Ii liceum Ogólnokształcące im



Yüklə 0,68 Mb.
səhifə3/7
tarix06.05.2018
ölçüsü0,68 Mb.
#42297
1   2   3   4   5   6   7


Sententiae:
Fames artium magistra.

Civium concordia – murus urbium.

Aures multorum veritati clausae sunt.

Homines potius oculis quam auribus credunt.

Vita sine litteris mors est.

Qualis vita et mors ita.

Nihil est ab omni parte beatum.

Audiatur et altera pars!

Mens sana in corpore sano.

Rara avis.

Tarde venientibus ossa.

Panem et circenses!

Testis unus, testis nullus.

Finis coronat opus.

Lectio quinta decima (XV)
Deklinacja IV
Do IV deklinacji należą rzeczowniki o temacie zakończonym na „u”:

  1. rodzaju męskiego zakończone w nom. sing. na –us, w gen. sing. na –us;

  2. rodzaju nijakiego zakończone w nom. sing. na –u, w gen. sing. na –us.






SINGULARIS

PLURALIS


Nominativus

sensus zmysł

cornu róg

sensus

cornǔa

Genetivus

sensus

cornus

sensǔum

cornǔum

Dativus

sensǔi

cornu

sensĭbus

cornĭbus

Accusativus

sensum

cornu

sensus

cornǔa

Ablativus

sensu

cornu

sensĭbus

cornĭbus

Vocativus

sensus

cornu

sensus

cornǔa


Najważniejsze wyjątki rodzaju żeńskiego (feminina):

manus, us f ręka

domus, us f dom

Manuum laudatio

(Cicero, De natura deorum, II, 150)
Quam aptas quamque multarum artium ministras manus natura homini dedit! Digitorum enim contractio facilis facilisque porrectio ob molles commissuras et articulos nullo in motu difficultatem habet. Itaque ad pingendum, ad formandum, ad secandum apta est manus motione digitorum. Manus apta est ad cultus agrorum constructionesque domuum, ad tegumenta corporum vel texta vel suta omnemque fabricam aeris et ferri; ex quo intellegitur nos manibus omnia efficere, ut tecti, ut vestiti, ut sani esse possimus, ut urbes et domos habeamus.


quam – jak

aptus, a, um – odpowiedni, stosowny

ministra, ae – pomocnica, sługa

dedit – dał(a) – perfectum od: dare

digitus, - i– palec

enim – bowiem

contractio, onis – ściągnięcie

porrectio, onis – wyciągnięcie

facilis, e – łatwy

ob z acc. – z powodu

mollis, e – miękki

commissura, ae – złączenie, spojenie

articulus, i – staw (anat.)

nullus, a, um – żaden

motus, - us – ruch

difficultas, atis f – trudność

pingo, - ere – malować

ad pingendum – do malowania

formo, -are – kształtować

seco, -are – ciąć

motio, onis f – ruch, poruszanie się

cultus, -us – uprawa

constructio, onis – budowa

tegumentum, i – okrycie, osłona, ochrona

texo, -ere - tkać

textus, a, um –utkany

suo, ere – szyć

sutus, a, um - uszyty

fabrica, ae – warsztat, budowa, tworzenie

aes, aeris n – spiż, brąz

ferrum, i – żelazo

ex quo – z tego

intellegitur nos efficere omnia –

rozumie się, że (my) wytwarzamy wszystko

tego, -ere – nakryć

tectus, a, um – nakryty

vestio, -ire – odziewać

vestitus,a ,um – odziany

ut..... possimus – abyśmy mogli

ut..... habeamus – abyśmy mieli




Lectio sexta decima (XVI)
Deklinacja V
Do deklinacji V należą rzeczowniki rodzaju żeńskiego zakończone w nom. sing na –es, w gen. sing. na –ei np.:

  • res, rei – rzecz

  • fides, fidei – wiara, wierność

  • spes, spei – nadzieja

  • facies, faciei – powierzchnia, twarz

Wyjątkami rodzaju męskiego (masculina) są:



  • dies, diei m - dzień

  • meridies, meridiei m – południe.

Rzeczownik dies może być też rodzaju żeńskiego – wtedy, kiedy oznacza termin, określoną datę, np.: quarta die – w czwartym dniu, hodierna die – w dniu dzisiejszym, dies composita – umówiony dzień. Dlatego też: Prima (dies) Aprilis.







Singularis

Pluralis

Nom.

res

res

Gen.

rei

rerum

Dat.

rei

rebus

Acc.

rem

res

Abl.

re

rebus

Voc.

res

res



De re publica Romana
Res publica Romana multos scriptores claros, imperatores magnos habet. Rei publicae temporibus multi cives Romani virtute, fide, constantia celebres sunt. Romani in re militari excellent. Titus Livius et Publius Cornelius Tacitus, rerum gestarum scriptores, multa de re publica tradunt. Cives Romani in rebus adversis fortes et in rebus secundis non ignavi rem publicam amant et pro re publica vitam ponere parati sunt. Romani non solum rem publicam, sed etiam res domesticas ac familiares bonis legibus instituunt.


rei publicae temporibus – w czasach rzeczpospolitej

virtus, -utis f – dzielność, męstwo, zaleta, cnota

constantia, ae – stałość

excello, -ere – wyróżniać się, odznaczać się

trado, -ere – przekazywać

fortis, e - dzielny

vitam ponere – oddać życie

paratus, a, um - gotowy

non solum .... sed etiam – nie tylko ..... lecz także

instituo, ere – urządzać, uporządkować


Złożenia:

  • res adversae - niepowodzenia, nieszczęście

  • res secundae – pomyślność, szczęście

  • res publica – państwo, rzeczpospolita

  • res publicae – sprawy państwowe

  • res militaris – wojskowość

  • res familiares – majątek

  • res gestae – dzieje, historia

  • res divinae – religia





Lectio septima decima (XVII)
Powtórzenie systemu deklinacji łacińskiej
Zakończyliśmy poznawanie deklinacji łacińskich – czas na syntezę i powtórzenie.

Zakończenia deklinacji
SINGULARIS


Deklinacja

I

II

III

IV

V

Rodzaj

F

M / N

M, F/ N

M / N

F

Części mowy

rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

rzeczownik

Nominativus

-a

-us, -er, / -um

różne

-us/ -u

-es

Genetivus

-ae

-i

-is

-us

-ei

Dativus

-ae

-o

-i

-ui/ -u

-ei

Accusativus

-am

-um

-em/ =Nom.

-um/ -u

-em

Ablativus

-a

-o

-e (-i)

-u

-e

Vocativus

-a

-e, -er/ -um

=Nom.

-us -u

-es


PLURALIS


Deklinacja

I

II

III

IV

V

Rodzaj

F

M / N

M, F/ N

M / N

F

Części mowy

rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

przymiotnik



rzeczownik

rzeczownik

Nominativus

-ae

-i / -a

-es/ -a (-ia)

-us/ -ua

-es

Genetivus

-arum

-orum

-um (-ium)

-uum

-erum

Dativus

-is

-is

-ibus

-ibus

-ebus

Accusativus

-as

-os / -a

-es/ -a (-ia)

-us/ -ua

-es

Ablativus

-is

-is

-ibus

-ibus

-ebus

Vocativus

-ae

-i / -a

-es/ -a (-ia)

-us -ua

-es

Yüklə 0,68 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©genderi.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

    Ana səhifə