Kərimov Tofiq Mirzə oglu
Yüklə 3,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
330
1920-ci il 298 nömrəli cinayət iĢi ləğv edildi və o, ancaq 70 ildən sonra uğrunda canını fəda etdiyi doğma Azərbaycanının vətəndaĢ- lığı haqqında bəraət aldı. Bu bəraət onun qohumu, əməkdar hüquq- Ģünas, indi istefada olan ədliyyə general-mayoru Akif BəĢir oğlu Rəfiyevin gərgin zəhmətləri, sabiq SSRĠ-nin aidiyyatı orqanlarına ayaqdöymələri ...sayəsində əldə edilmiĢdir. Halbu ki, Xudadat bəy, o cümlədən Gəncə üçün ,ümumilikdə milləti üçün çox iĢlər görmüĢ atası Ələkbər bəy Rəfibəylinin və digərlərinin xatirələri unudulmamalı, layiqincə əbədiləĢdirilməlidir. Həmmüasirimiz, tanınmıĢ ictimai-siyasi xadim, Gəncə ġəhər Ġcra Hakimiyyətinin uzun zaman baĢçısı vəzifəsində iĢləmiĢ mərhum Tofiq Bağırov “Gəncə-qiyammı,üsyanmı?” məqaləsində yazmıĢdır ki, Gəncə üsyanının (24 may - 4 iyun 1920-ci il) hazırlanmasında Rəfibəylilər nəslinin nümayəndələrinin böyük rolu olub,ələlxüsusda MəĢədi Əli bəy və Bağır bəyin”. Burada həmiĢə xalqımızın həqiqi tarixinin və görkəmli Ģəxsiy- yətlərinin unudulmaz haqlarının özlərinə qaytarılmasının yorulmaz təĢəbbüsçüsü olmuĢ ümummilli liderimiz, Azərbaycan Respublika- sının prezidenti Heydər Əliyevin hələ 1998-ci il oktyabrın 7-də Gəncə seçiciləri ilə görüĢündəki çıxıĢında söylədiyi aĢağıdakı xa- rakterik fikrini xatırlamaq yerinə düĢər: ”...Yolumuz Sərdar bağına düĢdü. Çünki orada Gəncənin dəyərli insanlarından biri Nigar Rəfibəylinin abidəsinin açılıĢ mərasimini keçirdik...Gəncənin tarixi haqqında danıĢarkən deməliyəm ki, Nigar xanım Rəfibəylilər ailəsinin, sülaləsinin çox parlaq nümayəndəsidir.Gəncənin tarixi haqqında danıĢarkən Rəfibəylilərin xüsusi yerini mən qeyd edirəm... Onlardan biri Nigar xanımın atası Xudadat bəy Rəfibəyli Azərbaycanın ilk hökumətində, Xalq Cümhuriyyətində nazir vəzifəsini tutmuĢ bir insan, sonra repressiya qurbanı olmuĢdur. Ancaq tarix hər Ģeyi yerinə qoyur”. 1992-ci il mayın 28-də Respublika Günündə Xudadat bəy Rəfibəylinin vaxtı ilə Gəncədə yaĢadığı binanın önünə xatirə löv- həsi- onun baralyefi vurulmuĢdur. Gəncədə Xudadat bəy Rəfibəyli- nin adına küçə vardır.
331
RZA bəy QARAŞARLI
Rza bəy QaraĢarlı (QaraĢa- rov) Azərbaycan milli istaqlal hə- rəkatının və Xalq Cümhuriyyətinin görkəmli xadimlərindən biridir. O, Azərbaycan xalqının məĢhur soyla- rıdan olan QaraĢarlılar nəslindən çıxmıĢdır. Bu soy öz baĢlanğıcını QaraĢar bəy Bilici-Kəngərlidən gö- türüb. Bu soy Kəngərli elinin Bilici oymağına bağlıdır. Vaxtı ilə Nax- çıvandan köçüb ġuĢa Ģəhərində məskunlaĢmıĢdılar. QaraĢar bəyin oğlu Hümbət bəy 18-ci əsrdə Qa- rabağ xanı Ġbrahimxəlil xan Sarı- calı-CavanĢirə xidmət etmiĢdi. Rza bəy Kərbəlayı Baba bəy oğlu (1853) QaraĢarlı (QaraĢarov) 1891- ci ildə ġuĢa Ģəhərində nüfuzlu ailə- də anadan olmuĢdu. Kərbəlayi Baba bəy ticarətlə məĢğul olsa da, Qarabağda zil səsli mahir xanəndə kimi də ad çıxarmıĢdı. Onun Məmməd bəy (1889-1961) və Rza bəy adlı iki oğlu vardı... Rza bəy Ģəhər real məktəbini bitirmiĢdi. Sonra ali pedaqoji təhsil almıĢdı... Rza bəy QaraĢarlı 1918-ci ilədək müxtəlif məktəblərdə riya- ziyyat müəllimi iĢləmiĢdi. Zaqafqaziya Xeyriyyə Cəmiyyətində də çalıĢmıĢdı. Sosialist inqilabçılar (eser) partiyasının üzvü olmuĢdu. R. QaraĢarlı Zaqafqaziya Seymi Müsəlman fraksiyasının, Azərbay- can Milli ġurasının da üzvü olub.Milli ġuranın “Azərbaycan Məclisi Məbusanının təsisi haqqında” 1918-ci il 19 noyabr tarixli qanununa əsasən 7 dekabr 1918-ci ildə Azərbaycan Xülq Cümhu- riyyəti Parlamentinin tərkibinə daxil edilib. Rza bəy QaraĢarlı Parlamentdə (o, deputat kimi ”Metropol” mehmanxanasında otururdu) 13 nəfərdən ibarət Sosialistlər fraksiya- sında təmsil olunurdu. Onun adı fraksiya üzvləri sırasında 7-ci səs- 332
lənirdi. R. QaraĢarlının Sosialistlər fraksiyasında millət vəkili məs- ləkdaĢları Aslan bəy Səfikürdski, Səməd ağa Ağamalıoğlu, Qasım bəy Camalbəyov, Camo bəy Hacınski, Əli Heydər Qarayev, Əhməd bəy Pepinov, Ġbrahim Əbilov, Əkbər ağa ġeyxülislamov və baĢqaları idi. R. QaraĢarlı Parlamentdə bir neçə iclasa katiblik etmiĢdi. Rza bəy QaraĢarlı 1919-cu il mayın 6-da Azərbaycan höku- mətinin qərarı ilə Daxili ĠĢlər Naziliyinin Qazax qəzasaında Xüsusi Səlayiyyətli müvəkkili vəzifəsinə göndərilmiĢdi. Bu vəzifə general- qubernator (vali) vəzifəsinə bərabər hüquqlu bir vəzifə idi. Qəza rəisi də ona tabe idi. Rza bəy QaraĢarlı bu vəzifədə 1919-cu ilin oktyabrınadək xidmət göstərmiĢdi... Sonuncu tarixdən onun yerinə Bakı qubernatorunun böyük köməkçisi vəzifəsində iĢləyən Əmir xan Xoyski təyin olunmuĢdu. Azərbaycanda sovet hakimiyyəti qurulduqdan sonra Azərbay- can SSR Xalq Daxili ĠĢlər Komissarlığının (XDĠK) 11 may 1920-ci il tarixli xüsusi əmri ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti DĠN-in strukturları, o cümlədən general-qubernator, qubernator, qradona- çalnik, xüsisi səlahiyyətli müvəkkillər, Ģəhər və qəzaların polis- meysterliyi, polis müfəttiĢliyi, pristav vəzifələri ləğv edildi və əvə- zində milis rəisləri, milis komissarlıqları və s. sovet inzibati orqan- lara və vəzifələri tətbiq olundu. Ġlk dövrdə Azərbaycan SSR XDĠK- in də peĢəkar kadrlara ehtriyacı olduğu üçün vaxtı ilə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti DĠN sistemində çalıĢmıĢ iĢçıləri də yeni xidmətə cəlb edirdi. Onların sırasında Azərbaycan SSR XDĠK-in BaĢ Milis Ġdarəsində məsul vəzifəyə qəbul olunmuĢ Ġsrafil Ġbrahi- mov, Riza Mövləzadə, Əbil Musayev, həmçinin Rza bəy QaraĢarlı (milisə nəzarət üzrə müfəttiĢ vəzifəsində) var idi. Onlara Bakı mi- lisində milis komissarları təyin edilən Həsən bəy Firidunbəyovu və Qriqori ġpakı, qəzalarda Qiyas bəy ġıxlınski, Məmməd və Qiyas bəy Sarıcalınski qardaĢlarını və baĢqalarını da əlavə etmək olardı... 20-ci illərin ortalarına doğru Rza bəy QaraĢarlının XDĠK sistemindən çıxıb Azərbaycan SSR Xalq Maarif Komissarlığında çalıĢması barədə məlumatlar da vardır...Lakin bir çox milli təəssüb- keĢlərimiz kimi Rza bəy QaraĢarlının da repressiya qurbanlarından biri olduğu söylənilir...
Yüklə 3,76 Mb. Dostları ilə paylaş:
|