Kbt я25 uot (059) Baş redaktor
Maarifçi-alim Maarifpərvər ziyalı Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Əbdüssəlam Axundzadə
Yüklə 56,21 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Hacı Hüseyn Naxçıvani 1848-1934 Ə d ə b i y y a t
- Ə d ə b i y y a t
- İ n t e r n e t d ə
535 Maarifçi-alim Maarifpərvər ziyalı Mədəniyyət.Maarif.Təhsil Əbdüssəlam Axundzadə 1843-1907 2018 Əbdüssəlam Axund Vəliməmməd oğlu Axundzadə 1843-cü ildə Salyanda anadan olmuş- dur. İlk təhsilini atasından almış, az müddətdə fars və ərəb dillərində yazıb oxumağı öyrənmişdir. 1861-1868-ci illərdə Tiflisə gedərək Qafqaz Müsəlmanları Ruhani İdarəsi tərəfindən bu şəhərdə açılmış dini mədrəsədə ərəb və fars dillərində elm tədris etmişdir. Gürcüstanın Qori Seminariyasında 1879-cu ildə seminariyanın müsəlman şöbəsinin açılışında Şirvanlı Seyid Əzim Şirvaniyə müəllimlik vəzifəsi uğrunda müsabiqədə qalib gəlmişdir. 1895-ci ildən 1907-ci ilə kimi Qafqaz (Zaqaf- qaziya) müsəlmanlarının şeyxülislamı vəzifəsini icra etmişdir. O, dini ədəbiyyatın yayılmasına çox kömək etmiş, eyni zamanda dinə və şəriətə dair bir sıra kitablar yazaraq nəşr etdirmişdir. Onun üç cild- lik “Tarixi-müqəddəs-ənbiya”, “Risaleyi-Zübtədül əhkam” kitablarında müsəlmanların dini tələblərə uyğun olan itaətkar həyat tərzi təbliğ edilmişdir. Müsəlman birliyinə aid rəvayətlər və s. yazıları da mövcuddur. Hacı Zeynalabdin Tağıyevin vəsaiti hesabına şeyxülislam Əbdüssəlam Axundzadə “Tarixi-müqəddəs” kitabını nəşr etdirmişdir. Çar höküməti onu 1907-ci il noyabr ayının 18- də Qafqaz (Zaqafqaziya) Şiə Ruhani İdarəsinin sədri seçərək, ona şeyxülislam və mülki müşavir rütbəsi vermişdir. O, dəfələrlə çar ordenlərinə la- yiq görülmüşdür. Şeyxülislam Axund Əbdüssəlam Axundzadə 1907-ci ildə vəfat etmişdir. Hacı Hüseyn Hacı Abbas oğlu Naxçıvani 1848- ci ildə Təbrizdə anadan olmuşdur. Ata-babaları vaxtilə Naxçıvandan Təbrizə köçmüşdür. Hacı Məhəmməd Naxçıvaninin böyük qardaşıdır. Əsasən ticarətlə məşğul olsa da, ömrü boyu səfərlərdə Avropa, Asiya , Afrika ölkələrindən, o cümlədən Misir, Suriya, Türkiyə, Hindistan , Orta Asiya və başqa ölkələrdən fars, ərəb və türk (Azərb.) dillərində nadir əlyazma və çap kitabla- rını toplamışdır. Şəxsi kolleksiyasında 4000 kitab olmuşdur. Qardaşı Hacı Məhəmməd Naxçıvani kimi, sonralar kitabxanasını Təbriz Milli Kitabxa- nasına bağışlamışdır. Hacı Hüseyn Naxçıvani dövrünün alim ziya- lılarından biri olmuşdur. O, “İbrətnamə”, “Qırx məqalə”, “Məmləkətin təzkirələri” və sair kimi əsərləri qələmə almışdır. “Çehel məqalə” (“40 məqalə”) adlı kitab çap etdirmiş (1909), kitabda Təbrizin tarixinə dair qiymətli materiallar topla- mış, adları ədəbiyyat tarixinə düşməmiş şairlərdən, habelə nadir əlyazmalardan bəhs etmişdir. Hacı Hüseyn Naxçıvani 1934-cü ildə Təbrizdə vəfat etmişdir.
536 Mədəniyyət.Maarif.Təhsil 155 illiyi Mahmud bəy Mahmudbəyov 1863-1923 2018 Mahmud bəy Polad bəy oğlu Mahmudbəyov 1863-cü ildə Şamaxı şəhərində anadan olmuşdur. 1870-1879-cu illərdə Şamaxıda məhəllə və şəhər məktəblərində, 1879- 1883-cü illərdə Qori Seminariyasında təhsil almışdır. Pedaqoji fəaliyyətinə Yelizavetpol və İrəvan quberniyası xalq məktəblərinə direktor vəzifəsi ilə başlamış, 1883- 1888-ci illərdə Padar, Ağcabədi və Ağdam kənd ibtidai məktəblərində müəllim işləmişdir. 1888-1897-ci illərdə Dağıstan vilayəti xalq məktəbi direktorluğuna dəyişilmiş, Dilman və Kalavat kənd ibtidai, Göyçay və Sa- bunçu ikisinifli məktəblərində pedaqoji fəaliyyətini davam etdirmişdir. 1897 -ci ildə Bakı şəhəri 2-ci “rus-müsəlman” məktəbində müəllim, 1898-ci ildə 3-cü “rus-müsəlman” məktəbində müdir vəzifələrində işləmişdir. Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti dövründə ölkənin
mədəni-maarif həyatında yaxından iştirak etmiş, 1919-cu ildə Maarif naziri Nəsib bəy Yusifbəylinin əmri ilə Bakı quberniyası xalq məktəblərinin 4 rayonu üzrə ins- pektor vəzifəsinə təyin olunmuş, nazir- liyin təşkil etdiyi əlifba komissiyasının işində fəal iştirak etmişdir. XX əsrin əvvəllərində xalq inqi- labının təsiri altında milli-mənəvi həyatda milliləşmə prosesi başlanarkən M.Mahmudbəyov Qafqaz müsəlman müəllimlərinin 1-ci və 2-ci qurultayla- rında tədris-pedaqoji ədəbiyyatın yara- dılmasına rəhbərlik etmişdir. O, “Birinci il Müsəvvər türk əlifbası” (1907), “İkin- ci il” (1908; S.Əbdül-Rəhmanbəyzadə və S.Axundovla birgə) “Yeni məktəb” (1909; Abbas Səhhətlə birgə), “Türk ədəbiyyatına ilk qədəm” (1914; Ab- bas Səhhətlə birgə) dərsliklərini yaz- mış, milli məktəblərin tarixində yeni mərhələnin təməlini qoymuşdur. Məktəbdə və mətbuatda yazı qaydaları- nı nizama salmaq və vahid orfoqrafiya prinsipi yaratmaq məqsədilə “İmlanuz” (1911) əsərini qələmə almışdır. Mahmudbəyov milli bədii və pe- daqoji ədəbiyyatın sağlam inkişafına xüsusi diqqət yetirmiş, ədəbiyyatdan və üsuli-təlim və tərbiyədən bəhs edən “Rəhbər” (1906-1907) adlı jurnal nəşr etmiş, “Maarif’ (1922) uşaq jurnalının redaktorlarından biri olmuşdur. Onun fəaliyyətində milli ədəbiyyatın toplanması, nəşri və təbliği məsələləri aparıcı yer tutmuşdur. Öz əsərlərində uşaq mütaliəsində fars və ərəb ədəbiyyatı nümunələrinin təsirini tənqid etmiş (“Müsəlman məktəbləri”, 1905), ədəbiyyat tarixi materialları- nın toplanıb tədqiqi məsələsini irəli sürmüşdür (“Ədəbiyyatımıza dair”; 1906). F.Köçərliyə sifariş verərək “Se- yid Əbülqasım Nəbati”, “Vaqif və Vi- dadi” haqqında məqalələr yazdırmış (“Rəhbər” jurnalı, 1906,№l,5), xalq ədəbiyyatı nümunələrini toplayıb nəşr etdirmiş (“Zaqafqaziya türklərinin poeziyadan”, “Molla Qasım nağılı”, “Abbas və Gülgəz”, “Aşıq Qərib”), “Hophopnamə”nin birinci və ikinci ça- pının (1912-1914) fəal təşkilatçılarından olmuşdur. Mahmud bəy Mahmudbəyov 1923- cü ildə Bakıda vəfat etmişdir. Ə d ə b i y y a t Çingizoğlu, Ə. Mahmudbəyovlardan biri /Ə.Çingizoğlu //”Soy” dərgisi.- Bakı, 2010.- № 2 (34).- S.23- 25. Mahmudbəyov Mah- mud bəy Polad bəy oğlu //Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti Ensiklo- pediyası: 2 cildə.- Bakı, 2004.- C.II.- S.170. Nəhmətova, K. Ba- kıdakı üçüncü “rus- tatar” məktəbinin ilk müdiri /K.Nəhmətova //Azərbaycan müəllimi.- 2014.- 16 may.- S.11. İ n t e r n e t d ə shamakhi-encyclopedia. az/mahmudbəyov- mahmudbəy http:// www.anl.az/down/me- qale/az_muellimi/2014/ may/370735.htm Maarif xadimi Yüklə 56,21 Mb. Dostları ilə paylaş:
|