Hələ uĢaqlIqdan mən qocalmIĢam
Yüklə 3,92 Mb. Pdf görüntüsü
|
Sərəncamın çıxarılmasından sonrasa onlar yeganə xilas vasitəsinin bu hakimiyyətin özündən qurtulmaqda olduğunu düĢünərək "xilaskar" axtarmağa baĢladılar və tapdılar da. Pənah Hüseynov deyir: "Artıq avqustun axırı - sentyabrın əvvəllərindən (1992 - red.) S.Hüseynov problemi üzərində iĢləməyə baĢladıq. [...] Artıq məlumatlar daxil olmağa baĢlayırdı ki, hərbi hissələrə MTN iĢçiləri buraxılmır. ORDU NƏZARƏTDƏ DEYĠLDĠ. Çox böyük çətinliklə prezident yanında Xüsusi Ġdarəni yarada bildik. [...] Sentyabrın əvvəllərində S.Hüseynovla, demək olar, ilk münaqiĢə baĢ vermiĢ oldu. Vertolyotçularla bağlı hadisə, Xüsusi Ġdarənin əməkdaĢının döyülməsi faktı və baĢqa bu cür hadisələr, təkrar edirəm, onun orduya nəzarətdən gec də olsa uzaqlaĢdırılması zərurətini ortaya çıxarmıĢdı. [...] Eyni zamanda, R.Qazıyevlə S.Hüseynovun bir tandem Ģəklində saxlanması bizim əsas səhvlərimizdən idi" ("Yeni Müsavat", 14.04.1999). Seçdiyi gerçək müstəqillik yolunda heç nədən və heç kimdən çəkinməyərək inadla yürüyən Bəy ölkənin sarsıntılardan çıxarılmasında Qarabağ düyününün çözülməsinin həlledici rol oynayacağını bildiyinə görə bu məsələnin həlli üzərində daha çox baĢ sındırırdı. 6 avqustda ATƏM-in Romada keçirilən fövqəladə görüĢünün iĢtirakçıları münaqiĢə edən tərəfləri: Ermənistanı və Azərbaycanı atəĢi 60 gün müddətinə dayandırmağa çağıran müraciət qəbul etdilər. Bütün avqust ayı boyunca Tərtər, Cəbrayıl, Zəngilan, Kəlbəcər, Gədəbəy, Qazax, Ağstafa, Ağdam və Naxçıvanda ermənilərlə uğurla vuruĢan Azərbaycan məsələni hələ heç müzakirə etməyə baĢlamamıĢdı ki, ertəsi gün - 7 avqustda Ermənistan XĠN tez-tələsik bəyanat yayaraq Azərbaycan tərəfini sülh danıĢıqlarına getməməkdə və Ermənistan-Azərbaycan münaqiĢəsi zonasında döyüĢ əməliyyatlarını gücləndirməkdə suçlandırdı. Azərbaycan XĠN öz cavab bəyanatında bu gediĢi "siyasi iftira" adlandırdı. Özünün gündəlik iĢində hərbi quruculuğa daim geniĢ yer ayıran prezident "Azərbaycan Respublikası vətəndaĢlarının alternativ xidmət (əmək mükəlləfiyyəti) keçməsi qaydası haqqında əsasnamə"ni fərmanla təsdiq etdikdən (31 iyul 1992) bir həftə sonra yerlərdə müdafiə məsələlərinin həlli qaydasını təkmilləĢdirməkçün "Ərazi müdafiə qərargahlarının yaradılması haqqında" da fərman verdi (7 avqust). Bəyin göstəriĢiylə Rusiya Federasiyası və Azərbaycan Respublikası arasında aparılan danıĢıqların (danıĢıqları səfirlər Valter ġoniya və Hikmət Hacızadə aparırdılar) nəticəsində 7 avqustda Moskvada "Azərbaycan Respublikası ərazisində yerləĢən Rusiya Federasiyası sərhəd qoĢunlarının müvəqqəti statusu və fəaliyyət mexanizmi haqqında" saziĢ paraflandı. Rusiyayla keçmiĢ Sovet Ġttifaqının subyektlərindən biri arasında sərhədlər haqqında əldə edilmiĢ bu ilk saziĢdə Rusiya Federasiyası sərhəd qoĢunlarının Azərbaycan Respublikası ərazisindən bütünlüklə çıxarılmasıyçün keçid dövrü nəzərdə tutulurdu. Hər iki tərəfin razılığıyla dövlət sərhədinin mühafizəsinə ümumi rəhbərliyi Azərbaycan Respublikasının prezidenti həyata keçirəcəkdi. Bu, Bəyin Azərbaycanın müstəqilliyi yolunda qazandığı növbəti uğuruydu. Azərbaycan diplomatik fəallığı daha da gücləndirməyə baĢlamıĢdı. Xarici iĢlər naziri Tofiq Qasımov avqustun baĢlanğıcında Türkiyəyə etdiyi ilk səfərindən sonra üç gün də (18-20 avqust) Ġranda olaraq mühüm danıĢıqlar apardı. Xarici dövlətlərlə hər sahədə müstəqil ikitərəfli əlaqələrin geniĢləndirilməsinə üstünlük verən Bəy 6 avqustda Bremen'in (Almaniya) limanlar, gəmiçilik və xarici ticarət üzrə senatoru Uve
Bekmeyerin baĢçılığı altındakı nümayəndə heyətini qəbul etdi. Bu gəliĢdə hər iki tərəfçün qarĢılıqlı faydalı danıĢıqlar aparıldı. ƏLƏKRƏM HÜMMƏTOVUN XƏBƏRĠ YOXMUġ... Elçibəy iqtidarına asi olanların böyük əksəriyyəti umudla Naxçıvana üz tutdu. Bu hakimiyyətin devrilməsinə öz "töhfə"sini vermiĢ və xidmətlərinə görə Ali Sovetin sədrliyi vəzifəsiylə mükafatlandırılmıĢ Rəsul Quluyev spikerlikdən uzaqlaĢdırıldıqdan sonra Heydər Əliyevi "ilk milli-demokratik hakimiyyətə qarĢı qeyri-sivil mübarizəni maliyyələĢdirməkdə" ittiham etdi. Onun respublika prokurorluğuna göndərdiyi rəsmi ittihamnamədə göstərilir ki, H.Əliyev Naxçıvan Ali Məclisinin sədri olarkən 4 mart 1992-də Bakıdan heç bir icazə almadan sanki müstəqil dövlətin baĢçısıymıĢ kimi Türkiyə Cümhuriyyətinə gedərək Türk-Naxçıvan Bankının açılması haqqında saziĢ imzalayıb və Ali Məclisdəki 35 nəfərlik Demokratik blok üzvlərinin ciddi tələblərinə baxmayaraq bankın nizamnaməsinin və saziĢin xalqdan gizli saxlanılmasına nail olub. SaziĢdə Türkiyə tərəfi Naxçıvana köməkçün 100 milyon dollarlıq güzəĢtli kredit ayırmağı öhdəsinə götürüb; həmin məbləğin 25 milyonu ərzaq alınmasına sərf edilməli, qalanısa texniki kredit kimi alınmalıydı. R.Quluyevin sözlərinə görə, H.Əliyev 25 milyon dollarlıq ərzağın cüzi bir hissəsini Naxçıvan əhalisinə sərf etdi, "qalan böyük bir hissəsini mənimsəyərək ilk milli-demokratik hakimiyyətə qarĢı qeyri-sivil mübarizəni maliyyələĢmə mənbəyinə çevirdi".
H.Əliyevin 16 avqust 1992-də Ġran prezidenti Əliəkbər HaĢimi-Rəfsəncaninin göndərdiyi Ģəxsi təyyarəylə Tehrana rəsmi səfərə getməsini də "səlahiyyət həddinin aĢılması, ölkənin Konstitusiya qaydalarına qiyam qaldırılması" sayan R.Quluyev bildirir ki, Ġrandan Naxçıvana qaz kəməri çəkilməsinin müzakirəsi kimi təqdim edilən bu səfərin əsl məqsədi hakimiyyət uğrunda mübarizədə Ġranın dəstəyini qazanmaqdan ibarətmiĢ; sonralar Təbriz-Culfa qaz kəmərinin nəinki çəkilməməsi, hətta bu haqda söhbətin də unudulması bunu təsdiqləyir. KeçmiĢ spiker bəyan edir ki, H.Əliyev "Ġran tərəfinə hakimiyyətə gələcəyi təqdirdə Azərbaycan Konstitusiyasına islam dininin xüsusi statusu haqqında maddə salınacağını, beynəlxalq neft kontraktlarında Ġranın geniĢ təmsilçiliyinə yol açacağını vəd edibmiĢ".
Əlbəttə, bu ittihamların hər biri ciddi həqiqət süzgəcindən keçirilməlidir. Ancaq, hər halda, bu fikirləri bir vaxt Heydər Əliyevin sağ əli olmuĢ Ģəxsin söyləməsi onların ciddiliyinə inam yaradır. Ən maraqlısı budur ki, tezliklə Azərbaycanın həm içində, həm də çölündə təxminən 4 iyun öncəsinə bənzər hadisələr cücərməyə baĢladı. Avqustun 17-sində Milli Ordunun Lənkərandakı hissəsindən bir qrup əsgər silahla icra hakimiyyətinin üstünə gələrək binanı mühasirəyə aldı. Ġcra hakimiyyətinin 40 iĢçisi əhaliyə bununla bağlı müraciət etdi. Həmin müraciətdə oxuyuruq: "Hərbi hissənin komandiri Ələkrəm Hümmətov bu aksiyanın hazırlanmasından bixəbər olduğunu bildirmiĢdir". 21 avqustda Güzdək yaxınlığındakı hərbi anbarlarda güclü partlayıĢ baĢ verdi. Bu hadisənin nədən doğduğunu deyə bilməsək də xatırladım ki, avqustun 24-ündə Rusiyanın 4-üncü ordusunun son alayı və komandanı Azərbaycanı tərk etdi, ancaq Rusiyayla bağlanmıĢ müqaviləyə görə, ordu hissələri 1994-ün 1 avqustunadək mərhələlərlə çıxarılmalıydı.
Yüklə 3,92 Mb. Dostları ilə paylaş:
|