İQTİsadiyyatin və İxracin diversiFİkasiyasinin

59

İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN 

DİVERSİFİKASİYA

Cədvəl 15. Metallurgiya sənayesində əsas məhsulların həcmi

Məhsulların adları

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Çuqun tökmə, ton 

322

1631

1559

1305

1797

1578

1012

Polad tökmə, min ton

0.43

286.1

335.3

468

278.1

150.3

306.5

Polad borular, ton

3.7

1257

14108

25706

28196

6918

36545

Tikinti armaturu, min ton

0

234.5

268.1

184.3

203.4

96.4

131.4

Qara metaldan məftil və kanatlar,ton

527.8

291

272

874.6

1266.3

449.8

124.1

Alüminium məftil, ton

4

30

446

33.4

136.4

54

173.8

Alüminium çubuqlar, millər və 

profillər (ton)

0

440.3

587.7

734

794.6

399

252.1

Alüminium oksidi (gil-torpaq), 

min ton

214.7

314.8

362.7

266.1

306.3

36.6

-

Cədvəl 16. 2000-2010-cu illərdə yaradılan yeni metallurgiya sənayesi müəssisələri

Müəssisənin 

açıldığı il

Müəssisənin adı

Müəssisənin aid 

olduğu sahə

Müəssisənin 

istehsal gücü

Müəssisənin fəaliyyət 

göstərdiyi region

2001

“Baku Steel Company”

zavodu

Metallurgiya (armatur 

istehsalı)

İldə 70 min ton

Bakı

 2007

«Azəralüminium» ASC-nin 

1 və 2 saylı elektroliz 

korpuslarının yenidən 

qurulması

Metallurgiya 

(alüminium istehsalı)

İldə 30 min ton

Sumqayıt

 Əlvan metal istehsalı 

zavodu

Metallurgiya

İldə 4.5 min ton

 Naxçıvan 

2000-2010-cu illərdə metallurgiya sənayesində 3 yeni müəssisə yaradılıb. Eyni zamanda həmin müddətdə 

sovet  dövründən  qalmış,  böyük  potensiallı  analoji  müəssisələrin  özəlləşdirilərək  bərpa  olunması 

istiqamətində  də  bir  sıra  addımlar  atılıb.  2004-cü  ildə  Gəncə  “Gil-torpaq”,  “Sumqayıtəlvanmetal”  və 

“Daşkəsən  Alunitmədən”  müəssisələrinin  bazasında  “Azərbaycan  alüminiumu”  ASC  yaradılıb.  Həmin 

mərhələdə  yaxın  dövr  üçün  müəssisənin  illik  istehsal  gücünün  500  min  tona  çatdırılması  hədəfə  alınsa 

da, 2009-cu ildə müəssisə planlaşdırılan illik istehsal gücünün cəmi 10%-dən istifadə edib, 2010-cu ildə isə 

istehsal tamamilə dayanıb. Bundan əlavə, göstərilən dövrdə “Azərboru” SC İngiltərənin “Tarqol Investment” 

şirkəti, “Daşkəsən filizsaflaşdırma” SC isə İngiltərənin “Aldex Limited” şirkəti tərəfindən özəlləşdirilmişdir. 

2010-cu  ilin  sonlarında  isə  İngiltərənin  “Det.AL  LTD”  şirkəti  tərəfindən  Gəncə  Alüminium  Zavodunun 

50  min  ton  istehsal  gücünə  malik  1-ci  korpusunun  tikintisi  başa  çatdırılmışdır. Amma  göründüyü  kimi, 

bütün bu tədbirlər sahə üzrə məhsulların istehsalında davamlı artımı və metallurgiya sənayesinin iqtisadi 

diversifikasiyaya töhfəsini təmin etməyib.

Hökumət tərəfindən alüminium istehsalının dəstəklənməsi üçün müəyyən addımlar da atılıb. Belə ki, 2009-

cu ildə hökumətin ehtiyat fondundan bu sahənin müəssisələrində işçilərin əməkhaqlarının ödənilməsi üçün 

---

60

İQTİSADİYYATIN VƏ İXRACIN 

DİVERSİFİKASİYA

5 milyon manat əvəzsiz maliyyə yardımı edilmiş, 2009-2010-cu illərdə isə Mərkəzi Bankın vəsaitləri hesabına 

həmin müəssisələrə dövlət zəmanəti ilə güzəştli şərtlərlə 250 milyon manat kredit ayrılmışdır. 

Ötən dövr ərzində metallurgiya sənayesini iqtisadi diversifikasiyanın təmin edilməsi baxımından həlledici 

sənaye sektoruna çevirmək mümkün olmayıb və aşağıdakı məlumatların təhlili bu nəticəni təsdiqləyir:

-  2005-2010-cu illərdə metallurgiya sənayesində yaranan əlavə dəyərin iqtisadiyyat üzrə ÜDM-də payı 1,46%-dən

0,16%-ə enib;

-  bu sahənin məhsulları üzrə ixracın ölkənin ümumi ixracında xüsusi çəkisi 2005-2010-cu illərdə 2,4%-dən 0,6%-ə

düşüb.

-  metallurgiya sənayesi məhsullarının idxalından asılılığı azaltmaq mümkün olmayıb. Belə ki, təhlil aparılan dövrdə

polad yarımfabrikatların idxalı 1,2 min tondan 37,7 min tona, polad çubuqların idxalı 65,2 min tondan 216,1 min

tona, alüminiumdan hazırlanan metal konstruksiyaların idxalı 767 tondan 3,3 min tona, polad prokat idxalı isə

125,1 min tondan 128,1 min tonadək artıb.

4.5.3. Yüngül sənaye. Azərbaycanda yüngül sənayenin inkişafı üçün geniş xammal potensialı mövcud olsa 

da, 2000-2010-cu illərdə sahə üzrə bütün məhsulların istehsalında kəskin azalma baş verib. 

Cədvəl 17. Yüngül sənayedə əsas məhsulların istehsalı 

Məhsulların adları

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Pambıq mahlıcı, min ton

37.7

56.0

54.8

40.9

22.3

12.1

11.4

Xalis yun, ton

-

2.1

-

6.2

-

-

-

Hazır pambıq parçalar, min kv.m

683

3099

3077

2202

823

807

1104

Hazır ipək parçalar, min kv.m

0

437.2

295.7

424.9

496.7

543.6

735.6

Pambıq yataq ağları, min ədəd

385

561.6

543.5

118

114.2

286.1

125.3

Ayaqqabı, min cüt 

0.1

360

327

381

381

858

267

Kişilər və ya oğlanlar üçün köynəklər, min 

ədəd

122

3.7

130.5

100.9

110.8

249.1

94

Xalça və xalça məmulatları, min kv.m

15.8

630.3

269.2

3.2

20.6

12.8

3.3

Trikotaj – corab məmulatları, min cüt

738.2

2969

3196

3065

1868

1277

2004

Alt və üst trikotaj geyimləri, min ədəd

438.6

787.6 

624.6

682.8

6.3

0

0

Yataq, yemək və qonaq otaqları üçün taxta 

mebellər, min ədəd

0.3

10.7 

22.1

20.9

28.1

14.9

9.1

---