Ii liceum Ogólnokształcące im
Yüklə 0,68 Mb.
|
|
II Liceum Ogólnokształcące im. W. Wróblewskiego w Gliwicach Janina Wolsza Lingua Latina Skrypt do nauki języka łacińskiego dla klas o profilu biologiczno-chemicznym Gliwice 2009 Wydanie II poprawione
a b c d e f g h i k l m n o p q r s t u v x y z Oprócz samogłosek i spółgłosek rozróżniamy dwugłoski (dyftongi), czyli połączenia dwóch samogłosek, które czytamy jako jedną długą samogłoskę: - ae wymawiamy jak e; - oe wymawiamy jak e; - au wymawiamy jak w polskich wyrazach: auto, Australia; - eu wymawiamy jak w polskim Europa.
- y wymawiamy jak i np. lyra; - c przed: e,i,y,ae,oe wymawiamy jak c, w pozostałych sytuacjach jak k np.: cera, circus, caeremonia, coemetarium; - i na początku wyrazu przed samogłoską i w środku wyrazu między samogłoskami wymawiamy jak j, np.: Iulia, Ianuarius, maior, - ngu wymawiamy jak: ngw, np. lingua, sanguis - ph w słowach pochodzenia greckiego wymawiamy jak f, np.: philologia, philosophia - qu wymawiamy jak kw (q występuje zawsze w połączeniu z u): quadratus, qualis - rh wymawiamy jak r, np.: rhetor; - s wymawiamy jak s, (a nie jak z) np.: rosa, - su wymawiamy jak sw, np.: suavis - th wymawiamy jak t, np.: theatrum - ti wymawiamy jak ti, (a nie cj) np.: lectio, recitatio - v wymawiamy jak w np.: verbum, villa - x wymawiamy jak ks np.: Xerxes, rex
Sylaba jest krótka, gdy jest otwarta i zawiera krótką samogłoskę, np.: medĭcus, philosŏphus. Akcent w języku łacińskim, podobnie jak w polskim, pada na ogół na przedostatnią sylabę (w wyrazach dwusylabowych jest to oczywiście sylaba pierwsza). W dłuższych wyrazach, jeśli sylaba przedostatnia jest krótka, akcent przesuwa się na sylabę trzecią od końca, np.: mathematĭcus, tabŭla, discipŭlus. Ze względu na akcent interesuje nas zatem jedynie iloczas przedostatniej sylaby i tylko jej iloczas będziemy zaznaczać. Ćwiczenie Latīne legĭmus Ardŭa prima via est. Pierwsza droga jest stroma. Medĭcus curat, natūra sanat. Lekarz leczy, natura uzdrawia. Nulla est medicīna sine lingua Latīna. Nie ma medycyny bez łaciny. Natūram mutāre difficĭle est. Trudno jest zmienić naturę. Varium et mutabĭle semper femĭna. Kobieta jest istotą zmienną i niestałą. Aquĭla non capit muscas. Orzeł nie chwyta much. Asĭnus asĭno pulcherrĭmus. Osioł dla osła najpiękniejszy. Medicīna soror philosophĭae. Medycyna siostrą filozofii. Primum non nocēre. Po pierwsze – nie szkodzić. (Hipokrates) Festīna lente. Spiesz się powoli. (Oktawian August) Lectio secunda (II) Casus Latini przypadki łacińskie Declinationes deklinacje W języku łacińskim występuje sześć przypadków:
Rzeczowniki łacińskie mogą odmieniać się według jednej z pięciu deklinacji. Przynależność rzeczownika do deklinacji rozpoznajemy po zakończeniach nominatiwu i genetiwu singularis (liczby pojedynczej), dlatego ucząc się nowego rzeczownika staramy się zapamiętać oba zakończenia. Słowniki podają obok nominatiwu zakończenie genetiwu np.: lingua,ae – język. Zakończenia obu przypadków dla poszczególnych deklinacji są następujące:
Ćwiczenie Określ przynależność następujących rzeczowników do deklinacji:
I deklinacja Do I deklinacji należą rzeczowniki i przymiotniki rodzaju żeńskiego (feminina) zakończone w nominatiwie singularis na -a, w genetiwie singularis na -ae. Grupę wyjątków stanowią rzeczowniki rodzaju męskiego (masculina), oznaczające mężczyzn np.: poeta,ae – poeta; agricola,ae – rolnik, nauta,ae – żeglarz, Persa,ae – Pers. Wzór odmiany
De puella et rosa Rosa planta est. Rosae forma pulchra est. Puer puellae amatae rosam rubram dat. Puella rosā gaudet et clamat: o, rosa, quam pulchra es! O, puella, tu quoque pulchra es – puer cogitat. rosa,ae f – róża planta,ae f – roślina est – jest forma,ae f - kształt pulchra - piękna puer, pueri m - chłopak puella,ae f – dziewczyna amata – ukochana, ulubiona rubra – czerwona dat – daje gaudet – cieszy się et – i
clamat – krzyczy, woła quam – jak es – jesteś quoque – także cogitat - myśli
De plantis Multae plantae in terra sunt. Familiae plantārum variae sunt. Nonnullas plantas in schola cognoscĭmus, sicut: Mentham piperitam, Matricariam chamomillam, Gentianam lutĕam. De plantis medicatis magistra nobis narrat. O, plantae medicatae, hominĭbus utĭles estis! multae – liczne, wiele in – w, na terra,ae f – ziemia sunt – są familia,ae f – rodzina varia – różna nonnulla – niektóra schola,ae f – szkoła cognoscimus – poznajemy sicut – tak, jak Mentha piperita – mięta pieprzowa Matricaria chamomilla – rumianek pospolity Gentiana lutĕa – goryczka żółta medicata – lecznicza magistra,ae f – nauczycielka nobis – nam narrat – opowiada hominǐbus – ludziom utǐles – użyteczni, użyteczne estis – jesteście Lectio tertia (III) Indicativus praesentis activi, imperativus praesentis activi, infinitivus praesentis activi czasowników koniugacji I, II i IV oraz czasownika “esse” – być. W języku łacińskim występują cztery koniugacje. Przynależność czasowników do koniugacji rozpoznajemy po zakończeniu bezokolicznika (infinitivus praesentis activi).
A teraz kilka niezbędnych pojęć gramatycznych:
Ćwiczenie Utwórz następujące nazwy gramatyczne:
Odmiana czasowników koniugacji I, II i IV w inf., ind. i imperat. praesentis activi.
Zwróć uwagę zarówno na cechy wspólne odmian (zaznaczone końcówki), jak i na różnice:
Czasownik „esse” – być
Ćwiczenie: Odmień według podanych wzorów czasowniki:
De Vesta, Diana Minervaque Graeci et Romani multas deas habent. Vesta, Diana, Minerva clarae deae sunt. Vesta familiārum patrōna est. Diana in silvā habĭtat, nam silvae Dianam delectant. Diana sagittā feras necat. Minerva sapientiae dea est. Femĭnae et puellae deas orant et rosārum corōnis aras ornant. Graeci – Grecy Romani – Rzymianie dea, ae - bogini habeo, -ēre – mieć clara – sławna patrōna, ae – patronka silva,ae - las delecto, -āre - cieszyć sagitta, ae – strzała fera, ae – dzikie zwierzę sapientia,ae - mądrość femĭna,ae - kobieta oro, āre – mówić, prosić ara,ae – ołtarz corona, ae – wieniec orno, -āre - ozdabiać Ćwiczenie: Przetłumacz na język łaciński zdania: Widzimy ołtarz bogini. Diana jest patronką lasów. Dziewczyny, proście patronkę lasu! Kobieto, nie zabijaj dzikich zwierząt! (nie – non) Dziewczyna ozdabia ołtarz bogini wieńcem róż.
Lectio quarta (IV) Deklinacja II Do deklinacji II należą rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego (masculina) i nijakiego (neutra), zakończone w gen. sing. na –i. Są tu też wyjątki rodzaju żeńskiego – o nich później. W nom. sing możliwe są zakończenia: -us, -er (rodzaj męski), i –um (rodzaj nijaki). Wzory odmian Rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego zakończone w nom.simg. na - us
Rzeczowniki i przymiotniki rodzaju męskiego zakończone w nom.sing. na - er.
Yüklə 0,68 Mb. Dostları ilə paylaş:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||