klasy we współczesnym społeczeństwie polskim (jedno z ujęć): - klasy we współczesnym społeczeństwie polskim (jedno z ujęć):
- klasa niższa niższa (zagrożona), klasa niższa (graniczna), klasa średnia niższa (stabilna), klasa średnia wyższa (aspirująca), klasa wyższa niższa (uprzywilejowana), klasa wyższa wyższa (elita);
- podklasa, robotnicy niewykwalifikowani, robotnicy wykwalifikowani, pracownicy handlu i usług, klasa urzędnicza, specjaliści, wyższa klasa średnia, elita.
- „reguła (efekt) św. Mateusza”.
- dlaczego prognoza Marksa dotycząca klas społecznych zawiodła?: postępujący wzrost stopy życiowej, powstawanie klasy średniej, bieda nie wyzwala postaw rewolucyjnych, „indywidualizm” postaw robotników, a nie ich „klasowość”.
społeczeństwa współczesne jako „społeczeństwa klasy średniej” ze względu na dominację liczebną i kulturową tej klasy – jej rola: - wyższość kulturowa (symbolizuje ona sukces i powodzenie życiowe);
- społeczny „zawór” bezpieczeństwa, stabilizuje gospodarkę (poprzez swoją konsumpcję) i system polityczny.
ruchliwość społeczna (otwarcia „struktury” i reguła „merytokratyzmu”).
czy „śmierć” klas społecznych?: czy „śmierć” klas społecznych?: - przemiany („odejście”?) klasy robotniczej i chłopskiej;
- przemiany własności (własność coraz bardzo się „różnicuje”);
- zmiany charakteru pracy (non-standard job forms): brak pewności zatrudnienia, konieczność zmian kwalifikacji zawodowej, wzrost znaczenia sektora usług;
- wpływ stylu życia i wzorów konsumpcji (rynek konsumpcji przejmuje rolę „klasową” tradycyjnego rynku dóbr produkcyjnych);
- zachowania polityczne (pochodzenie klasowe nie wyznacza jednoznacznie poparcia na rzecz „swoich klasowych” partii politycznych);
- pojawienie się „nowych” osi i lojalności społecznych, konkurujących z klasowymi (rasa i przynależność etniczna, płeć i wiek, region);
wpływ państwa opiekuńczego – główny „konflikt klasowy” rozgrywa się między „pracującymi” i płacącymi podatki a żyjącymi z zasiłków.
„technokracja”, „nowa” klasa średnia („nowi mieszczanie”), „nowa klasa robotnicza”, underclass („podklasa”); „technokracja”, „nowa” klasa średnia („nowi mieszczanie”), „nowa klasa robotnicza”, underclass („podklasa”); „klasa kreatywna” – Richard Florida (amerykański ekonomista, Toronto): - 30% siły roboczej USA - „superaktywny rdzeń”, twórczy specjaliści i bohema, główny motor postępu gospodarczego – „szuka i tworzy nowe formy”;
- styl życia - niezależność, indywidualizm, merytokratyzm i różnorodność;
- rola „miejsca” (regionu i miast, „kreatywne miasta”) znaczenie 3T – talentu, tolerancji i technologii);
- krytyka – klasa kreatywna jako klasa posiadająca, segregacja społeczna.
prekariat - Guy Standing (brytyjski ekonomista): - prekariat (precarity, precarité, caritas – troska o bliźniego)– kategoria pozbawiona gwarancji zatrudnienia (niestabilność pracy, brak gwarancji świadczeń społecznych, utrata praw politycznych), obejmuje części poszczególnych grup zawodowych;
- styl życia (strach, „chroniczne zagrożenia związane z balansowaniem na krawędzi”);
- przykład – „śmieciówki”, Partia Razem („samotni w kapitalizmie”).
przykłady pierwszych badań socjologicznych nad bezrobociem i ubóstwem: - Marie Jahoda, Paul F. Lazarsfeld, Hans Zeisel, Bezrobotni Marienthalu (Leipzig 1933 - Warszawa 2007) konsekwencje psychologiczne bezrobocia;
- Pamiętniki bezrobotnych, Warszawa 1933.
- Oscar Lewis, Sanchez i jego dzieci. Autobiografia rodziny meksykańskiej (PIW, Warszawa 1964 i nowsze):
- koncepcja „kultury ubóstwa” jako sposobu życia i socjalizacji dzieci:
- dominującą formą związków są konkubinaty lub związki matriarchalne;
- brak okresu dzieciństwa (jako etapu chronionego) w wychowaniu dzieci;
- poczucie zepchnięcia na margines, bezradność, uzależnienie, widzeniem siebie jako kogoś gorszego od innych;
- brak umiejętności planowania przyszłości, rezygnacja, fatalizm oraz tolerancja dla patologii;
- bieda (i kultura ubóstwa) jest dziedziczona.
ubóstwo: ubóstwo: - sytuacja silnej „deprywacji” potrzeb, niemożności ich zaspokojenia ze względu na małe dochody, zły stan zdrowia, upośledzenie w dostępie do wiedzy i korzystania z uprawnień politycznych, mały stopień bezpieczeństwa;
- Georg Simmel - ktoś staje się biedny w sensie społecznym dopiero wtedy, gdy udziela mu się pomocy. Bieda to nie wynik niedostatku, lecz wynik otrzymywania wsparcia lub zgodne z normami społecznymi uprawnienie do otrzymywania wsparcia;
„ubóstwo” w historii, „nowa” i „stara” bieda jako „koszt transformacji”; - ewolucja postrzega ubóstwa: od „wąskiego” (ekonomicznego) zjawiska do „szerokiego” zjawiska społecznego;
- bieda „zawiniona” i „niezawiniona” („obwinianie systemu”, przyczyny ubóstwa leżą w czynnikach zewnętrznych wobec jednostki i „obwinianie ofiary”, przyczyny ubóstwa kryją się w cechach jednostek);
jest nie tylko problemem „krajowym”, ale i kwestią o zasięgu globalnym.
ubóstwo absolutne (bezwzględne) – „krańcowa bieda’” ubóstwo absolutne (bezwzględne) – „krańcowa bieda’” - czyli „minimum egzystencji” – elementarne warunki, jakie muszą być spełnione, aby jednostka mogła przetrwać fizycznie i zachować zdrowie.
„minimum socjalne”: - jest to linia minimum egzystencji uwzględniająca także potrzeby społeczne (granica sfery niedostatku i zagrożenia ubóstwem).
ubóstwo ustawowe (urzędowe, oficjalne): - poziom dochodu, który uprawnia do korzystania z pomocy społecznej.
ubóstwo relatywne (względne): - uwzględnia specyfikę danego społeczeństwa, potrzeby i właściwe mu sposoby ich zaspokajania.
ubóstwo „subiektywne”: - opinie ludzi na temat ich poziomu życia i dochodów.
głębokość – stopień, w jakim „biedni są biedni”?: - stopniowalność biedy - niedostatek, ubóstwo, bieda, nędza itp.
czasowy (temporalny) – czas pozostawania w ubóstwie - czy ubóstwo jest sytuacją przejściową, czy też trwałą i przekazywaną generacyjnie? inne wymiary (płaszczyzny) ubóstwa („bieda biedzie nierówna”): - ze względu na wiek („juwenilizacja” ubóstwa);
- ze względu na płeć (feminizacja ubóstwa);
- miasto – wieś i przestrzenny (regionalny);
- pracę (związek z bezrobociem):
- skutki psychiczne (depresja, zbędność i zagubienie), izolacja towarzyska, „wychodzenie z pracy”, przemoc w rodzinie, adaptacja do bezrobocia, czyli „wchodzenie” w spiralę przestępstw i marginalizacji;
- „pracujący biedni” .
wskazują one na aktywną rolę społeczeństwa, które nie zapewnienia jednostkom i grupom pełnego uczestnictwa w życiu społecznym: wskazują one na aktywną rolę społeczeństwa, które nie zapewnienia jednostkom i grupom pełnego uczestnictwa w życiu społecznym: - underclass („podklasa”):
- znajduje się u samego dołu hierarchii społecznej lub poza nią, charakteryzuje się odrębnością kulturową, która jest związana często z patologią społeczną (urodzenia pozamałżeńskie, nieletnie macierzyństwo, przestępczość itp.), wykazuje tendencję do dziedziczenia jej pozycji i separacji przestrzennej;
- marginalność i marginalizacja:
- wyłączenie z jakiegoś ważnego obszaru społecznego z powodów społecznych (nacisk na procesualność zjawiska);
- wykluczenie społeczne (ekskluzja):
- brak lub ograniczenie możliwości uczestnictwa i korzystania z podstawowych zasobów społecznych, dostępnych dla wszystkich (wykluczenie ekonomiczne, polityczne i społeczne).
„margines społeczny” (Słownik Języka Polskiego): nieliczna i mało znacząca warstwa społeczna, składająca się z jednostek prowadzących pasożytniczy tryb życia, wykolejonych, naruszających przepisy prawa i normy współżycia społecznego, „męty społeczne”; „margines społeczny” (Słownik Języka Polskiego): nieliczna i mało znacząca warstwa społeczna, składająca się z jednostek prowadzących pasożytniczy tryb życia, wykolejonych, naruszających przepisy prawa i normy współżycia społecznego, „męty społeczne”; „ludzie luźni” (od co najmniej w XV wieku), a także: „swawolni”, „wagabundzi”, „hultaje”, „włóczędzy”, „wałęsi” „wagusi”, „bandosi” (sezonowy robotnik rolny); „ludzie zbędni” (Stefan Czarnowski); „deklasacja” i „zdeklasowani” (czyli obniżanie statusu w społeczeństwie); „peryferyzacja”, „gettoizacja”, „gettyzacja”, „enklawy biedy”, „fawelizacja”; „segregacja społeczna” („separacja”); upośledzenie społeczne (upośledzenie społeczne to stan współwystępowania biedy i ekskluzji); stygmatyzacja, piętnowanie, naznaczanie.
państwo „opiekuńcze” w Europie – historia i pojęcie (termin „młody”) - ma ono zapewnić bezpieczeństwo socjalne przez skuteczne prawodawstwo i pomoc społeczną ; państwo „opiekuńcze” w Europie – historia i pojęcie (termin „młody”) - ma ono zapewnić bezpieczeństwo socjalne przez skuteczne prawodawstwo i pomoc społeczną ; cele państwa „opiekuńczego”: - zapewnienie minimum poziomu życia wszystkim obywatelom (minimalny dochód, mieszkanie, ochrona zdrowia, wykształcenie);
- równe traktowanie wszystkich obywateli;
- prawo do świadczeń socjalnych (możliwość dochodzenia sądowego);
- wyrównywanie (a nie usuwanie) skutków gospodarki rynkowej.
ewolucja „państwa opiekuńczego”: - tworzenie powojennego, nowoczesnego „państwo opiekuńczego” (znaczenie Wlk. Brytanii i Szwecji, Niemiec oraz państw socjalistycznych);
- od końca lat 70. XX wieku dyskusja nad modelem tego państwa (motywy finansowe, kryzys świadczeń, krytyka polityczna).
„niewidoczność” kwestii płci (pozycji kobiet) we wczesnej refleksji socjologicznej – dlaczego?: „niewidoczność” kwestii płci (pozycji kobiet) we wczesnej refleksji socjologicznej – dlaczego?: - wynikało to z genezy socjologii – z makro-społecznej i „scjentystycznej” perspektywy;
- z dominującej tradycji kulturowej (obyczajowości) wpływającej na naukę;
- ścisłego podziału życia społecznego na: gospodarstwo domowe (sferę kobiecą) a sferę publiczną (męską).
kobiety jako przedmiot badań społecznych (Gender/Women Studies) – teorie nierówności płci): - zmiany społeczno-demograficzne (kobiety są bardziej wykształcone niż kilka dekad temu), obowiązujący ideał to społeczeństwo „pozycji osiąganych” (wyzwanie - zjawisko „szklanego sufitu”);
- kobiety stały się ważną siłą polityczną i elektoratem wyborczym;
- upowszechnienie ideologii praw człowieka;
- nastąpiła zmiana uprawiania socjologii (socjologia płci).
położenia ekonomicznego i pracy (zatrudnienia): położenia ekonomicznego i pracy (zatrudnienia): - wybór zawodu a tradycja kulturowa („naturalne” zawody dla kobiet i mężczyzn), dyskryminacja na rynku pracy (płace, niepełne zatrudnianie itp.) - dlaczego?;
- tradycja kulturowa (dom i wychowanie dzieci), stereotypy dotyczące płci;
- paradoks „zadowolonego niewolnika” (okresowe „wychodzenie” z rynku pracy i powrót w związku z wychowywaniem potomstwa), konsekwencje – niższe emerytury i bariery awansu.
władzy i polityki (funkcje kierownicze, czynne i bierne prawa wyborcze, udział kobiet w polityce); obyczaju i reprezentacji (przekaz szkolny, kultura popularna i humor, problemy „reprezentacji” - kobiety i mężczyźni, sylwetka ciała, najbardziej popularne typy przedstawicieli danej płci, symboliczne traktowanie „męskości” i „kobiecości”).
feminizm jako dostrzeganie dyskryminacji (upośledzenia, strukturalnego podporządkowania kobiet/patriarchat itp.) kobiet w życiu społecznym i dążenie do jego likwidacji (refleksja, ideologia, ruch społeczny); feminizm jako dostrzeganie dyskryminacji (upośledzenia, strukturalnego podporządkowania kobiet/patriarchat itp.) kobiet w życiu społecznym i dążenie do jego likwidacji (refleksja, ideologia, ruch społeczny); feminizm I fali („stary”, do połowy XX wieku): - koncentracja na reformie prawa rodzinnego i wyborczego, poprawie warunków życia kobiet („sufrażystki” – „suffragium” – głos w wyborach).
feminizm II fali („nowy”) – egalitaryzm oparty na pojmowaniu „ucisku”, który jest efektem podziałów płciowych (nacisk na sferę obyczajów): - dążenie do równouprawnienia w polityce, pracy, rodzinie itp. i podwyższenie pozycji kobiet oraz matek w społeczeństwie (studia akademickie).
- feminizm III fali („post-feminizm”, od lat 90-tych XX wieku):
- walka z przemocą indywidualną i strukturalną wobec kobiet, „kobiecością” w języku, różnorodność sytuacji kobiet, silna obecność akademicka;
- liberalizacja dopuszczalności aborcji oraz równe traktowanie związków hetero- i homo-seksualnych.
społeczne tworzenie płci (sex, gender i gender identity) - płeć jako struktura złożona obejmująca element biologiczny, społeczny i osobowościowy: społeczne tworzenie płci (sex, gender i gender identity) - płeć jako struktura złożona obejmująca element biologiczny, społeczny i osobowościowy: - płeć biologiczna i gender (płeć kulturowa), „seksizm”;
- „gender” (WHO) to stworzone przez społeczeństwo role, zachowania, aktywności i atrybuty, jakie uznaje ono odpowiednie dla mężczyzn i kobiet;
płeć jako fundamentalna oś organizacji społecznej: - określanie siebie jako K i M jako podstawowy wymiarem tożsamości jednostki;
- „plastyczność” płci w zakresie kulturowych wymiarów konstruowania tożsamości płciowej;
- kultura i język odgrywają zasadniczą rolę w sposobach pojmowania płci biologicznej i kulturowej.
- studia queer (queer sociology –„społeczna teoria odmienności/różnicy”):
- „queer” – symbol emancypacji osób homoseksualnych obojga płci;
- studia nad odmiennością płciową (seksualną), związane z krytyczną analizą kategorii tożsamościowych odnoszących się do ludzkiej seksualności.
publiczne znaczenie feminizmu: - publiczne znaczenie feminizmu:
- trwałe zmiany (narodzenie się nowej świadomości i podmiotowości kobiet), których nie zmieni „konserwatyzm”;
- rozwój regulacji prawnych w tym zakresie:
- większa widoczność spraw kobiet, ustawy o równym traktowaniu, system parytetów w polityce, zmiany w zachowaniach obyczajowych, tworzenie wiedzy akademickiej itp.
ogromne zróżnicowanie feminizmu (ruchów kobiecych): główne wyzwania (dylematy) feminizmu (ruchów kobiecych): - emancypacja kobiet w męskim świecie, czy też całkowita emancypacja świata kobiet („kobiety przeciw mężczyznom”)?;
- poszukiwanie wspólnej tożsamości: co powinno łączyć ruch kobiecy?
określenie ruchów społecznych powstałych określenie ruchów społecznych powstałych w latach 60. na fali kontestacji młodzieżowej (rok „1968”) – ekologiczne, feministyczne, antynuklearne, „HR”, mniejszości obyczajowych itp.; stanowią one „nową formułę polityki”: - koncentrują się na głównie „swoich” specyficznych obszarach i nie dążą do „wszech-obejmujących” projektów zmiany społecznej;
- przybierają zróżnicowane formy organizacyjne;
- są świadectwem przejścia do „refleksyjnej nowoczesności” (Anthony Giddnes), w której „polityka emancypacji” jest zastępowana „polityką życia” (kwestie gospodarcze zostały rozwiązane, a w ich miejsce pojawiły się problemy tożsamości jednostek, stylu życia, seksualności itp.).
krytyka: koncentracja na niszowych problemach (ruch „jednej sprawy”), maskowanie realnych konfliktów poprzez koncentracje na sporach o kulturę (tożsamość), niezdolność do tworzenia sojuszy, polityka lobbingu; ruchy miejskie (polityka skali, demokracja miejska).
czy „klasy” tracą obecnie na znaczeniu społecznym? czy „klasy” tracą obecnie na znaczeniu społecznym? ubóstwo oraz jej miary i „wymiary” społeczne; nowe pojęcia: „podklasa”, marginalizacja i wykluczenie społeczne; państwo opiekuńcze (założenia i obecny „kryzys”; feminizm jako ideologia i przykład ruchu społecznego; Nowe pojęcia i koncepcje w ramach feminizmu – „gender” i studia queer; nowe ruchy społeczne (NRS).
Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii (roz. XV. Różnice płci jako różnice społeczne); Barbara Szacka, Wprowadzenie do socjologii (roz. XV. Różnice płci jako różnice społeczne); a także: - Harriet Bradley, Płeć, Wydawnictwo Sic!, Warszawa 2008 (r. 1. Co kryje się pod nazwą? Znaczenie i sposoby użycia kategorii płci, s. 26-39; r. 3. Płeć i ponowoczesność, s. 77-98).
„Nowe ruchy społeczne” seminarium Zespołu Analizy Ruchów Społecznych, Collegium Civitas, Centrum Badań Społeczności i Polityk Lokalnych i Decydujmy razem (seminarium „Nowe ruchy społeczne” jest otwarte dla socjologów i antropologów, studentów, działaczy ruchów społecznych, organizacji pozarządowych, a także publicystów).
Dostları ilə paylaş: |