Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Opsionun tipləri.
yerinə yetirilməsi; •
«sabah» - əqdin bağlanıldığı gündən sonrakı gün valyutalaşdırma; •
«spot» - əqdin bağlanıldığı gündən sonrakı 2 gün ərzində valyutalaşdırma. Amma dünya təcrübəsində kassa birja əqdləri üzrə hesablaşmaların müstəsna olaraq «spot» şərtləri əsasında aparılması qəbul olunmuşdur. Valyuta əqdlərinin ikinci növü müddətli yaxud /brvart/ müqavilələridir. Bu cür əqdlərin vacibliyi bazar iştirakçılarının valyuta əqdləri üzrə hesablaşmaların hansı
məzənnə əsasında keçiriləcəyini əvvəlcədən müəyyənləşdinuək istəyindən irəli gəlir. Forvard valyuta müqaviləsi əsasında satıcı müə}^ən müddətdən (bir il ərzində) sonra alıcıya valyutanı vermək, alıcı isə bunu qəbul edib, razılaşdırılmış şərtlərə uyğun olaraq dəyərini ödəmək öhdəliyini qəbul edir. Müddətli (forvard) məzənnənin əsasını forvard müqaviləsinin bağlandığı vaxt kassa əməliyyatları üzrə məzənnə, habelə əlavə (report, ajio) yaxud güzəşt (deport, dizajio) təşkil edir. Reportun yaxud deportun həcmi təkcə forvard əməliyyatının həcmindən deyil, həmçinin, ayrı-ayrı valyutalar üzrə faiz dərəcələrindəki fərqlərdən asılıdır. Bu əlavələr və güzəştlər «svop» dərəcələri adlandırılır. Müddətli əqd üzrə məzənnə, müqavilə bağlandığı vaxt valyuta bazarındakı tələblə təklif arasında nisbət, müxtəlif valyutaların faiz dərəcələri arasında fərq əsasında müəyyən olunur. Forvard məzənnəsi aşağıdakı düsturla hesablanır: Forvard məzənnəsi = «Spot» məzənnəsi (1 + aparıcı milli banklarda SDV ilə depozitlər üzrə % dərəcəsi) / (1+ LİBOR məzənnəsi üzrə % dərəcəsinin səviyyəsi)
əsasında opsionun alıcısı müəyyən aktivi əqddə təsbit olunmuş qiymətlə və müəyyənləşdiril-miş tarixdə almaq yaxud satmaq hüququnu (vəzifəsini yox) əldə edir və bu hüquqa görə mükafat adlandırılan müə5^ən məbləğdə pul ödəyir. Opsionun alıcısı (saxlayanı) müqaviləni yerinə yetirmək qərarına gələrsə, opsionun satıcısı konkret öhdəliklərini icra etməyə borcludur. Alıcı opsionu icra etmək, yəni aktivi almaq yaxud satmaq qərarına gələrsə, bunu yalnız kontraktda təsbit olunmuş qiymətlərlə edə bilər. Mükafat (opsionun qiyməti) həmişə alıcı tərəfindən satıcıya ödənilir.
629
•
Amerika opsionu - müqavilənin müddəti başa çatanadək istənilən gün icra edilə bilər; •
Avropa opsionu - yalnız müqavilə müddətinin başa çatdığı gün icra oluna bilər.
Opsionlarm növləri. Adətən opsionlarm bu növləri fərqləndirilir: •
•
«put» (satmaq üçün) - opsionu saxlayana aktivi satmaq hüququ verir. Opsionlar bazarının tipləri. Rəsmi nöqteyi-nəzərdən opsionlarm birja və
birjadan kənar bazarı mövcuddur; son bir neçə onillik ərzində birja bazarı inkişaf etdikcə, birjadankənar bazar xeyli ixtisar olunmuşdur. Opsionlarla ticarətin birja texnikası çox cəhətdən f3mçers ticarətinə bənzəyir. Fyuçers müqavilələri kimi, opsionlar da standartlaşdırılmış müqavilədir və dəyişən kəmiyyət yalnız qiymətdir. Spredin (alqı və satış qiymətləri arasında fərq) sərhədləri opsionlarm qiymətindən asılı olaraq, birjaların özü tərəfindən müəyyənləşdirilir. Kontraktları istənilən vaxt almaq və satmaq imkanı verdiyinə görə, müzaidələrin bu cür sistem əsasında təşkili onların yüksək likvidliyini təmin edir.
və beynəlxalq) cəmləşir. Bu bazarı bank kreditlərindən fərqləndirən cəhət pul vəsaitlərinin qiymətli kağızların (tipi və istifadə müddəti müxtəlif olan) buraxılması yolu ilə cəlb edilməsidir. Öz növbəsində, bu bazar istiqrazlar, kommersiya vekselləri, səhmlər və başqa qiymətli kağızlar bazarlarına bölünür. Borclanmanm bir fonnasımn digəri ilə əvəz olunması nəticəsində ssuda əməliyyatları mexanizminin səciyyəvi transfomasiyası baş verir. Dünyanın bütün ölkələrində bu bazarın təşəkkül tapmış, kapitalın hərəkətinin tənzimlənməsi üzrə çoxsaylı əməliyyatların aparılması nəticəsində dinamik inkişaf edən qurumları mövcuddur. Birja mütəxəssislərinin tipləri. Birja qaydalarına uyğun olaraq, mütəxəssislərin 4 tipi var: •
müntəzəm; •
yardımçı - müntəzəm mütəxəssislər olmadıqda, onların funksiyalarının yerinə yetirilməsini öz üzərinə götürə bilər; •
amma kotirovkaları elan etmək və öz hesablarına müqavilələri icra etmək hüququna malik deyil; onların bütün hərəkətləri yalnız müntəzəm yaxud 630 yardımçı mütəxəssislərin iştirakı ilə yerinə yetirilə bilər; •
müvəqqəti - bu mütəxəssislər fövqəladə hal yarandıqda yaxud əməliyyatların artan həcmi tələb etdikdə, birjanın müdiriyyəti tərəfindən təyin olunur. Birja mütəxəssisinə aşağıdakı funksiyaların icrası həvalə olunmuşdur; •
fərqləndiyi hallarda birja üzvləri tərəfindən verilən limitləşdirilmiş sifarişlərin icrası. Bu sifarişləri birjanın başqa üzvlərinin adından, bazar və sifariş qiymətləri üst-üstə düşən məqamda icra etməklə, mütəxəssis onlara başqa əmrlərin yerinə yetirilməsi ilə məşğul olmaq imkanı yaradır; •
Mütəxəssis məsuliyyət daşıdığı səhmlər bazarının fəaliyyətinin saxlanması üçün mümkün qədər səy göstərməlidir. Tələb və təklif arasında müvəqqəti disproporsiya yarandığı hallarda mütəxəssis qiymətlərin kəskin dəyişməsinə yol vennəmək və bazarın lazımi «dərinliyini» təmin etmək məqsədilə «kağızları» öz hesabına almağa və satmağa borcludur. Bununla da mütəxəssis səhmlərin məzənnələrinin dinamikasının ardıcıllığını və fasiləsizliyini təmin edir, bazarın likvidliyini yüksəldir. Birjanın fəaliyyət göstərən başqa iştirakçıları (üzvləri); •
brokerlərinm sifarişləri icra etmək üçün vaxtı çatmadıqda, onların tapşırıqlanm yerinə yetirir; •
mütəxəssislərdən fərqli olaraq, səhmlərin hərəkətinin nəticələrinə görə məsuliyyət daşımır. Birjanın bu üzvləri istənilən qiymətli kağızlarla əməliyyatları öz adından və öz hesabına yerinə yetirə bilsələr də, müştərilərin sifarişlərini icra etmək onlara qadağandır. Sifarişlər. Birjalarda qiymətli kağızların alqı-satışı üçün sifarişlərin bir neçə növü var; •
•
stop-əmrlər; •
gündəlik / açıq (vaxt göstərilməyən). Sifarişlərdə onların icrasının xüsusi şərtləri göstərilə bilər; «Açılış qiyməti ilə icra etməli», «Dərhal icra etməli», «Ləğv et» və s. Nyu-York Fond Birjasında sifarişlərin icra olunması proseduru bu cürdür; qiymətli kağızlar üzrə şirkətlərin müştəriləri «qeydiyyatdan keçmiş 631 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|