Göy qurşağı
25
Və bu sahildə gəzmək istəyənlər axan qum
tələsinə düşür. Sonra dəniz qabarması. 9 metr
hündürlüyü olan dalğalar və son... İnsanları
təhlükədən qorumaq üçün hələ 15-ci əsrdə
İngiltərə hökuməti bu yerlərdə bələdçilər
saxlayardı ki, yolçuları bu dəhşətli tələdən
qoruya bilsinlər.
Başqa bir qatil məkan Alyaskadakı 80
kilometr axan qumlardan ibarət Tarnegen
körfəzi ərazisidir. Atlantik okeanındakı Seybl
adasının axan qumları isə daha iştahalıdır-
lar. Onlar nəhəng gəmiləri udmaları ilə şöh-
rət qazanıb. Batan gəmi dəhşətli dalğalarla
sahilə atılır və elə sahildəcə onu başqa, daha
təhlükəli qatil gözləyir – axan qumlar. Belə
bir gəmiudan digər ərazi isə İngiltərədəki
Saut-Forlend burnudur. Bu burunda Qudvin
dayazı deyilən ərazi var. Həmin ərazi “gəmi
qəbiristanlığı” adı ilə dünyada məşhurdur. Bu
böyük ərazidə axan qumların tamam udduğu
gəmilərin dor ağacları və paslanmış boru-
ları, yarıudulmuş gəmilərin torpağa batmış
burunları və daha nələr, nələr əbədi qum
səssizliyində uyuyublar. Maraqlıdır... Gəmiləri
təhlükədən xəbərdar edən mayak belə axan
qum təhlükəsindən can qutara bilməyib. O
da Qudvin qumlarının udduğu qurbanlardan
birinə çevrilib. Faciə elə sürətlə baş verib ki,
köməyə gələn helikopter mayakdan yalnız bir
nəfəri xilas edə bilib.
Axan qumlar – daha bir təbiət möcüzəsi.
Bu fenomeni hələlik heç bir alim və səyahət-
çi-ekstremal izah edilən təbii fəlakət hesab
etmir.
“Ayağınız altında torpaq möhkəm olsun”...
Axan qumlar haqqında eşidəndən sonra belə
bir alqış növünün yaranması lap yerinə düşər.
Uğurlu yol!
26
Bu kitabda kosmik
tədqiqatların
problemləri,
nailiyyətləri və təsadüfi
uğursuzluqlarından
bəhs olunur.
Rikinin ad günü
Riki ad günü təbrikinə
gələn dostları arasında
Annini görmür... Bəs
o hardadır? Rikini
daha hansı sürprizlər
gözləyir?
Riki və Dələ
Riki ana və atasının
köməyilə dələdən
ayrılır. Sonra nə baş
verir? Bunu bilmək
üçün mütləq oxu!
Riki və dostları
Fərqli mədəniyyətlər
arasında dostluğa
həsr olunmuş şəkilli
kitab 4 yaşdan yuxarı
uşaqlar üçün nəzərdə
tutulub. Sən də oxu!
"Rİkİ" serİyasIndan kİtablar
Bəxtiyar Vahabzadə.
Şəbi-hicran. Seçmə
poemalar
Kitab gözəl şairimiz
Bəxtiyar Vahabzadənin
yaradıcılığından
seçmələrdən ibarətdir.
Bu kitab kosmosun
teleskoplardan süni
peyklərə, zondlara və
robotlara qədər müxtəlif
vasitələrin köməyi ilə
tədqiq edilməsi üsullarını
nəzərdən keçirir.
Çox oxusan,
Çox bil rs n
e
e
27
Müxtəlif süxurlar haqda
daha çox məlumat əldə
etməyinə yardım edəcək
elmi metodları öyrənmək
üçün bu kitabı oxu.
Bitkilər niyə işığa tərəf
yönəlir? Bitkiləri hansı
alimlər öyrənir? Məlumat
əldə etmək istəyirsənsə,
“Bitkilərlə təcrübələr”i oxu.
Rikinin planı var
Anasına ad günündə
sürpriz hazırlayan
cəsur və sevimli
uşaqlar barədə
maraqlı hekayə.
Cəngavər Riki
Bu cəsur qəhrəman
əsl orta əsr
cəngavərləri kimi
təhlükəli əjdahalarla
qarşılaşır.
Riki ilə toyuq Mia
Hamının sevdiyi
bu hekayədə Riki
öyrənir ki, bəzən ən
yaxın dostun da tək
qalmağa ehtiyacı olur.
Bu kitablar ilk dəfə Belçika və Hollandiyada “Clavis Uitgeverij”
nəşriyyatı tərəfindən Niderland dilində nəşr olunub.
Maqnit bütün metalları
cəzb edirmi? Elmi metodlar
alimlərə necə kömək
edir? Məlumat əldə etmək
istəyirsənsə, bu kitabı oxu.
Müxtəlif mayelər haqda
daha çox məlumat əldə
etməyinə yardım edəcək
bu kitabı mütləq oxu.
28
Ötən sayımızdakı məntiqi sualların cavabları
Heykəltaraşın 10 eyni
heykəli var. O istəyir
ki, zalın hər divarına 3
heykəl qoysun. Heykəlləri
yerləşdirməkdə heykəltaraşa
kömək et.
İstənilən üsulla verilmiş
fiquru elə böl ki, 2 eyni,
nisbətən kiçikölçülü fiqur
alınsın.
1-dən 9-a qədər olan
rəqəmləri xanalara elə düz
ki, bütün cavablar uyğun
gəlsin. Mərkəzdə lazım
olmayan bir rəqəm olmalıdır.
Gəzinti meydançasında 6 it
və hər itin öz sahibi var. Qırıq
xətlər-xaltalarla (nümunədə
göstərilən üsulla) it sahibləri
və itlər olan xanaları
rəqəmlərlə birləşdir. Xatırladım
ki, rəqəmlər xaltanın
uzunluğunu (yəni xaltanın
keçdiyi boş və itli xanaların
cəmi) göstərir. Xaltalar
bir-birinə toxunmamalı və
kəsişməməlidir.
Mÿntiqi
sual
Göldə suzanbaqları
Cavab:
İki suzanbağı
gölün səthini bir aydan
bir gün çıxmaq şərti ilə
örtərdi.
Ayaqqabı istehsalı
Cavab:
Fabrikdəki fəhlələrin oğurladığı
ayaqqabılar (yəni, ayaqqabının hər iki tayı).
Müəllif
hüquqlarının
qorunması
Cavab:
Adətən
onlar lüğətə mövcud
olmayan söz, atlasa
isə mövcud olmayan
ada daxil edirlər.
Büllur şəbəkə
Şəkildə atomlardan
ibarət büllur şəbəkə verilib.
Atomların birləşməsindən 8
bərabərtərəfli üçbucaq alı-
nıb. 4 birləşdirici bəndi elə
götürün ki, şəkildə 4 bəra-
bərtərəfli üçbucaq alınsın.
29
Bir atalar sözü var:”İki dovşan dalınca qaçan
heç birini tuta bilməz”. Bəs iki top? Görəsən, iki
top dalınca qaçanın başına nə gələr? Başına nə
gələr, deyə bilmərəm, amma adı futdablbolçu
olar…
Dünyada 12 növ futbol oynanılır. Bunlardan
biri də futdablboldur. Bu futbolda “oyundan
kənar” vəziyyət yoxdur. Meydançada iki top və
iki hakim var.
Oyun belə başlayır. Hər koman-
danın qapıçısı oyuna bir top
daxil edir. Hər hakim bir topa
nəzarət edir. Toplar müxtəlif
rənglərdə olur. Hakimlər də
müxtəlif rəngli geyimlərdə.
Hər oyun 45 dəqiqə davam
edən iki hissədən ibarətdir.
Hakim fitlərinin də səslən-
məsi müxtəlifdir. Oyunun
məqsədi rəqib komandanın
qapısından qoşa top keçir-
mək, öz qapısını qoşa topdan
qorumaqdır. Bu oyun intellektu-
alların oyunudur desəm,
yanılmaram. O qədər iti düşüncəyə sahib olma-
lısan ki, meydanda iki topa eyni anda nəzarət
edə biləsən, hakim fitlərini səslənməsini ayırd
edib nəticə çıxardasan, lazımi qərarı vaxtında
verəsən.
Futdablbolda təkcə qol həyacanı yaşanmır. Bu
oyunda çox maraqlı məqamlar var: iki cərimə
zərbəsi, iki künc zərbəsi... Komanda həmrəyliyi
burada mütləqdir. İki topu eyni anda vurmaq
məharəti böyük əhəmiyyət daşıyır. Qapıçıya
bir topu qaytarıb, o birini tutmaq fürsəti veril-
məməlidir. İki top – iki eyni anda vurulmuş zər-
bə. Nəticədə, iki dovşan dalınca qaçmış qapıçı və
dablqol...
Bu oyunun müdafiəsi də ikili həyəcan ya-
şatdırır. Qapını eyni anda vurulmuş iki cərimə
zərbəsindən qorumaq o qədər də asan deyil. Və
bunu bacaran əsl futdablbolçudur.
Futdablbol futbol deyil. Və onu hər şərait-
də oynamaq mümkün olmur. Oyun
üçün lazımi hazırlıq olmasa, bu
oyun oynanılmaz. Oyunun apa-
rılması üçün mütləq iki hakim
və iki məşqçi olmalıdır. Hələ iki
müxtəlif rəngli topu demirəm.
Fit haqqında isə heç danışma-
ğa dəyməz. Həyət futbolu isə
bütün bunları sevmir.
Futdablbol futbolla müqa-
yisədə daha gənc oyundur. İlk
futdablbol oyunu 2007-ci ilin
oktyabrında keçirilib. Və ilk
oyunun nəticəsi acınacaqlı olub. İki
dovşan, bağışla, çaşdım, iki top dalınca qaçan
oyunçular meydançada qarmaqarışıqlıq ya-
radıblar. Hakimlər nə edəcəklərini düşünənə
qədər vaxt əldən gedib. Hətta hakimlər o qədər
çaşıblar ki, oyunun hansı hesabla bitdiyini belə
bir xeyli hesablamalı olublar.
Futdablbol oyunu üçün meydança futbol
meydançasından heç nə ilə fərqlənmir. Oyunçu-
lar bir-birini əvəz edə bilər.
Hə... Nə fikirləşdin? Əlbəttə, bir topun dalınca
qaçmaq yaxşıdır. Sənə uğurlar...
Futdablb l
30
İ
llər öncə, hələ mobil telefon və
planşetlərlə tanış olmadığımız
“qaranlıq” zamanlarda, rəfiqəmlə
o zamanın oyunlarını oynayırdıq.
Kiçik bir qəsəbədə böyüyürdük. Böyük sivi-
lizasiyadan bir qədər kənarda. Televiziyada
yemək yeyən oyuncaq gəlincik reklamını
ağzıaçıq izləyirdik. Belə bir gəlinciyi nəinki
biz, heç bizim yaşadığımız qəsəbənin oyun-
caq mağazaları da görməmişdi...
Sonra ağlımıza möcüzəli bir “fikir” gəlir!
Və biz sevimli gəlinciklərimizin yemək yeyə
bilməsi üçün ağız hissələrində deşiklər açırıq.
Buyurun, bu da sizə yemək yeyən gəlincik! Gə-
linciyimizi yalnız su ilə bəsləyə bilməyimiz bizə
kifayət edir. Rəfiqəmin maraqla bizi izləyən
nənəsi 9 yaşında düzəltdiyi ağlayan gəlincik
haqqında danışmağa başlayır... Tamamilə öz
ixtirası olan ağlayan gəlinciyin hazırlanma
qaydasını izah edir! Balqabağın təpə hissəsinə
kömürlə qaş-göz, ağız-burun çəkir. Bəs saçla-
rı? Keçi yununu mürəbbə şirəsi ilə balqabağa
yapışdırır. Bu da saçları... Sonra balqabağa
rəngbərəng parça kəsiklərindən paltar tikir.
Amma ən vacibi qalıb: bəs gəlincik necə ağlaya-
caq? Gəlincik-balqabağın “qarnından” bir deşik
açıb, içinə mayböcəyi qoyur. Budur, ağlayan
gəlincik! Bu ideya rəsmiləşsə, rəfiqəmin nənəsi
bir ixtiraçı kimi tarixə düşərdi. Bütün bunları
mənə qərbli alimlərin uşaqkən icad etdikləri
maraqlı ixtiralar xatırlatdı. Məsələn, Amerikalı
Frenk Epperson qışda bayırda qalmış 1 stəkan
limonadın onu milyonçuya çevirəcəyini ağlına
belə gətirməzdi. Səhər 11 yaşlı Epperson buza
çevrilmiş limonadı görmüş və “meyvəli buzun”
ixtiraçısı olmuşdu.
Fransız çəkməçinin 15 yaşlı oğlu Lui Brayl
isə görmə əngəlli insanlar üçün xüsusi şrift
yaradır və bu şrift onun şərəfinə Brayl şrifti ad-
landırılır. Lui atasının emalatxanasında çəkmə-
çi bıçağına ilişib yıxılmış və 5 yaşında görmə
qabiliyyətini itirmişdi. Lakin Lui öz ixtirasının
köməyi ilə oxumağı öyrənmişdi. Dünya hələ də
bu ixtiradan istifadə edir.
12 yaşlı Benjamin isə balıq üzgəclərini
xatırladan iki qəribə əşya ilə çimərlikdə pey-
da olur. Ətrafdakıların iztehzalı gülüşlərinə
baxmayaraq, Benjamin suya atılır və hamıdan
daha sürətli üzür. Beləliklə, üzgüçülük üçün ilk
lazımi əşya yaranmış olur. Franklin 15 yaşında
dünyaya növbəti bir yeniliyi – yellənən kürsü-
nü bəxş edir. Bununla da, onun doğum tarixi,
17 yanvar Uşaq İxtiraları Günü kimi tarixə
düşür.
Uşaq İxtiraları Günü, dünyaya meydan oxu-
yan və müşkül məsələlərin böyüklərdən daha
yaxşı həllini tapmağı bacaran bütün uşaqları
bir araya gətirən gündür! Əminəm ki, başı
çılğın fikirlərlə dolu oxucumun beynində bu
suallar dolaşır: “Bəs hanı 10 ədəd yesən də,
xəstələndirməyən dondurma, incitməyən iynə,
yuxuda davam edən film?”... Niyə indiyədək
bunları ixtira edən bir uşaq yoxdur?! O uşaq
sən. Buyur, ixtira et...
Ki÷ik ixtira÷ıların Bþyök ixtiraları
31
Gran’s great at sport.
“When I was a pirate I could
run 100 metres quicker than
you can say doubloon,” says
Gran, “especially with a police-
man after me.”
So Gran’s invited her old
shipmates Flint-Hearted Jack,
Fingers O’Malley and Cut-
throat Malone to help her train
for the Olympics.
I heard her shout “Avast
there me hearties” when they
were running round the garden
baton-passing this afternoon
but someone kept dropping it.
Gran’s very loyal so she
won’t say who, but I notice she’s
been calling the bosun Butter-
fingers O’Malley.
She’s knitted special striped
costumes for the synchronized
swimming, and she and her pet
crocodile have already made
quite a splash at the pool.
Mind you, when she saw the
headline Man-eater Terrifies
Toddlers in the paper Gran was
furious.
“My pet crocodile is good
with children, and has never
eaten anyone who didn’t de-
serve it,” said Gran.
I think her jumping looks
very promising. She’s been
using the clothes prop to pole-
vault over the washing line and
land in the compost heap.
“It’s one small step for a
Gran,” she said dusting off the
cabbage leaves, “one giant leap
for Grankind.”
Of course pole-vaulting isn’t
for everyone, but Gran says if
you don’t mind feeling dizzy
and showing your knickers it’s a
sport more Grans should think
about.
Grandpa banned bowling
after one of Gran’s cannon balls
blew up his greenhouse. With
him in it. “Lot of fuss about
nothing,” Gran grumbled after
she’d rescued him. “The day I
can’t haul an old man out of an
apple tree is the day I hang up
my flintlock.” But even Grandpa
admits she is brilliant at show-
jumping – although it is the
first time he’s seen it done on
a crocodile. There’s no doubt
Gran’s a crack shot with her
blunderbuss.
“Show me a varmint at 50
paces, and I’ll show you a man
with a hole through his hat,”
laughed Gran after she’d fired at
Grandpa’s scarecrow.
She’s really good at fencing
too. Grandpa challenged her to
a duel with a cucumber… and
Gran sliced it into sandwiches
with her cutlass.
And she’s claiming the
world record for the fastes Gran
over 800 metres – although
Grandpa still says it doesn’t
count if you have been fired out
of a cannon.
I’d love to see Gran standing
under a Jolly Roger listening
to a sea shanty when she gets a
gold medal. But Gran says the
most important thing isn’t win-
ning, it’s taking part and having
fun. So just in case Grandpa
is going to make her a special
medal from all of us – for being
the world’s Champion Gran.
Geraldine Durrant
Pirate Gran
Goes for Gold
32
Məcidli Məhəmməd
Ağayeva Nərmin
Yusibzadə Nəzrin
Kərimli Əbülfət
Rzazadə Fidan
Azərbaycan Respublikası
Ədliyyə Nazirliyində
qeydiyyatdan keçib.
Qeydiyyat nömrəsi:
№ 3926 – 06.11.2014
2006-cı ilin noyabrından çıxır.
Təşkilati dəstək:
Azərbaycan Respublikası
Mədəniyyət və Turizm Nazirliyi
Təsisçi:
F.Köçərli adına Respublika
Uşaq Kitabxanası
Baş redaktor:
Şəhla Qəmbərova
Redaktor:
Sevinc Nuruqızı
Korrektor:
İlahə Quliyeva
Bədii tərtibat:
Aqil Tağıyev
Müəlliflik hüququ F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanasına məxsusdur.
Xüsusi icazə olmadan jurnalın sürətini, elektron variantını çap etmək və yaymaq qanuna ziddir.
Jurnalımıza abunə olmaq istəyirsinizsə, yuxarıdakı ünvana müraciət edə bilərsiniz.
Ünvan:
Bakı AZ1022 S.Vurğun küçəsi 88
Tel:
(+99412) 5970851, Faks: (+99412) 5970879.
«Aspoliqraf LTD» nəşriyyat-poliqrafiya müəssisəsinin mətbəəsin də hazır diapozitiv lərdən
çap olunmuşdur.
web:
www.clb.az
facebook:
fb.com/clb.az
instagram:
firidunbey_kocerlikitabxanasi
youtube:
F.Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Dostları ilə paylaş: |