İmam Birgivî (ö. 981/1573), XVI yüzyılda Osmanlı Devleti’nin ilim, kültür

UMDE 
Dini Tetkikler Dergisi
28
8. Birgivî verdiği örnekler İslam ahlak ve itikadını yansıtmakla beraber 
nahiv kitaplarında tekrarlanan örneklerden farklılık arz eder. Cürcânî’nin 
verdiği örneklerde ise bu durum görülmez.
9. Cürcânî’nin 
el-Avâmil
’i bütün amilleri özet bir şekilde ele alan bir eserdir. 
Birgivî’nin eseri ise daha pratik, sınıflaması daha mantıklı ve pedagojiktir.
37
5.2. Mehmet Talu, 
Sarf ve Nahve Giriş
Şimdi de günümüz nahiv kitaplarından olan ve kanaatimizce Birgivî’nin 
Avâmil
ve 
İzhâr
’ından ilhamla yazılan Mehmet Talu’nun 
Sarf ve Nahve Giriş 
(İs
-
tanbul: 1998) adlı eserini mukayese edeceğiz.
Talu, 
Sarf ve Nahve Giriş
adlı eserinin nahiv kısmını sekiz ana bölümde ele 
almıştır. Birinci bölümde nahiv ilmi ile alakalı genel bilgiler; ikinci bölümde 
âmiller; üçüncü bölümde maʻmûller; dördüncü bölümde iʻrâb; beşinci bölümde 
harfler; altıncı bölümde iʻrâb örnekleri; yedinci bölümde seçme metinler ve 
sekizinci bölümde ise pratik konuşma ile ilgili metinleri ele almıştır.
38
Burada 
bizi ilgilendiren ikinci, üçüncü ve dördüncü bölümlerdir. Zira bu bölümlerde 
Birgivî’nin 
Avâmil’
i ile aynı ana başlıkları incelemiştir. Öyle zannediyoruz ki 
Mehmet Talu bu üç bölümün ana iskeletini 
Avâmil
’den almıştır. Bu iki eserin 
mukayesesinde şu maddeler ön plana çıkmaktadır:
1. Mehmet Talu’nun eseri Birgivî’nin eserine göre çok teferruatlı ve hacim
-
lidir. Birgivî’de temel bilgiler verilirken Talu, bu bilgilerin detaylarını vermiştir.
2. Talu, lafzî semâî âmiller bölümünde harf-i cerleri zikrederken Birgivî 
ile aynı sırayı takip etmeye özen göstermiştir. Talu, harf-i cerleri açıklarken 
genellikle ayet örnekleri vermiştir. Ayrıca bu harf-i cerlere verdiği bazı ör
-
nekleri ise Birgivî’nin verdiği örneklerin aynısıdır. (
ذنم - ذم – ادع – لاخ – اشاح
) 
harf-i cerlerine verilen örnekler gibi. Ayrıca Talu, saydığı bu 20 harf-i cer için 
Birgivî’ye nazaran daha fazla bilgi vermektedir.
39
3. Yine Talu lafzî semâî âmiller bölümünde ismini nasb haberini ref eden 
âmillerin altı tane olduğunu ifade etmiştir. Daha sonra ek olarak nefy eden lâ’yı 
37 Benzer mukayeseler için Bk. Arslan, 
Arap Gramerinde İki Avâmil Risalesi ve Bunların Mukayesesi,
173-175.
38 Bk. Mehmet Talu, 
Sarf ve Nahve Giriş,
(İstanbul: 1998), 1: 171-511.
39 Bk. Talu, 
Sarf ve Nahve Giriş,
1: 188-192.

---