59
respublikamızın rəhbərlərinin və alimlərinin şərəfinə böyük
sağlıq dedi. Və bildirdi ki, bu günki məclisin bu
çür çox gözəl
t
əşkil olunması onu bir aparıcı kimi çox sevindirdi və
ruhlandırdı.
- Deyil
ənə görə dünyanın ən məşhur səyyahı Tur
Heyerdal da q
ədim Şabran qazıntıları aparılan yerdə olub.
- B
əli, olub. Dünyanın ən məşhur səyyahı Tur Heyerdal
1981-ci ild
ə ulu Şabran şəhərində oldu. Qazıntı yerlərinə çox
h
əvəslə baxdıqdan sonra gildən hazırlanmış bir fiquru əlinə
götürdü. Diqq
ətlə baxıb Rəşid müəllimdən soruşdu: “Bu nədir
?” R
əşid müəllim cavab verdi ki, bu fiqur şəkər qabıdır. Burda
yaşayan insanlar onun içərisinə şirniyyat, qax, xurma və s.
yığıb keçmişdə çay içiblər. Tur Heyerdal gülərək dedi: Bu
qayıq fiqurudur.Vaxtılə səyyahlar və tacirlər Xəzər dənizindən
bel
ə qayıqlarla üzüb Şabran çayı vasitəsilə bu şəhərə gəliblər.
Şəhərə baxıb ticarət etdikdən sonra isə yenə qayıq vasitəsilə
geri - g
əldikləri yerə dönüblər.
Tur
Heyerdal sonra sözün
ə davam edərək dedi: “Şabran
çox q
ədim şəhər olub. Böyük ticarət mərkəzi kimi dünyaya səs
salıb. Şimaldan cənuba gedən ticarət yolunun üstündə yerləşib.
Çox t
əəssüf ki, bu şəhəri işğalçı qoşunlar öz saysız hücumları
il
ə talan etmiş, insanları qırmış, hər yeri yandırmış və
dağıtmışdılar. Şabran çayı isə öz sel-suları ilə çayın sahillərini
get-ged
ə yuyaraq bu dağıdıcılıq işini daha da sürətləndir-
mişdir”.
Sonra
Tur Heyerdal stolun üstünd
ə olan bir çini buludu
(iri boşqabı) əlinə alaraq soruşdu: “Bəs bu nədir?” Rəşid
mü
əllim cavab
olaraq bildirdi ki, biz buna bulud deyirik. Ona
qonaqlar üçün düyü aşı-plovu tökərək ortalığa qoyuruq. Sonra
kiçik bu boşqablarla hər kəs öz payını götürüb yeyir. Qonaq-
s
əyyah çox razılığını bildirdi və buludu (iri boşqabı) yerinə
qoydu. Boşqablar 6 ədəd idi. İki boşqab sağ salamat, 4 boşqab
is
ə sınmışdı. Ekspedisiyada laborant işləyən qızım Mətanət
60
sınan boşqabların 4-nü də “moment” yapışqanı ilə səliqəli
qaydada yapışdırmışdı. Rəşid müəllim Tur Heyerdalın buluda
bel
ə heyranlıqla baxmasını görüb ona təklif etdi ki, buludu sizə
bağışlaya bilərəm. Qonaq səyyah sevinclə bildirdi: “Çox sağ
olun!
Ancaq onu m
ən sizdən yalnız respublika rəhbərinin
s
ərəncamı ilə rəsmi şəkildə qəbul edə bilərəm. Mənim şəxsi ev
muzeyimd
ə Şabrandan yadigar qalar.”
Daha sonra Tur Heyerdal biziml
ə olan söhbətində bildirdi:
“Bura g
əlməzdən əvvəl Qobustan qoruğunda da oldum. O çox
maraqlı tarixi abidədir. Və ən
qədim insan məskənlərindən
biridir. El
ə zənn edirəm və düşünürəm ki,bəlkə də bizim
əjdadlarımız özü də vaxtılə buradan
köçərək Skandinaviya
ərazisində məskunlaşmışlar. Deməli biz də sizinlə bir
m
əkanlıyıq.” Gülüş ətrafı bürüdü və Rəşid müəllim boşqabı
(buludu) kağıza bükərək maşına qoydu. Tapşırdı ki, bu qabın
Bakıda rəsmiləşdirilərək qonağa verilməsi təşkil edilsin.
Sonra görüş səmimilik şəraitində başa çatdı.Tur Heyerdal
v
ə digər qonaqlar Bakı şəhərinə yola düşdülər.
- Bildiyimiz
ə görə Ulu Öndər Heydər Əliyev qədim
Şabran şəhərinin qazıntı aparılan yerinə səfər edib. Bu
bar
ədə nə deyə bilərsiniz ?
- B
əli, Ulu Öndər Şabrana səfər edib.
Şabran şəhərinin ən yüksək titullu qonağı doğma
Az
ərbaycanın dahi rəhbəri, dövlət başçısı, Heydər Əlirza oğlu
Əliyev oldu. Qədim Şabran torpağı bu əziz və sevimli qonağı
1982-ci ild
ə təntənə ilə qarşıladı. H.Əliyev böyük bir qonaq
d
əstəsi ilə birlikdə qədim Şabran torpağına gəldi. Qazıntı
işlərinə iftixar hissi ilə baxıb dedi ki, bu bizim doğma
şəhərimiz, doğma yurdumuz, doğma tariximizdir.
Biz onu
daim yaşatmalı və dərindən öyrənilməsinə çalışmalıyıq. Bu
q
ədim Şabran dünya ticarət mərkəzlərindən olub. Eramızdan
əvvəlki Alban şəhərləri içərisində ən zəngini və paytaxtlardan
biri sayılıb. Çox təəsüflər olsun ki, biz onun aşkarlanmasına,
61
keçmiş tarixinin öyrənilməsinə gecikmişik. Ona görə də mən
ekpe
disiyanın rəhbərlərinə tapşırıram ki, gecə-günddüz çalışıb
arxeoloji işləri gücləndirib şəhərimizi aşkar edib üzə çıxarsın.
Sağ olun!
R
əşid müəllimin çoxdankı arusu idi ki, Şabran torpağında
bu arxeoloji qazıntılar və elmi tədqiqatlar axıra kimi davam
etdirilsin. Arxeoloji qazıntı sahələrində aparılan işin sürəti və
keyfiyy
əti artırılsın. Tarixi və elmi araşdırmaları yekunlaşdır-
maq m
əqsədilə
qədim Şabran şəhərinin üstü tamamilə açıl-
sın. Aşkar olunan hər bir eksponat hərtərəfli və dərindən
öyr
ənilsin. Nəhayət Dəvəçi rayonuna ulu Şabranın adı
verilsin.
ÇAYQARAQAŞLI KƏNDİ-ŞABRANIN QƏDİM
YAŞAYIŞ MƏSKƏNİDİR
(Şabran rayon İcra Hakimiyyəti Başçısının Çölquşçu kənd
İƏD üzrə nümayəndəsi Adıgözəl Əliyevlə müsahibə)
-
Adıgözəl müəllim, Çayqaraqaşlı kəndinin yaranma
tarixind
ən, bu yaşayış məntəqəsinin adının haradan götürül-
m
əsi barədə məlumat vermənizi xahiş edirik.
- K
əndin yaranma tarixinin dəqiq vaxtı məlum deyil.
Ancaq k
ənd ağsaqqalları deyirlər ki, ulu babalarının söylədik-
l
ərinə görə onların babaları da bu kənddə doğulub yaşayıblar-
mış. Kəndin adı barədə isə belə deyirlər ki, Qaraqaşlı adı bu
ərazidə yaşayan tayfaların adından götürülüb. Bizim rayon
ərazisindəki Qaraqaşlı kəndi Vəlvələçayın kənarında yerləşdi-
yin
ə görə Çayqaraqaşlı adlandırılıb.
K
ənd ağsaqqallarının söhbətlərindən
məlum olur ki, ilk
d
əfə bu kənd ərazisinə insanlar Azərbaycanın digər bölgələ-
rind
ən mal-qara saxlamaq məqsədilə (qışlaq yeri kimi) köçüb