Kognitiv psixologiyada diqqat va ong

"Konseptualizatsiya" klasteri
Konseptualizatsiya (ma’noni shakllantirish) voqelikni idrok etishda ma’no va ma’nolarni keyinchalik ularni sub’ekt uchun mazmunli kontekstda tashkil etish bilan shakllantirishni nazarda tutadi. Ma’noni shakllantirish voqelikni anglash uchun asos bo‘lib, voqelikni aks ettirishning asosiy tarkibiy qismidir. Bu jarayon shaxsning barcha qarorlarining shakllanishini belgilaydi va ixtiyoriy xatti-harakatlarning rivojlanishi uchun manba bo‘lib xizmat qiladi. Konseptualizatsiya jarayonlari fikrlash va qaror qabul qilish mexanizmlari bilan bog‘liq (asosan) turli xil aqliy jarayonlarni o‘z ichiga oladi. Ushbu klaster shkalasi quyidagi psixologik xususiyatlarni baholaydi:
Kontseptual moslashuvchanlik,
Majburiy aqliy faoliyat va motivatsion stress darajasi,
U bilan xayol qilish istagi muammoni hal qilish,
Shaxsning salbiy xususiyatlarining ta’siri (pessimizm, haddan tashqari hushyorlik, obsesyon),
Qaror qabul qilishda fikrlashning ravshanligi darajasi (muvofiqlik, dolzarblik va izchillik),
· Ma’no shakllanishining adekvatligi.
"Hissiy soha" klasteri
Ushbu klasterda muammoli vaziyat bilan o‘zaro aloqada bo‘lgan sub’ektning hissiy faolligini tavsiflovchi shkalalar mavjud. Ushbu klaster shkalasi quyidagi psixologik xususiyatlarni baholaydi:
Depressiyaga moyillik,
Salbiy tajribalarning tabiati (nooziqlik, aybdorlik, norozilik, yolg‘izlik, disforiya),
Hissiy stressning mavjudligi,
Salbiy ta’sirni ichki qabul qilish tendentsiyasi,
Hissiy stimullarga nisbatan reaktivlik darajasi,
Haddan tashqari intellektualizatsiyaga moyillik,
Salbiy his-tuyg‘ularni inkor etish va ularni ijobiy his-tuyg‘ularga almashtirish istagi;
Hissiy ifodani nazorat qilish darajasi,
Tajribalarning murakkabligi va murakkabligi darajasi,
Tajribalar murakkabligining paroksismal o‘sishiga moyillik,
· Tajribalarning ikkilanishining mavjudligi (bir vaqtning o‘zida ijobiy va salbiy his-tuyg‘ularning mavjudligi).