Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 815 O‘zini himoya qilishning bunday usulining paydo bo‘lishi juda asoslidir, chunki mehnat qonunchiligi ish beruvchining vazifalaridan biri sifatida mehnat xavfsizligi va mehnatni muhofaza qilish hamda gigiena talablariga javob beradigan sharoitlarni ta’minlashni belgilaydi. Tabiiyki, zararli va (yoki) xavfli mehnat sharoitlari bilan ishlarni bajarishda xodimning hayoti va sog‘lig‘i doimiy xavf ostida qoladi. Xodim o‘z mehnat majburiyatlarini bajarishi paytida bevosita xavf ostida qolishi mumkin bo‘lgan hollarda, u o‘zini himoya qilishga haqlidir. O‘zini himoya qilishni amalga oshirishda mehnat vazifalarini bajarishni to‘xtatib turish muddati cheklanmagan va xodimning buzilgan huquqlarini tiklash uchun zarur bo‘lgan vaqt bilan belgilanadi. Avvalgi ish joyiga tiklash to‘g‘risida buyruq chiqarilgandan so‘ng, shaxsiy himoya vositalari bilan ta’minlanishi bilanoq xodim darhol ish vazifalarini bajarishga kirishishga majbur. Mehnat qonunchiligiga ko‘ra xodim o‘zini himoya qilish vaqtida va unga Yuklatilgan vazifani bajarishdan bosh tortganida xodimning oylik ish haqi to‘lab beriladi. Misol uchun, O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 219-moddasida «xodim o‘zining hayoti yoki sog‘lig‘iga tahdid soluvchi holatlar bartaraf etilgunga qadar tegishli ishni bajarishni rad etganida, ana shu davr mobaynida xodimning o‘rtacha ish haqi saqlanadi» deb ko‘rsatilgan. YOki O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 188-moddasiga binoan, ish beruvchi xodimga mehnat qilish imkoniyatidan g‘ayriqonuniy ravishda mahrum etilganligi natijasida etkazilgan zararni to‘liq qoplashi kerak. Xodimlar va ish beruvchilarning o‘zaro munosabati, ular manfaatlarining ziddiyatli xarakteri ko‘pincha mehnat jarayonida vujudga keladigan ba’zi bir hodisalarni turli xil baholashga olib keladi, bu esa kelishmovchiliklar va nizolarni keltirib chiqaradi. Tomonlar mehnat nizosining o‘zi paydo bo‘lishidan oldin kelishmovchiliklar paydo bo‘lganida nizoli vaziyat Yuzaga kelganligini ko‘rsatadi. Kelishmovchilik predmeti yangi yoki o‘zgaruvchan mehnat shartlarini o‘rnatish, mehnat qonunchiligini, jamoa shartnomani, ijtimoiy sheriklik shartnomasini, mehnat shartnomasini o‘z ichiga olgan boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni qo‘llash masalalari bo‘lishi mumkin. Ko‘pincha mehnatga oid nizolardan oldin mehnatga oid huquqbuzarliklar kelib chiqadi. Mehnatga oid huquqbuzarlik - bu majburiyat subyekti tomonidan o‘z mehnat majburiyatlarini qonunga xilof ravishda bajarmaslik yoki noto‘g‘ri bajarishi, ya’ni ushbu huquqiy munosabatlarning boshqa subyekti huquqlarini buzishda namoyon bo‘ladi. Agar majburiyat subektining harakatlari qonuniy bo‘lsa va boshqa subekt ularni noqonuniy deb hisoblasa, bunday mehnat huquqbuzarligining mavjudligi mehnat nizosini ko‘rib chiqish vakolatiga ega bo‘lgan organ - Yurisdiksiya organi tomonidan belgilanadi. Xodim mustaqil ravishda, vakolatli vakil yordamida yoki ish beruvchi bilan to‘g‘ridan- to‘g‘ri muzokaralar jarayonida Yuzaga kelgan kelishmovchiliklarni hal qilishi mumkin. Agar bunga erishilmagan bo‘lsa yoki muzokaralar o‘tkazilmagan bo‘lsa, qonuniy manfaatlar to‘g‘risidagi nizo vakolatli organga beriladi. Vujudga kelgan nizolarni hal qilish uchun |