Köçərli adına Respublika Uşaq Kitabxanası
Yüklə 0,88 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- I iştirakçı
- II iştirakçı
- III iştirakçı
- IV iştirakçı
24
müəllifi şair Mikayıl Müşfiq qısa ömrünə baxmayaraq, maraqlı və orijinal əsərləri ilə ədəbiyyatımızda dərin iz qoyub. Mikayıl Əbdülqadir oğlu İsmayılzadə 1908-ci il iyunun 5-də Bakıda ziyalı ailəsində dünyaya göz açıb. Atası “Səadət” məktəbində müəllimlik edib, şeirlər yazıb. 1931-ci ilin mayında Müşfiq Azərbaycan Dövlət Pedaqoji İnstitutun buraxılış gecəsində Dilbər adlı qızla tanış olur. Ona olan sevgisi şairi yeni lirik şeirlər yazmağa ruhlandırır. Gənclərin toyu 1933-cü ilin yayında olur. Müşfiqin çox sevdiyi Rəsul Rza və Nigar Rəfibəyli bir neçə gün sonra onları təbrik etməyə gəlir. O vaxt R.Rzanın xəyalına belə gəlməzdi ki, illər ötdükdən sonra bu gənc oğlanın xatirəsinə “Qızılgül olmayaydı” poemasını yazacaq. Hüseyn Cavid, Mirzə İbrahimov, Süleyman Rüstəm, Sabit Rəhman, İsrafil Nəzərov bu evin çox sevilən qonaqlarından olublar...
Qurban Pirimovla da dostluq edib. Bir dəfə Q.Pirimov onlarda olanda şair tara həsr etdiyi “Nə deməkdir” adlı şeirini oxuyub. Bundan təsirlənən tarzən “Yetim segahı” səsləndirib. Hamımızın sevdiyimiz “Oxu tar!” şeirini də Müşfiq həmin gün o melodiyanın sədaları altında yazıb. Bu o günlər idi ki, Azərbaycanda tarın qadağan edilməsi ilə bağlı fikirlər səsləndirilirdi... M.Müşfiqin heyrətamiz hafizəsi var idi. Rus tərcüməçisi, məşhur şair Yaroslav Smelyakov onun haqqında yazıb: “...Müşfiq – poetik temperamenti sönməyən insandır, o, yeni poetik və təsvir vasitələri və formalarını yorulmadan axtarırdı. Yekunda “Sındırılan saz” poeması kimi incini yaradıb... O tələsirdi, taleyin ona az ömür payı verdiyi sanki ürəyinə dammışdı”. 30-cu illərin sonunda sanki ədəbi tənqid birbaşa Müşfiqə qarşı yönəlmişdi. Bu elə belə deyildi, çünki, dövrün böyük
25
ədibləri Müşfiqə böyük dəyər verirdilər. Böyük Hüseyn Cavid əfəndi Müşfiqi “Gələcək şeirimizin tacidarı”, müasirləri isə onu dövrün Füzulisi adlandırırdılar. S.Vurğun isə deyirdi ki, məni yalnız Müşfiq keçəcək və s. Təbii ki, bədxahların bu fikirləri qısqanclıq yaratdığından şair yerli-yersiz tənqid atəşinə tutulurdu. Bu zaman onları dəf etmək üçün Müşfiq Stalin haqqında şeir yazır. Məzmununa poetik ruhuna, sənətkarlıq meyarlarına görə bu şeir o dövrdə Stalinə həsr olunmuş bütün əsərlərdən üstün hesab olunur. Cahan dairəsi bir üzük kimi Üstünün ən böyük gövhəri sənsən Tarixin darısqal keçidlərində Bəşərin xilaskar rəhbəri sənsən!.. Bir müddət bu şeirdən sonra Müşfiqə qarşı olan hücumlar, ədəbi tənqid səngidi. Lakin zaman şairin əleyhinə işləyirdi. Saf qəlbli şair mətbuatda haqqında çıxan təhqir, böhtan dolu kəskin tənqidi məqalələrdən çox mütəəssir olurdu. Məhz bu qəbil məqalə və yazılar, çıxışlar Müşfiqin ölümünə hökm oxunmasına, onun qətlə yetirilməsinə rəvac vermişdir. Yazıçıların növbəti plenumunda M.Müşfiqə əksinqilabçı damğası vuruldu. O, əksinqilabi milli təşkilatın üzvü, sovet hakimiyyətinə qarşı silahlı üsyana hazırlıqdan xəbərdar olmaqda ittiham edildi. M.Müşfiqi 1937-ci il iyunun 4-də evində həbs etdilər. Həbsdən qabaqkı axşam oxucuları ilə görüşdən gec qayıdan şair evdə onu gözləyən Dilbərin yanına tələsdiyindən yaxınlıqda dayanan qara maşına fikir verməmişdi. Müşfiq mənzilinə daxil olduqdan sonra qapının zəngi çalındı... Gələn adamlar M.Müşfiqi heç yaxınları ilə də vidalaşmağa qoymadılar. 1938-ci il yanvarın 5-də SSRİ Ali Məhkəməsinin hərbi səhra kollegiyasının 20 dəqiqəlik məhkəmə iclası M.Müşfiqin barəsində güllələnmə qərarı verdi. Hökm bir neçə saatdan sonra – yanvarın 6-na keçən gecə icra olundu. ...Bədxahlar elə bildilər 26
ki, Mikayıl Müşfiqi fiziki məhv etməklə onu xalqın yaddaşından, bütövlükdə Azərbaycan ədəbiyyatı tarixindən siləcəklər. Lakin... yanıldılar. Əksinə Müşfiq yaşadı, xalqın yaddaşında əbədilik qazandı. 29 yaşlı Müşfiq sanki 80-100 il ömür sürmüş bir ədib qədər ədəbi irsini bizə miras qoydu... Əslinə qalanda Müşfiq bu günü gözləyirdi, o dövrün ab-havasından bunu duymuşdu. Hətta şeirində bu haqda deyirdi: Mən gəncəm, bilirəm istiqbalım var, Hələ bədr olmamış bir hilalım var. Yelkənim açılır, qara yel əsmə, Mənim bu dünyada bir sandalım var. III iştirakçı: Təkcə Müşfiq özü yox bütün ailəsi repressiyanın qurbanına çevrildi. Həyat yoldaşı Dilbər Axundzadə tək adamlıq kamerada ağır işgəncələrdən sonra əsəb sarsıntısı keçirdi, ruhi xəstəxanaya yerləşdirildi. Bacısı Böyükxanım onu aparmağa gələn NKVD işçilərindən bəhanə ilə aralanaraq mətbəxə keçib, üstünə ağ neft tökərək odlamış və həlak olmuşdur. Kiçik bacısı Balacaxanım isə istintaq zamanı müstəntiqin həqarətlərinə dözməyərək, masadaki su qrafinini onun başına çırpmış, həbs edilərək sürgün həyatı yaşamağa məhkum olunmuşdur. Bəraətdən sonra psixoloji durumda tək ömrünü başa vurmuşdur. Bu, bir ailənin faciəsi, repressiyanın günahsız qurbanları deyilmi?... IV iştirakçı: Deyirlər ki, həyatının ən son saatlarına qədər o, ölümünə inanmayıb. Həyat yoldaşı Dilbər xanım xatırlayır ki, onların həbsxanada son görüşündə Müşfiq kədərli halda ölümqabağı hisslərini gizlətməyə çalışaraq deyib: “Sən narahat olma. Əvvəl-axır, tez ya gec hər şey aydınlaşacaq. Biləcəksiniz ki, bizim heç nədə təqsirimiz olmayıb...” Lakin bu təxminən 20 il keçəndən sonra baş verdi. Beləki, ölkə şəxsiyyətə pərəstişin dəhşətindən özünə gəldi və Azərbaycanın məşhur yazıçıları M.Müşfiqin işinə yenidən baxılması barədə müraciət etdilər. 1956-cı il mayın 23-də SSRİ Yüklə 0,88 Mb. Dostları ilə paylaş:
|