kimi milli haqlara və
əsil islami dəyərlərə yiyələnməyə səsləyirdi.
Əli bəy Hüseynzadə Azərbaycanda ilk mətbu orqanı-
nın yaradıcısı Həsən bəy Zərdabinin xidmətlərini qeyd
edib belə yazmıĢdı; ‖Aləmi islam qaranlıqlar içərisində
qaldığı zaman, bu adam əlinə məĢəl alıb bu qaranlığı iĢıq-
landırmağa çalıĢırdı. O məĢəl əvvəlinci mətbu kəlam idi.
Cavad Heyət də Həsən bəy kimi qaranlıqları iĢıqlan-
dıran o qutsal məĢəli ötən əsrin 80-ci illərindən baĢlayaraq
Güney Azərbaycanda yandırdı. O məĢəl 35 ildən bəri
Tehranda nəĢr olunan ―Varlıq‖ jurnalıdır. ‖Varlıq‖ bütün
parametrləri ilə artıq bir məktəbə çevrilib. Bizlərə, yəni
quzeylilərə üç on il bir dərgini çıxarmaq asan görünə bilər.
Amma kifayət qədər tibb sahəsində dünya nüfuzu
qazanmıĢ (Fransa cərrahlıq Akademiyasının üzvü, Dünya
Cərrahlar Cəmiyyətinin Ġran təmsilçisi, siyahını çox uzat-
maq olar) bir ziyalının ömrünün 5-ci onilindən baĢlayaraq
paralel Ģəkildə tamamilə baĢqa bir sahədə, özü də adi
ölkələrin birində deyil, siyasi, ziddiyət və gərginliklərdən
heç zaman xali olmayan Ġran kimi bir ölkədə fəaliyyət
göstərməsinə çox nadir hallarda rast gəlmək olar. Özünün
71
dediyi kimi daxildən gələn mənəvi ehtiyacdan,aclıqdan
doğmuĢdu bu istək.
Cavad Heyət dünyalarca tanınan cərrah kimi böyük
nüfuz qazanmıĢ böyük Ģəxsiyyət, hərtərəfli savadı, geniĢ
erudisiyası olan ziyalı-vətəndaĢ öz imkanlarını «Varlıq»da
ifadə edə bilmiĢdi. 35 ildən artıq bir zaman ərzində Ġranda
Azərbaycan dilinin, ədəbiyyatının yaĢadılması, «Varlıq»
dərgisinin onun yaradıcısı Cavad Heyətin adı ilə ayrılmaz
surətdə bağlı olub.
«Varlıq» dərgisinin yarandığı illərdə milli varlığının
yaĢamaq və məhv olmaq dilemması ilə qarĢılaĢan bir
xalqın ana dilində sözə, fikrə böyük ehtiyacı vardı.Adı
kimi fəlsəfi anlam daĢıyan «Varlıq» Güney Azərbaycan
mədəni mühitindəki bu boĢluğu doldurmaq üçün
yaranmıĢdı.
«Varlıq»ın yaradıcıları baĢda doktor C.Heyət olmaqla
sonsuz fədakarlıq, sədaqət və zəhmətlə doğma xalqın
mənəvi ehtiyaclarını ödəmək üçün çalıĢdılar.
Əvvəla qeyd edək ki, «Varlıq» jurnalının yarandığı
vaxt Cənubi Azərbaycanda ədəbi dilin Ģimalda mövcud
olan üslubları,qaydalrı yox idi. Fars təfəkkür tərzi
ziyalıların danıĢıq tərzində və yazı üslublarında hakim
kəsilmiĢdi. Dilin qanunları,orfoqrafiya və orfoepiya
qaydaları haqqında təsəvvür zəif idi. Ən baĢlıcası isə
azərbaycan dilini mükəmməl bilən ədib, jurnalist kadrlar
çatıĢmırdı.
«Varlığ»ın həll edəcəyi birinci dərəcəli görəvi publisist
dildə yeniləĢmə, islahat etmək idi. ġimalda mövcud olan
nailiyyətlərdən bəhrələnməklə ədəbi dildə vahid yazı qay-
dası yaratmaq idi.
Doktor Cavad Heyət dil probleminə toxunaraq de-
miĢdi: «Ġnqilabdan sonra Ġranda ana dilli nəĢrlərdə vahid
yazı qaydası yox idi. Ona görə də türkdilli mətbuat dil
Dostları ilə paylaş: |