Kitabın nəşrinə göstərdiyi köməyə görə Azərbaycan Respublikası Milli Məclisinin deputatı
Yüklə 7,98 Mb. Pdf görüntüsü
|
edildiyi halda inkar olunduğunu göstərir; onun, kitabı yazarkən istinad etdiyi göstəricilər əsasında çıxardığı fundamental nəticələrin Argentinaya tətbiq edildikdə, düzgün olmadığı aşkarlandı. Həmin dövrdə, yəni XIX əsrin ortalarında Argentinanın iqtisadi artım göstəriciləri mənfi, daxili investisiyalarının həcmi az (8,3%) olduğundan, ölkə, Rostounun özünün ideyasına görə sıçrayış mərhələsi üçün tələb olunan investisiya həddindən aşağı səviyyədə yerləşirdi. M.Todaro tamamilə haqlı olaraq iddia edirdi ki, «Latın Amerikasının və Afrikanın bir çox ölkələri kimi, Argentina da ... iqtisadi tərəqqinin ilkin vəziyyətə qayıtması və zahirən görünən sabit artımın dayanması fenomenini təsdiq etdi.» . Bu mühüm ümumiləşdirmə bir dəfə nail olunan səviyyənin əldən buraxılmayacağı barədə stereotipi ləğv edir. Növbəti onilliklərdə (1970-ci illərdən sonra) Argentina, Rostounun ideyasının əksinə olaraq, «sıçrayış üçün qüvvə toplamaq» əvəzinə, «getdikcə sönən artım» nümayiş etdirirdi. Bu tarixi fenomenin əhəmiyyəti, həm dinamik artım dövründə, həm də onun «sönməsinin» uzun çəkən mərhələlərində gəlirlərin bölgüsünün struktur təhlilini apannaq üçün istifadə edilən bəzi modellərin və statistik metodların tətbiq olunmasına imkanlar açmasındadır. Statistik göstəricilərin olması bu cür hesablamaların həyata keçirilməsini təmin edir*. Argentinanın uzunmüddətli iqtisadi artım dövrünə Luis, Kuznets, Lorens və Cini metodikalarının əhalinin müxtəlif sosial stratları ilə onların gəlirlərinin həcmi arasında əlaqələrin və qarşılıqlı asılılığın aşkar olunması mövqeyindən yanaşılması iqtisadi artımı ləngidən daxili amilləri eyniləşdinnəyə imkan yaratmışdır. Bunlara nümunə kimi, həmin XIX əsrin ikinci yarısından Argentinanın öncül hesab edilən sənaye sahələrində dinamik artımın istehsalda məşğulluğun artımı ilə müşayiət olunmamasını göstərmək olar. Bu cür inkişafın nəticələri ölkə əhalisinin məhdud stratı arasında bölüşdürülür və qalan hissəsinin gəlirlərinin və yığımlarının artmasına səbəb olmurdu; buna müvafiq olaraq, yığımlar artım üçün zəmin yaradan uzunmüddətli amilə çevrilmirdi. Bir qədər sonra, artıq XX əsrin ikinci yarısında inkişafın bu yolu (inkişaf modeli) Latın Amerikasının digər ölkələri və Afrika üçün səciyyəvi olmuşdur; ^ H.Fİlds Luisun təsvir etdiyi dual inkişaf ssenarilərində Lorens əyrisindən istifadə olunmasının variantlarını göstərmişdir {Fields G.S. Poverty, inequality and Development. Cambridge: University Press, 1980. P. 46-56; Who benefits form economic development? A reexamination of Brazilian growth in the 1960s // American Economic Review. № 67. September 1977, P. 186). 752 bu məsələnin tədqiqi ilə Lorents, Filds və başqa alimlər məşğul olmuşdur'. Bir çox alimlər tərəfindən aparılmış tədqiqatlar ÜDM-in artımı ilə gəlirlərin bölgüsü arasında möhkəm əlaqənin mövcud olmaması barədə fikirləri təsdiqləmişdir. Onlar ÜDM-in artımının, onun nəticələrinin cəmiyyətin bütün təbəqələri arasında bərabər surətdə istifadə olunmasından asılılığı barədə geniş yayılmış səhv fikri təkzib etdilər. Bu fikirlər Dünya Bankı çərçivəsində aparılan tədqiqatların nəticələri ilə üst-üstə düşür. Həmin tədqiqatlarda «yüksək artım templərinin çox hallarda daha böyük qeyri-bərabərlik dərəcəsi ilə müşayiət olunduğu» göstərilir“. Amma burada bizim üçün bu cür uyğunsuzluğun, prinsipcə, mümkünlüyü və iqtisadiyyatın artımı ilə əhalinin əsas qruplarının gəlirləri arasında əlaqənin olmaması daha önəmlidir. Artımın göstərilən (və başqa) modellərdən və metodikalardan istifadəsinin başlıca nəticələri (xüsusən Argentina timsalında) səngiyən artım mərhələlərində cəmiyyətin stratifikasiyasmm destruktiv proseslərini xarakterizə edən göstəricilərdir: •
yüksək artım mərhələləri, bir qayda olaraq, cəmiyyətdə getdikcə çoxalan gəlirlərin az-çox bərabər bölgüsü ilə yanaşı, onun ən yüksək və ən aşağı təminatlı təbəqələri arasındakı fərqin azalması ilə müşayiət edilir. 1870- 1914-cü illərdə Argentinada bu fərq 1 : 3, 1955-ci ilin əvvəlində isə 1 : 5 nisbətində olmuşdu; •
kiçik sahibkarlar arasındakı mövqedə qərarlaşan sahibkarlıq stratmda («orta sinif» anlayışı ilə səhv salınmamalıdır) böyük aralanma baş verir; •
banklar), onun dinamik qüvvəsi, müasir texnologiyaların daşıyıeısı olan sahələr daha əlverişli vəziyyətə düşür. İqtisadi artımın nəticələrinin bölgüsü barədə ən güclü münaqişələr də məhz bu mühitdə baş verir; bu sərvətin bərabər bölgüsü həmin iqtisadi agentləri təmin etmədiyinə görə, onlar «oyun qaydalarının» dəyişdirilməsinə çalışırlar. Beləliklə, yüksək artım templəri heç də həmişə və bütün ölkələrdə yoxsulluğun azalmasına birbaşa təsir göstərmir. •
şəkildə inkişafı hesabına baş verən sürətli iqtisadi artım 1970-1990-eı illərdə və ^ The Effect on Income Distribution of Development, the Growth Rate and Economic Strategy // Journal of Development Economics, 1986. № 23. P. 55-63. ^ Worldbank. World Development Report, 1991. N.Y.: Oxford University Press, 1991. 753 Yüklə 7,98 Mb. Dostları ilə paylaş:
|