Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması yolunda yaranan ziddiyyətlər.
- «torpaqların təmizlənməsi»
ardıcılları inkişaf etməkdə olan ölkə-lərdəki aclığın başlıca səbəbinin 1950-ci illərin ortasından başlayaraq əhali artımının sürətlənməsi - demoqrafik partlayış olduğunu iddia edirlər. Bu fenomenin özü isə birtərəfli yanaşılmaqla, sırf bioloji hadisə, insanların «nəslini qoruyub saxlamaq» məqsədilə çoxalmaq eəhdi kimi nəzərdən keçirilir. Afrikada, Asiyada və Latın Amerikasında ətraf mühitin sürətlə pisləşməsinin səbəbləri bu konsepsiyalarda əhali artımı ilə əlaqələndirilir. Aelığı demoqrafik və ekoloji vəziyyətlə bağlayan fikirlər söylənilir. Beləliklə də, aclığın baş verməsində açların özü günahlandırılır. Ərzaq probleminin çoxamilli xarakterini sadələşdirdiyinə, ailənin planlaşdırılması üzrə demoqrafik siyasətə istinad etməklə, onun sosial məqamlarını izah etmədiyinə görə məsələyə bu cür yanaşma, mahiyyətcə, elmə zidd, siyasi baxımdan mürtəce və prak-tiki cəhətdən faydasızdır. Təbii ki, ailənin planlaşdırılmasmm əhəmiyyəti gələcəkdə artacaq, amma diqqəti məsələnin yalnız bu, özü də yaxın perspektivdə həlledici rol oynamayacaq cəhəti üzərində cəmləşdinnək böyük ehtimalla ağlabatan deyil. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin BƏB sisteminə «qoşulmasının» qeyri- ekvivalent xarakteri orada ərzaqla təminat vəziyyətinin gərginləşməsinin başlıca səbəblərindən biridir. Müstəmləkə və azadlıq əldə olunduqdan sonrakı dövrlərdə iqtisadi artım tərzi inkişaf etməkdə olan ölkələrin kənd təsərrüfatında məhsuldar qüvvələrin tərəqqisini ləngitmiş, onu metropoliyanın ehtiyaclarını ödəyən biryönlü, monokultur ixtisas-laşmış sahəyə çevimıişdir. Təkrar istehsal prosesinin dərin deformasiyası ölkələrin geridə qalmasına, çoxmilyonlu xalq kütləsinin səfalətinə səbəb olmuşdur. Bununla da, nəinki müstəmləkəçilik dövründə, hətta inkişaf etməkdə olan ölkələrin siyasi müstəqilliyi şəraitində tipik hadisəyə çevrilmiş kütləvi aclığın sosial-iqtisadi şərtləri fomıalaşmışdır. Əlbəttə, aclığı müstəmləkəçilər «icad etməmiş» və onlar «yaymamışdır». Bu hal insanların təbiət qüvvələri qarşısında acizliyinin, inkişaf etməkdə olan ölkələrdə məhsuldar qüvvələrin zəifliyinin sübutu kimi, həmişə mövcud olmuşdur. Amma müstəmləkəçilik bu fəlakəti dəfələrlə gücləndirmiş, miqyasını genişləndirmiş və bununla da, keçmiş müstəmləkələr azadlığa çıxdıqdan sonra aclığın aradan qaldırılması uğrunda mübarizəni çətinləşdirmişdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin beynəlxalq əmək bölgüsünə «cəlb edilməsinin» müasir sistemi bu cür əlaqələri möhkəmləndirərək, aqrar sektorun inkişafını ləngidir, kütləvi aclığın aradan qaldırılmasına imkan vermir. İqtisadi zəiflik, istehsal strukturunun, nəqliyyat əlaqələrinin, rabitənin 761 lazımi dərəcədə inkişaf etməməsi inkişaf etməkdə olan ölkələrin əhalisinin ərzaqla təminatını pisləşdirir, ayrı-ayrı regionlara, fəlakət bölgələrinə qida məhsullarının və beynəlxalq yardımın çatdırılmasında çətinliklər yaradır. İqtisadiyyatı geridə qalmış ölkələrdə sahibkarlıq münasibətlərinin təkmilləşdirilməsinin inkişaf etmiş ölkələrdən asılı olması, vəziyyəti daha da mürəkkəbləşdirir. Ərzaq probleminin ilkin səbəblərinin təhlili göstərir ki, sahibkarlıq fəaliyyətinin inkişaf etməkdə olan ölkələr zonasında geniş yayılmış asılı tipi, onların Qərb ölkələrinin ərzaq potensialına tabeçilikdən çıxmasına imkan vennəyən perspektivdir. İnkişaf etməkdə olan ölkələrin borclarının artması da bu perspektivin möhkəmlənməsinə xidmət edir: bu borc 1970-ci ildəki 300 milyard dollardan 1980-ci ildə 573 milyard dollaradək və 1991-ci ildəki 1,4 trilyon dollardan 2010-cu ildə 1,7 trilyon dollaradək artmışdır. Ərzaq təhlükəsizliyinin təmin olunması yolunda yaranan ziddiyyətlər. Qeyd olunmalıdır ki, müvafiq texniki bazanın (süni suvarma və lazımi miqdarda gübrələr) yaradılması ilə müşayiət olunmadığına görə, taxıl məhsullarının yüksək məhsuldarlıqlı növləri son dərəcədə ləng yayılır. Aqrar sahədə elmi-texniki tərəq-qinin qarşısını kəsən ən güclü maneə kənd bölgələrinin sosial-iqtisadi strukturunun geriliyidir. Ölkələrin bir çoxunda yüksək məhsuldarlıqlı növlərdən yalnız dövlət təsərrüfatları və ayrı-ayrı iri kooperativlər istifadə edə bilir. Buna görə də indiyədək əkin sahələrinin yalnız eüzi hissəsi bu növlər altındadır. Hətta Asiyanın bu prosesə cəlb edilmiş inkişaf etməkdə olan ölkələrində 1980-ei illərin əvvəlində əkin sahələri-nin yarısından bir qədər çox hissəsi buğdanın, 25%-i düyünün yeni növləri üçün ayrılmışdı. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatı istehsalının mexanikləşdirilməsinin aşağı səviyyəsinin mühüm səbəblərindən biri də əmtəə istehsalçılarının əksəriyyətinin maşın və avadanlıq almaq üçün vəsaitinin olmamasıdır. Bu imkandan yalnız varlı mülkədarlar və fermerlər istifadə edə bilirlər. Məsələn, Hindistanda traktorların 90%-i torpaq sahəsi 25 akrdan az olmayan fenuerlərin cəmi 4-5%-nə məxsusdur. İnkişaf etməkdə olan ölkələrdə kənd təsərrüfatının yeni texnika ilə silahlanması qarşısında duran digər mühüm maneə işçi qüvvəsinin dəyərinin ucuz olmasıdır. Məlumdur ki, bu dəyər maşınlardan istifadənin hüdudlarını müəyyən edir. Hərçənd, müasir dövrdə bu amilin təsiri müəyyən modifıkasiyaya məruz qalır: inkişaf etməkdə olan ölkələrin iri mülkədarları mexanikləşdinnədən xırda icarədarlara və muzdurlara təzyiq vasitəsi, «torpaqların təmizlənməsi» aləti kimi yanaşır.
Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|