Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Mehnat nizolari turlari
часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 818 Mehnat nizosining obyektiv va subyektiv tomonlari ushbu huquqiy nizoni ko‘rib chiqishning o‘ziga xos xususiyatlarini belgilaydigan va uni hal qilish istiqbollariga ta’sir ko‘rsatadigan Yuridik ahamiyatga ega holatlarni aks ettiradi. Mehnat nizolari turlari Mehnat nizolarini turli xil asoslarda tasniflash katta ahamiyatga ega hisoblanadi, chunki bu ma’lum bir mehnat nizosining ko‘rib chiqish va hal qilish tartibini aniqlash imkonini beradi. Mehnat nizolari quyidagi asoslarga ko‘ra tasniflanishi mumkin: - nizoning mohiyatiga; - nizolashayotgan subyektga; - mehnat huquqi sohasi tizimiga; - nizoli huquqiy munosabatlarning turiga. Eng muhimi, mehnatga oid nizolar tabiatiga ko‘ra da’voli va da’vosiz bo‘ladi. Ilgari belgilangan mehnat shartlari va mehnat qonunchiligi normalarini o‘z ichiga olgan boshqa me’yoriy-huquqiy hujjatlarni, mehnat shartlarini yakka tartibda qo‘llash to‘g‘risidagi nizolar, ya’ni buzilgan mehnat huquqlari bilan bog‘liq nizolar (masalan, ishga tiklash to‘g‘risidagi nizo yoki ish haqini undirish to‘g‘risidagi nizo) da’voli nizolar turkumiga kiradi. Da’vosiz nizolar - bu yangi yoki o‘zgaruvchan mavjud mehnat shartlarini o‘rnatish to‘g‘risidagi nizolar (masalan, yangi malaka toifasini belgilash to‘g‘risidagi nizo yoki ta’til jadvaliga muvofiq yangi ta’til muddatini belgilash to‘g‘risidagi nizo) kiradi. Barcha mehnat nizolari yakka va jamoa (kollektiv) nizolarga bo‘linadi. yakka va jamoalarga doir mehnat nizolari nizo predmetining tarkibi va mazmuni bilan farq qiladi. Xodimlarning malakasini oshirish, mehnat shartnomasini bekor qilish, oylik maoshi bilan bog‘liq nizolar yakka mehnat nizolari, jamoalarga doir mehnat nizolari esa jamoa shartnomasi va kelishuvlarini tuzish, o‘zgartirish, ularning shartlarini qo‘llash bilan bog‘liq nizolar, boshqa lokal hujjatlarni qabul qilish va o‘zgartirish bilan bog‘liq nizolarni aytishimiz mumkin. Yakka mehnat nizosi jamoalarga doir nizodan nafaqat predmet tarkibi, balki nizo predmetining mazmuni bilan ham farq qiladi. Yakka mehnat nizosida nizolashayotgan subyektlar tarkibiga xodim va ish beruvchi, Shuningdek, ba’zi hollarda mehnat shartnomasini tuzishdan bosh tortgan shaxs va ilgari ushbu ish beruvchi bilan mehnat munosabatlarida bo‘lgan shaxslar kiradi. Unda xodim vakolatli organ orqali o‘zining subyektiv mehnat huquqi yoki qonuniy mehnat manfaati himoya qiladi (o‘zini himoya qiladi). Yakka mehnat nizolari O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 259-moddasida - bu ish beruvchi va xodim o‘rtasida mehnat to‘g‘risidagi qonun hujjatlari va boshqa normativ hujjatlarni, mehnat shartnomasida nazarda tutilgan mehnat shartlarini qo‘llanish Yuzasidan kelib chiqqan kelishmovchiliklardir deb ko‘rsatilgan. Yakka mehnat nizolarida ma’lum bir xodimning subyektiv mehnat huquqlari va |