KitabxanaşÜnasliq

18 
 
K. ISMAYILOV 
 
SOME PROBLEMS OF METHODICAL MAINTENANCE OF LIBRARIES IN 
MODERN TIMES 
 
SUMMARY 
In order to study the effectiveness of the activities carried out a number of 
methodological studies. 
           This paper investigated the "Efficiency methodological support libraries," characterized 
by a system providing teaching materials the main activities of libraries of the country. The 
article indicates that the effectiveness of the system depends on the level of its organization 
and functioning, because the system is working efficiently only when its individual elements 
that give targeted science-based management system. 
 
                                   
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

---

19 
 
 
Aşur ƏLİYEV  
tarix üzr
ə fəlsəfə doktoru, dosent 
 
                                    
AZƏRBƏYCAN MİLLİ ELMLƏR AKADEMİYASININ 
MƏRKƏZİ ELMİ KİTABXANASININ ŞƏRQ ƏDƏBİYYATI 
FONDUNUN FORMALAŞMASI İSTİQAMƏTLƏRİ VƏ 
PRSPEKTİVLƏRİ 
 
Açar sözl
ər:Kitabxana fondu, Cəmiyyət kitabxanaları, Şərq ədəbiyyatı fondu, 
F
ondunun formalaşmasi istiqamətləri 
Ключевые  слова:
 
Библиотечный  фонд,  Публичных  библиотек, 
Восточная литература фонд, Фонд Формирование 
Keywords:
 
Library Fund, Public Libraries, East Literature Fund, Fund of 
CREATION 
 
XXl 
əsr qlobal informasiya mühüti Azərbaycanda  kitabxana  işinin 
inkişafında  yeni  meyyarların  formalaşdırılmış  moderin  informasiyalaşdırma 
imkanlarının  təmin edilməsini və  gücləndirilməsini tələb edir.Məhz dünyada 
qlobal problem
ə  çevrilən əhalinin informasiya təminatı ölkəmiz üçün bu gün 
aktuallıq kəsb edir. 
Müasir dövrd
ə  əhalinin xüsusilə, mütəxəssis  oxucuların    informasiya 
t
ələbatının 
ödənilməsində 
kitabxanaların 
rolu 
əvəzedilməzdir. 
Respublikamızda  savadlı  əhalinin, mütəxəssis  oxucuların, alimlərin 
informasiya t
ələbatının ödənilməsində Az.MEA-nın Mərkəzi Elmi kitabxanası 
müst
əsna əhəmiyyətə malikdir. 
Az
ərbaycan Milli Elmlər  Akademiyasının  Mərkəzi  Elmi  Kitabxanası 
Respublikada milli v
ə  dünya  əhəmiyyətli elmi nəşrlərin zəngin  fondlarına 
malik olan 
ən iri, universal təmayüllü, aparıcı elmi kitabxanadır. Mərkəzi Elmi 
Kitabxana (MEK) Milli Elml
ər  Akademiyasının  struktur  bölməsi olub, 
kitabxanaşünaslıq,  biblioqrafiyaşünaslıq,  kitab  tarixi  və  informasiyalaşdırma 
sah
əsində  fəaliyyət göstərir. Akademiya sistemində  araşdırılan  bütün 
kompleks v
ə  sahəvi problemlər üzrə  ixtisaslaşdırılmış  məlumat-informasiya 
m
ərkəzi, respublika miqyasında baş elmi-texniki informasiya müəssisəsidir. 
M
ərkəzi Elmi Kitabxana Azərbaycanın  görkəmli  ziyalıları 
N.N
ərimanov,  Ə.Haqverdiyev,  T.Şahbazi,  H.Zeynallı  və  başqalarının 
t
əşəbbüsü və  yaxından  köməyi ilə  Azərbaycanın  təbii sərvətlərini, 
iqtisadiyyatını, tarixini, fəlsəfəsini, ədəbiyyat və incəsənətini və s. öyrənmək 
m
əqsədi ilə  1923-cü ildə  təşkil  edilmiş  "Azərbaycan Tədqiq  və  Tətəbbö 
C
əmiyyəti"nin  əsasında  1924-cü ildə  yaradılmışdır.  Azərbaycanın  eləcə  də, 

---

20 
 
qonşu  regionların  tarixi,  arxeologiyası,  etnoqrafiyası,  təbii sərvətləri, elm və 
m
ədəniyyətinin öyrənilməsində  mühüm xidmətləri  olmuş  həmin Cəmiyyətin 
n
əzdində  görkəmli  ədəbiyyatşünas-biblioqraf professor A.V.Baqrinin 
r
əhbərliyi ilə təsis edilmiş "Biblioqrafiya bürosu" (1924) MEK-nın təşəkkülü 
üçün  ilkin  baza  olmuşdur.  Cəmiyyətin  ilk  iclaslarının  birində  kitabxananın 
yaradılması haqqında qərar qəbul edilir və cəmiyyətin nəzdində elmi kitabxana 
f
əaliyyətə başlayır. 1925-ci il avqustun 9-da "Azərbaycan Tədqiq və Tətəbbö 
C
əmiyyəti"nin Mərkəzi  Şurasının  iclasında  "Biblioqrafiya  bürosu"  əvəzinə 
"Kitabxana-Biblioqrafiya bürosu" t
əsis edilir. Bu dövrdə  Azərbaycan 
ölk
əşünaslıq  materiallarının  toplanması  sahəsində  iş  geniş  vüsət  alır.  Elmi 
t
ədqiqat  işlərinin  aparılması  üçün  zəruri  olan  informasiya  bazası  tədricən 
formalaşmağa  başlayır.  1926-cı  ildə  kitabxanada  ilk  oxu  zalı  istifadəyə 
verilir.1929-cu ild
ə  "Azərbaycan Tədqiq və  Tətəbbö  Cəmiyyəti"  bazasında 
Respublikası  Mərkəzi icraiyyə  Komitəsi nəzdində  Azərbaycan Dövlət Elmi 
T
ədqiqat  İnstitutu  təşkil  edilir.  1933-cü ildə  həmin Elmi Tədqiqat Institutu 
əsasında SSRİ EA Zaqafqaziya filialının Azərbaycan bölməsinin yaradılması 
haqqında qərar qəbul edilir. Kitabxana 1934-cü ildə keçmiş sovet məkanındakı 
respublikalarla,  eyni  zamanda  ABŞ,  Fransa,  İsveç,  İngiltərə  və  s. xarici 
ölk
ələrlə  mübadilə  əlaqələri də  yarada  bilmişdir.  Kitabxana  biblioqrafik 
f
əaliyyətini  genişləndirərək elmi-tədqiqat planlarına  müvafiq  olaraq  "Xəzər 
d
ənizi və  hövzəsinin  biblioqrafiyası",  "Azərbaycan  haqqında  ədəbiyyatın 
biblioqrafiyası",  "Azərbaycanda türk mətbuatı"  kimi  göstəricilər nəşr  etdi. 
1935-ci ild
ə  SSRİ  EA  Zaqafqaziya  filialının  Azərbaycan bölməsi  SSRİ  EA 
Az
ərbaycan filialına çevrilir. 1935-1940-cı illər ərzində tədqiqat institutlarının 
n
əzdində  18  ixtisaslaşdırılmış  (Zoologiya,  Botanika,  Kimya,  Fizika  və  s.) 
kitabxanalar f
əaliyyətə  başlayır  ki,  bunların  da  fəaliyyətinə  MEK rəhbərlik 
edirdi. MEK-
nın  özünün  inkişafında  ilk  direktorları  A.V.Borev, 
S.M.Y
əhyazadənin  adı  xüsusilə  qeyd  olunmalıdır.  İkinci  dünya  müharibəsi 
ill
ərində  bütün məhdudiyyətlərə  baxmayaraq kitabxana öz fəaliyyətini 
dayandırmamış,  cəbhəyə  kömək məqsədi ilə  aparılan  elmi-tədqiqatlara 
operativ 
şəkildə 
köm
ək etməyə 
s
əy göstərmişdi.  
  
1945-ci ild
ən Kitabxana özünün yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. 
SSR EA Az
ərbaycan  filialı,  müstəqil Azərbaycan  Respublikasi Elmlər 
Akademiyasına  çevrilir.  Kitabxanaya  bütün  sovet  məkanında  çap  olunmuş 
ədəbiyyatın  pullu məcburi nüsxəsini almaq səlahiyyəti verilir. 1951-ci ildə 
Az
ərbaycan EA Rəyasət Heyətinin qərarı  ilə  ETI-ları  kitabxana  şəbəkəsinin 
f
əaliyyətini  əlaqələndirilmək və  onlara rəhbərlik etmək məqsədilə  Kitabxana 
Şurası  yaradılır.  Şuranın  tərkibinə  Azərbaycanın  görkəmli alimlərindən: 
A.İ.Qarayev,  M.F.Nağıyeva,  S.A.Əzizbəyov, F.A.Məlikov,  Q.A.Əlizadə, 
V.R.Volobuyev v
ə  kitabxananın  o  zamankı  direktoru  Y.İ.Tahirov  daxil  idi. 
Şura  üzvləri MEK və  şəbəkə  kitabxanalarının  fəaliyyətinə  -  fondların 

---