Ilmiy metodologik kimyo

Ikkinchi usul: Temir kuporosining formulasidan ko`rinib turibdiki,
278 g tarkibida 152 g bor,
27,8 g tarkibida x g bor.
.
Eritma 3,8% li bo`lib, uning tarkibida 15,2 g bo`lgan ekan. Demak, eritma g bo`lishi, suvdan esa 372,2 g (400-27,8=372,2) olinishi lozim.
9-masala. 10% li sulfat kislota eritmasini hosil qilish uchun kontsentrlangan ( , ) sulfat kislotaning 200 ml ga qanday miqdorda suv qo`shish kerakligini aniqlang.
Y e c h i sh: 200 ml yoki 98% li eritmasida bo`ladi. eritma aralashgandan keyin 10% li bo`lib qolishi kerak. Modomiki, eritma suyultirilganda miqdori o`zgarmas ekan, bu holda eritma bo`lishi kerak. Demak, 200 ml 3238 g suvga (3606,4-368=3238,4) qo`shilishi kerak.
10-masala. 26% li ishqor eritmasini hosil qilish uchun uning 30% li 100 g eritmasiga 10% li eritmasidan qanday miqdorda qo`shilishi kerakligini aniqlang.
Y e c h i sh. 100 g 30% li eritma tarkibida ishqor bo`ladi. Agar shu eritmaga 10% li ishqor eritmasidan qo`shsak, uning miqdori ortadi. YAngi eritmaning massasini ishqorning miqdoriga va ma`lum konsentratsiyaga qarab aniqlab bo`lmaydi.
Birinchi usul: Agar 100 g 30% li eritmaga x g 100% li eritma qo`shilsa, hosil bo`lgan eritmaning massasi (100+x) g, unda erigan ishqorning massasi esa (30+0,1x) g bo`ladi. eritmadagi ishqorning konsentratsiyasi 26% bo`lishi lozim.
100 g eritmada 26 g ishqor bor,
(100+x) g eritmada (30+0,1x) ishqor bor.
26(100+x)=100(30+0,1x),
2600+28x=3000+10x,
16x=400
x=25. Demak, 26% li ishqor eritmasini tayyorlash uchun 100 g 30% li eritmaga 25 g 10% eritmadan qo`shish kerak.
Ikkinchi usul: eritma tayyorlashda aralashtirish qoidasidan ham foydalaniladi. Berilgan konsentratsiyali eritma tayyorlashga kerakli eritmalarning miqdorlarini hisoblab topish uchun avval o`sha konsentratsiya (26%) yozib qo`yiladi, so`ngra uning chap tomoniga kerakli eritmani tayyorlash uchun foydalaniladigan eritmalarning konsentratsiyalari yoziladi ( ), bundan keyin katta konsentratsiyadan berilgan


konsentratsiyani ayirib, ayirmani diagonal bo`yicha yozib qo`yiladi ( ), endi berilgan konsentratsiyadan kichik konsentratsiyani ayirib, ayirmani yana diagonal bo`yicha ( ) yozib qo`yiladi. 16 va 4 sonlari 26% li eritma tayyorlash uchun 30% li va 10% li eritmalardan qanday nisbatda olinishi lozimligini ko`rsatadi.
16 g 30% li eritmaga 10% li eritmadan 4 g, 100 g eritmaga esa g qo`shish kerak.
11-masala. 4% li 200 g mis ( )-sulfat eritmasida 50 g mis kuporosi eritilishidan hosil bo`lgan eritmadagi mis ( )-sulfatning protsent konsentratsiyasini aniqlang.
Y e c h i sh: 1 g-mol yoki 250 g tarkibida 160 g mis sulfat va 90 g suv bo`ladi.
Birinchi usul: Tarkibida 200·0,04=8 g bo`lgan 200 g 4% li eritmada tarkibida 0,2 g-mol yoki 0,2·160=32 g bo`lgan 50 g yoki mis kuporosi eritildi. Demak, 250 g eritmada (200+50=250) 40 g (8+32=40) bo`lgan, bu esa ni tashkil etadi.
Ikkinchi usul: Tarkibida 200·0,04=8 g bo`lgan 200 g eritmada 50 g mis kuporosi eritilgan. Mis kuporosining formulasidan ko`rinib turibdiki,
250 g tarkibida 160 g bor,
50 g tarkibida x g bor.
.
250 g (200+50=250) eritmada 40 g (8+32=40) bo`ladi va u ni tashkil etadi.