Islom diniga doir manba va adabiyotlar

113
ISLOM DINIGA OID YOZMA MANBALAR
Imom Buxoriy ko‘p shaharlarni ilm yo‘lida kezib, keyincha-
lik o‘z ona yurtini sog‘inib, Buxoroga qaytib kelgan. Imom 
Buxo riyni Buxoro ahli juda yaxshi kutib oladi, bu yerga kelgan 
kuni uning boshidan oltin sochishadi.
Imom Buxoriyning ijodiy merosi o‘zining hajmi, zamonasi-
ning diniy va ijtimoiy fanlarini to‘la-to‘kis qamrab olgani bilan 
kishini hayratga soladi.
Xatib Bag‘dodiy u kishining o‘zlaridan rivoyat qiladi.
“O‘n sakkiz yoshga yetganimda sahoba va tobe’iynlarning 
masalalarini va qavllarini tasnif qila boshladim. Bu Ubay-
dulloh ibn Musoning davrida bo‘lgan edi. O‘sha paytda “Kito-
but Tarix”ni Rasululloh sollollohu alayhi va sallamning qabrlari 
yonida oydin kechalarda tasnif etdim”.
Bu kitob hadis rivoyat qiluvchi roviylarning tarixlari ha-
qida, ya’ni tarjimayi hollari va hadis rivoyat qilish borasidagi 
sifatlari haqidagi kitobdir.
Bu kitobning qo‘lyozmasi Dorul-kutubul-misriyyada (Misr 
kitoblar saroyi) 10340 raqamida saqlanadi. 1361-hijriy yilda 
Hindistonda nashr etilgan.
Imom Buxoriyning hayoti va ijodini o‘rgangan mutaxas-
sislarning tadqiqotlari natijasida u zotning qalamiga mansub 
kitob 
larning ro‘yxati tuzilgan. Ular quyidagilardan iborat: 
1) “Al-jome’ as-sahih”; 2) “Al-adab al-mufrad”; 3) “At-tarix al-
kabir”; 4) “At-tarix al-asvat”; 5) “At-tarix as-sag‘ir”; 6) “Kitob 
az-zu’afo”; 7) “Kitob as-sunan 
fi
l-
fi
qh”; 8) “Xolqu af’ol al-ibod”; 
(asar hijriy 1306-yili Dehlida va Jiddada chop qilingan); 9) “Al-
asmaa va-l-kuno”(bu kitob hadis roviylarning ismlari va kunya-
lariga bag‘ishlangan bo‘lib, Hindistonda hijriy 1360-yilda chop 
qilingan); 10) “Al-qiroatu xolfal-imom” (Hindistonda va Qohi-
rada nashr qilingan); 11)“Kitob al
-
hiba”; 12) “Rof’ al-yadayni 
fi
s-solati” (Hindistonda nashr qilingan); 13) “Birrul-volidayn” 
(ota-onaga yaxshilik qilish haqida kitob); 14) “Al-jome’ al-kabir”; 
15) “Al-musnad al-kabir”, bu ikkala kitobning nomi haqidagina 

---