kömürçıxanna, metallurgiya sahələrində fəaliyyət göstərir. Maşınqayırma
şirkətləri isə siyahıda, ümumiyyətlə, təmsil olunmamışdır.
Rusiya TMK-sı və rus kapitalizminin formalaşmasının xüsusiyyətləri. Qeyd
olunmalıdır ki, Rusiyanın iri korporasiyalarının təşəkkülünə rus kapitalizminin
fonna malaşması prosesinin özü dominant təsir göstənnişdir. Bu təşəkkül
tapmanın xüsusiyyətləri nədədir? Ölkədə iri korporasiyalar təbii yolla
«aşağıdan», kiçik və orta sahibkarlıq mühitində malların və xidmətlərin istehsalı
və bunu genişləndirmək uğranda aparılan rəqabət mübarizəsində nəzərəçarpan
müvəffəqiyyətlər əldə olunması yolu ilə yaranmamışdır. Onlar «yuxandan»,
imtiyazlı şəxslərin böyük fabrik və zavodlarla, mədənlərlə, neft və qaz yataqları
və başqa istehsal amilləri ilə icra aktları vasitəsilə «mükafatlandırılması»
nəticəsində meydana çıxmışdır. Onların sahibləri bazarın, rəqabətin nə olduğunu,
xırda sahibkarlıq fəaliyyətinin hansı rol oynadığını, məsuliyyətli sosial siyasət
həyata keçirilməsi zəruriliyinin səbəblərini dərk etmirdi. İqtisadiyyatın real
sektorunun son dərəcə səmərəsizliyinin, mürəkkəb olan maşmqayınna, kimya,
yüksək texnologiya sahələrinin, o cümlədən kənd təsərrüfatı maşınqayırmasının
bərbad vəziyyətə düşməsinin, bütün iqtisadiyyatda güclü qeyri-mütənasibliklərin
meydana çıxmasının, maşın və texnika, ərzaq idxalının kəskin artmasının
səbəbləri məhz bundadır. İri sahibkarlar işləyən müəssisələrin səhmlərini almaq
və satmaqla, əsas diqqətin birja oyununa yönəldilməsinə üstünlük verirdi.
Bununla əlaqədar olaraq, ölkə iqtisadçılarının bir çoxu (o cümlədən müəllif)
Rusiyada baş verən maliyyə böhranının qeyri-adiliyini qeyd edərək, onun təbii
(klassik), yəni böhranın tipik səbəbi olan malların və xidmətlərin izafi istehsalı
amilinin təsiri nəticəsində yaranmadığını göstərirdilər. Rusiyadakı böhran,
sadəcə olaraq, ABŞ-da və Qərbi Avropada yaxud Yaponiyada olduğu kimi, fond
və ipoteka «köpüklərinin» yaranması nəticəsində maliyyə sistemində sabitliyin
pozulması nəticəsində əmələ gəlməmişdi. Rusiyadakı böhran iqtisadiyyatda
tarazlığın pozulması və bunun maliyyə-bank sisteminin, tənzimləmə
qurumlarının zəifliyi, özəl sektorun texniki və struktur geriliyi, aşağı səmərəliyi,
dünya bazarlarından və oradakı vəziyyətdən ifrat dərəcədə asılılıq səbəbindən
daha da güclənməsinin real nəticəsi olmuşdur. Bununla əlaqədar, Rusiyada
iqtisadi və maliyyə böhranını törətmiş əsas amilləri sadalamaq olar':
Сухарев О.С. Структурные сдвиги и развитие финансовой и технических систем экономики:
анализ эволюционной теории // Журнал экономической теории. 2009. №4 С. 46-47.
424
Cədvəl 15.2
lx
2009-cu
ildə
tutduğu
yer
2008-ci
ildə
tutduğu
yer
Adı
Sahə
Bazar dəyəri
milyard dollar
16
13
«Газпром»
Neft və qaz
133
69
76
«ЛУКОЙЛ»
Neft və qaz
45
77
64
«Роснефть»
Neft və qaz
83
93
172
Сбербанк
Bank işi
58
157
211
ТНК-БП
Neft və qaz
28
173
168
«Сургутнефтегаз»
Neft və qaz
30
313
450
«Северсталь»
Metallurgiya
12
390
570
НЛМК
Metallurgiya
19
437
505
ВТБ
Bank işi
26
497
682
«Вымпелком»
Telekommunikasiya
19
540
899
ММК
Metallurgiya
11
555
-
«Мечел»
Metallurgiya
9
665
566
«Транснефть»
Neft və qaz
1
673
241
«Норникель»
Metallurgiya
30
729
548
«Татнефть»
Neft və qaz
11
770
679
АФК «Система»
Telekommunikasiya
8
1040
1177
«НОВАТЭК»
Neft və qaz
17
1168
-
ФСК «ЕЭС»
Energetika
13
1200
1929
«Уралкалий»
Kimya sənayesi
9
1258
1349
«РусГидро»
Energetika
12
1303
1297
Банк Москвы
Bank işi
4
1317
_
Х5 Retail Group
Ticarət və iaşə
9
1388
1676
. «Силвинит»
Kimya sənayesi
6
1537
-
ТМК
Metallurgiya
4
1577
-
«Распадская»
Kömür hasilatı
4
1775
-
«Магнит»
Ticarət
6
1913
1921
«Ростелеком»
Telekommunikasiya
4
1951
1866
«Полюс Золото»
Qızıl hasilatı
9
* Reytinq «Forbes»-in 2009-cu il üzrə məlumatlarına görə, satışın, mənfəətin məbləği,
aktivlərin həcmi və bazar dəyəri əsasında tərtib olunmuşdur.
425