Исследование в XXI веке январь, 02 г 809 mehnat nizolari tushunchasi va turlari
Yüklə 0,91 Mb. Pdf görüntüsü
|
часть 2 « Новости образования : исследование в XXI веке » январь , 202 3 г 819 qonuniy manfaatlari himoya qilinadi. Bunday nizolar, masalan, boshqa ishga o‘tkazish yoki noqonuniy ishdan bo‘shatilgan xodimni qayta tiklanishi, ishdan asossiz chetlashtirish natijasida yo‘qotilgan vaqt uchun to‘lov undirish, intizomiy jazoni bekor qilish va h.k.lar to‘g‘risida kelib chiqishi mumkin. Yakka mehnat nizolarining predmeti mehnat qonunchiligini, boshqa lokal hujjatlarni (jamoa shartnoma, mehnat shartnomasi shartlari) qo‘llashda xodim yoki ish beruvchining qonuniy huquqlari va manfaatlarini buzish, qonuniy talablarga rioya qilmaslik holatlari hisoblanadi. Jamoalarga doir mehnat nizosining taraflari ish beruvchi (ish beruvchilar) va xodimlar jamoasi hisoblanadi. Jamoalarga doir mehnat nizolarida xodimlarning butun jamoasi yoki ma’lum qismining (bo‘linmasining) huquqlari va qonuniy manfaatlari himoya qilinadi. Jamoalarga doir mehnat nizosining predmeti xodimlarning ish haqi, ish vaqti va dam olish vaqti, mehnatni muhofaza qilish va xodimlarning manfaatlariga ta’sir qiluvchi boshqa ijtimoiy- iqtisodiy sohadagi umumiy talablari bo‘lishi mumkin. Jamoalarga doir mehnat nizolari O‘zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi 281- moddasida ko‘zda tutilgan (nizolar) - ish beruvchi (ish beruvchilar birlashmasi) va xodimlar jamoalari (xodimlarning vakillik organlari) o‘rtasida mehnatning yangi shartlarini belgilash va mavjud shartlarini o‘zgartirish, jamoa shartnomalari va kelishuvlarini tuzish, o‘zgartirish va bajarish yuzasidan kelib chiqqan kelishmovchiliklardir. Jamoalarga doir mehnat nizolari uchta huquqiy munosabatlardan kelib chiqishi mumkin: • mehnat jamoasining ish beruvchi, uning ma’muriyati, shu jumladan yuqori boshqaruv organi bilan huquqiy munosabatlari; • kasaba uyushma qo‘mitasining ma’muriyat bilan huquqiy munosabatlari; • mahalliy hokimiyat organlari vakillari ishtirokida xodimlar va ish beruvchilar vakillari o‘rtasida ijtimoiy sheriklik huquqiy munosabatlarda respublika, hududiy va tarmoq darajada. Jamoalarga doir mehnat nizolari predmetiga ko‘ra quyidagilarga bo‘linadi: • mehnat jamoasi va ish beruvchi o‘rtasidagi nizolar; • kasaba uyushma qo‘mitasi va ish beruvchi o‘rtasidagi nizolar; • yuqori kasaba uyushma organi va ish beruvchilar uyushmasi o‘rtasida ijtimoiy sheriklik shartnomalari bo‘yicha nizolar. Mehnat nizolari mohiyati bo‘yicha ikki turga bo‘linadi: • huquq to‘g‘risidagi nizo, ya’ni belgilangan mehnat qonunchiligi normalarini, jamoa shartnomalarni yoki mehnat shartnomalarini, huquq va majburiyatlarni qo‘llash to‘g‘risidagi nizolar. Bunday nizolar mehnat qonunchiligi sohasidagi barcha huquqiy munosabatlardan kelib chiqishi mumkin, ya’ni ham mehnat munosabatlaridan, ham mehnat bilan bog‘liq munosabatlardan kelib chiqadigan, xodim yoki kasaba uyushma |